Διάστημα: Η νέα αρένα ανταγωνισμού κυβερνήσεων και εταιρειών

Πενήντα και πλέον χρόνια μετά την τελευταία αποστολή της NASA στη Σελήνη, το Χιούστον επιστρέφει στις διαστημικές αποστολές. Αυτή τη φορά όμως ο φορέας αποστολής δεν είναι o κρατικός οργανισμός που ασχολείται με την εξερεύνηση του διαστήματος, αλλά μια ιδιωτική αμερικανική εταιρεία, η Intuitive Machines, η οποία στέλνει οδηγίες σε ένα μη επανδρωμένο σκάφος σε μέγεθος τηλεφωνικού θαλάμου, το Odysseus.

Το διαστημόπλοιο πραγματοποίησε την Πέμπτη μια αγωνιώδη κάθοδο στην επιφάνεια της Σελήνης, με μια επιδιόρθωση λογισμικού της τελευταίας στιγμής για να αντισταθμίσει τη δυσλειτουργία των αισθητήρων πλοήγησης. Ένα από τα πόδια του διαστημοπλοίου γαντζώθηκε στην επιφάνεια και όλο το σκάφος αναποδογύρισε, με αποτέλεσμα να προσγειωθεί στο πλάι. Αλλά και πάλι: Ήταν η πρώτη φορά που ένα αμερικανικό διαστημόπλοιο προσγειώθηκε στο φεγγάρι εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια.

Διάστημα: Πάτησε φεγγάρι η πρώτη πτήση – Τι επιδιώκει η NASA

Όπως επισημαίνει το The Atlantic, η αποστολή είναι το τελευταίο γεγονός σε αυτό που έχει εξελιχθεί στην πιο πολυάσχολη δεκαετία στη σεληνιακή εξερεύνηση από τη δεκαετία του 1960.

Τεράστιο ενδιαφέρον

Κυβερνητικές υπηρεσίες και ιδιωτικές εταιρείες στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν στείλει σεληνιακά σκάφη προσεδάφισης τα τελευταία πέντε χρόνια, με διαφορετικό βαθμό επιτυχίας. Πολλές ακόμη αποστολές, τόσο μη επανδρωμένες όσο και επανδρωμένες, βρίσκονται στα σκαριά. Οι ΗΠΑ, η μόνη χώρα που έχει στείλει μέχρι στιγμής ανθρώπους στη Σελήνη, στοχεύουν να επαναλάβουν το κατόρθωμα ήδη από το 2026 και στη συνέχεια να αρχίσουν να δημιουργούν μια διαρκή παρουσία στην επιφάνεια.

Όλη αυτή η δραστηριότητα οδηγεί την ανθρωπότητα σε ένα νέο όριο. Η σημερινή πληθώρα αποστολών στη Σελήνη είναι έτοιμη να καθορίσει τα επόμενα 50 χρόνια των ανθρώπινων διαστημικών ταξιδιών. Στη δεκαετία του 1970, μετά τον θρίαμβο των προσεδαφίσεων στη Σελήνη, η NASA και η Σοβιετική Ένωση απομακρύνθηκαν από το φεγγάρι και επικεντρώθηκαν στην κατασκευή διαστημικών λεωφορείων και σταθμών.

Όμως η κατάσταση της εξερεύνησης της Σελήνης έχει αλλάξει δραματικά μετά το Απόλλων. Και αυτή τη φορά, αντί να επιστρέψει και πάλι στη Γη, η ανθρωπότητα έχει την ευκαιρία να εκτοξευθεί βαθύτερα στο ηλιακό σύστημα, καθιερώνοντάς μας ακόμη περισσότερο ως διαστημικό, ενδεχομένως διαπλανητικό, είδος.

Ανταγωνισμός

Αρκετές από τις νέες αποστολές -όπως και το Apollo πριν από αυτές- διοικούνται από εθνικές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας και της Κίνας. «Το φεγγάρι δεν είναι ακριβώς το ορόσημο που θα ήταν πριν από 50 χρόνια, αλλά σηματοδοτεί ένα επίπεδο δυνατοτήτων σε συγκεκριμένες επίδοξες διαστημικές δυνάμεις», επισήμανε ο John Logsdon, ιστορικός του διαστήματος και ιδρυτής του Ινστιτούτου Διαστημικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου George Washington. Ενώ η κούρσα του Ψυχρού Πολέμου περιελάμβανε δύο πανίσχυρους ανταγωνιστές, η πίστα είναι τώρα γεμάτη τόσο από καθιερωμένες όσο και από ανερχόμενες διαστημικές δυνάμεις, ορισμένες από τις οποίες συνεργάζονται για να εξερευνήσουν το φεγγάρι.

Η διαστημική αρένα είναι επίσης γεμάτη από ιδιωτικές αεροδιαστημικές εταιρείες – και αυτή είναι η βασική διαφορά μεταξύ της σύγχρονης εμμονής στο φεγγάρι σε σχέση με το παρελθόν.

Εταιρείες από το Ισραήλ και την Ιαπωνία έχουν στείλει διαστημόπλοια στο φεγγάρι, και η Intuitive Machines είναι μία από τις 14 εταιρείες με τις οποίες η NASA έχει συνάψει συμβόλαιο για να παραδώσει διάφορα σεληνιακά ωφέλιμα φορτία τα επόμενα χρόνια.

Η προσεδάφιση της εταιρείας της ανέβηκε στο διάστημα με έναν πύραυλο που κατασκεύασε η SpaceX, η οποία εκτοξεύει κάθε είδους ωφέλιμα φορτία με καταιγιστικό ρυθμό, λειτουργώντας ως Uber για το διάστημα. «Ακόμη και πριν από 10-15 χρόνια, τέτοιου είδους ευκαιρίες εκτόξευσης ήταν εξαιρετικά σπάνιες», ανέφερε ο Asif Siddiqi, ιστορικός του διαστήματος και καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Fordham. Η SpaceX είναι επίσης υπεύθυνη για την κατασκευή του διαστημοπλοίου που θα μεταφέρει αστροναύτες της NASA στη σεληνιακή επιφάνεια το 2026 μέσω του προγράμματος Artemis, το οποίο πήρε το όνομά του από την αδελφή του Απόλλωνα στην ελληνική μυθολογία.

Δεν λειτουργεί η τύχη του πρωτάρη

Ο κύριος όγκος των προσπαθειών προσελήνωσης στη Σελήνη τα τελευταία πέντε χρόνια κατέληξαν σε κομμάτια. Αυτό ήταν αναμενόμενο: Η πλειονότητα των φορέων που κάνουν αυτές τις προσπάθειες -είτε πρόκειται για την εθνική διαστημική υπηρεσία της Ιαπωνίας είτε για εργολάβο της NASA- το κάνουν για πρώτη φορά.

Ναι, η τεχνολογία έχει προχωρήσει πολύ από το Apollo, αλλά «έχουμε στη διάθεσή μας νέα τεχνολογία που δεν έχουμε δοκιμάσει ποτέ σε τέτοιου είδους περιβάλλον», συμπλήρωσε η Sue Lederer, επικεφαλής επιστήμονας του προγράμματος της NASA για εμπορικές αποστολές στη Σελήνη. Μια αναγκαστική προσγείωση είναι σίγουρα μια απογοητευτική αποτυχία, αλλά αν και όταν μια συγκεκριμένη ομάδα είναι έτοιμη να δοκιμάσει ξανά, υπάρχουν πολλές διαθέσιμες διαδρομές στο διάστημα, χάρη σε εταιρείες όπως η SpaceX. Οι προσπάθειες θα συνεχίσουν να γίνονται. «Αν δεν συμβεί κάποια απρόβλεπτη παγκόσμια καταστροφή, δεν βλέπω να σταματάει αυτό», πρόσθεσε και ο Siddiqi.

Η σημασία του πάγου

Επιπλέον, υπάρχει ένα νέο κίνητρο που τροφοδοτεί τις ιδιωτικές αποστολές στο φεγγάρι σήμερα: ο πάγος, ενδείξεις του οποίου οι επιστήμονες εντόπισαν τη δεκαετία του 1990. Το διαστημόπλοιο Intuitive Machines προσγειώθηκε κοντά στο νότιο πόλο της σελήνης, μια περιοχή με σκιώδεις κρατήρες που μπορεί να φιλοξενεί πάγο. Οι μελλοντικοί εξερευνητές θα μπορούσαν να λιώσουν αυτό το νερό και να το διοχετεύσουν σε συστήματα υποστήριξης της ζωής, ή να διαλύσουν το υδρογόνο και το οξυγόνο του για να παράγουν καύσιμα πυραύλων – το είδος της υποδομής που θα χρειαζόταν για να υποστηρίξει μια σεληνιακή οικονομία. Η άντληση νερού από το φεγγάρι είναι ακόμη μια αφηρημένη ιδέα, αφού τα επιστημονικά όργανα δεν έχουν ακόμη καθορίσει πόσο παγωμένος είναι ο νότιος πόλος της Σελήνης.

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι Αμερικανοί πιστεύουν σε μεγάλο βαθμό ότι η NASA θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στην κλιματική αλλαγή και στην παρακολούθηση δυνητικά επικίνδυνων αστεροειδών. Μια προσεδάφιση αστροναυτών στο φεγγάρι του 21ου αιώνα, με την πρώτη γυναίκα και τον πρώτο έγχρωμο άνθρωπο, θα είναι σίγουρα πρωτοσέλιδο. Αλλά σε αντίθεση με το Απόλλων 11, η προσεδάφιση του Artemis«δεν πρόκειται να οδηγήσει σε παρελάσεις με τρέιλερ στους δρόμους του Μανχάταν», δήλωσε ο Logsdon.

Δείγμα πολιτισμού

Αυτή η δεκαετία θα είναι καθοριστική για το μέλλον μας στο διάστημα, αλλά είναι πολύ νωρίς για να πούμε πού ακριβώς θα βρισκόμαστε σε 10 χρόνια. Η εξερεύνηση του διαστήματος είναι πάντα στο έλεος των μεταβαλλόμενων προϋπολογισμών και των πολιτικών προτεραιοτήτων. Αν ρωτούσαμε τους ειδικούς που έζησαν την έξαψη της πρώτης προσελήνωσης για το επόμενο άλμα της Αμερικής, θα έλεγαν ότι οι αστροναύτες θα βρίσκονταν στον Άρη τη δεκαετία του ’80.

Αντ’ αυτού, οι άνθρωποι παρέμειναν σε τροχιά γύρω από τη Γη. Το πρόγραμμα Artemis, από την πλευρά του, έχει βρεθεί αντιμέτωπο με τεχνικά και δημοσιονομικά προβλήματα, αλλά έχει μια ορισμένη δυναμική, και η επιτυχία της νεότερης προσεδάφισης, ενός προδρόμου για την αποστολή ανθρώπων, την έχει ενισχύσει.