Μιχαηλίδου – Πλέγμα μέτρων για ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας

Τους βασικούς άξονες του σχεδίου νόμου για την Ενίσχυση της Κοινωνικής Προστασίας παρουσίασε η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δόμνα Μιχαηλίδου.

Το νομοσχέδιο στοχεύει:

• Στην πρόληψη και αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης.
• Στην εδραίωση των ίσων ευκαιριών όλων των παιδιών στους βρεφονηπιακούς σταθμούς.
• Στην διασφάλιση της αποϊδρυματοποίησης ώστε να μην μείνει σε ίδρυμα κανένα παιδί περισσότερο απ΄ όσο χρειάζεται.
• Στην παροχή εφοδίων και βοήθειας στα ΑμεΑ για την επίτευξη της ανεξάρτητης διαβίωσής τους.

Ολόκληρη η τοποθέτηση της Δόμνας Μιχαηλίδου

Με το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή εισηγούμαστε ένα πλέγμα διατάξεων που εστιάζουν στην πρόληψη και πρώιμη ανίχνευση, στην αναβάθμιση των κοινωνικών υπηρεσιών και στην προώθηση της αποϊδρυματοποίησης. Στόχος μας η απελευθέρωση κοινωνικών δυνάμεων και η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της πατρίδας μας. Δεν ξεχνάμε ότι ο μεγαλύτερος πλούτος μιας χώρας είναι οι άνθρωποί της και γι’ αυτό στην κοινή μας πορεία προς το μέλλον, κανείς δεν πρέπει να μείνει πίσω.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ

Γίνομαι πιο συγκεκριμένη ξεκινώντας από τις διατάξεις που αφορούν την  Πρόληψη της παιδικής κακοποίησης. Ακούγεται παράδοξο, όμως στους Φορείς Παιδικής Προστασίας δεν υπάρχει ένα θεσμικό πλαίσιο που να προλαμβάνει και να αντιμετωπίζει κακοποιητικές συμπεριφορές. Η απαγόρευσή τους είναι μια γενική επιταγή, που επαφίεται στην ευαισθησία, την εγρήγορση και το αίσθημα ευθύνης του προσωπικού των Φορέων. Όμως η παιδική κακοποίηση δεν αντιμετωπίζεται με νουθεσίες και αυστηρές προειδοποιήσεις.  Πρέπει να αντιμετωπίζεται δικαστικά και να τιμωρείται.

Προς την κατεύθυνση αυτή εισάγουμε οριζόντια για όλους τους Φορείς Παιδικής Προστασίας (κλειστές δομές φροντίδας, μονάδες προσχολικής αγωγής, κατασκηνώσεις, ΚΔΑΠ και ΚΔΑΠμεΑ) μια σειρά διατάξεων που θέτουν το πλαίσιο πρόληψης και αντιμετώπισης περιστατικών κακοποίησης. Για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο ορίζεται με σαφήνεια τί είναι παιδική κακοποίηση, λαμβάνονται και ενισχύονται μέτρα πρόληψης και θεσπίζεται η υποχρέωση των Φορέων να γνωστοποιούν χωρίς χρονοτριβή στις αρμόδιες αρχές κάθε περιστατικό που περιέρχεται στην αντίληψή τους.

Ειδικότερα και σε ότι αφορά την πρόληψη εισηγούμαστε διατάξεις οι οποίες θωρακίζουν τις δομές παιδικής προστασίας με αξιόπιστο και καλά ενημερωμένο προσωπικό. Οι Φορείς αναλαμβάνουν την υποχρέωση να ενισχύουν τις δεξιότητες του προσωπικού στο να εντοπίζουν κινδύνους και να αναγνωρίζουν στην εικόνα και στη συμπεριφορά των παιδιών σημάδια κακοποίησης.

Πέραν αυτού, όλοι όσοι προσφέρουν υπηρεσίες σε δομές παιδικής προστασίας οφείλουν να υποβάλλουν υπεύθυνη δήλωση και αντίγραφο ποινικού μητρώο που να αποδεικνύει ότι είναι κατάλληλοι να βρίσκονται στον ίδιο χώρο με παιδιά. Πρόκειται για μια αυτονόητη παρέμβαση και επιτρέψτε μου να σταθώ σε αυτό το στοιχείο, γιατί είναι πραγματικά αδιανόητο να μην προβλέπεται ο στοιχειώδης έλεγχος καταλληλότητας σε όλους όσους η πολιτεία εμπιστεύεται την προστασία και φροντίδα ανηλίκων.

Παράλληλα τίθεται σε λειτουργία μηχανισμός αντιμετώπισης και καταγραφής των περιστατικών κακοποίησης. Η ευθύνη λειτουργίας του μηχανισμού ανατίθεται στον Υπεύθυνο Προστασίας Ανηλίκων. Είναι το πρόσωπο που γίνεται αποδέκτης των αναφορών και αναλαμβάνει την ευθύνη να τις μεταβιβάζει άμεσα στις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές. Είναι σημαντικό κάθε αναφορά να καταλήγει στην εισαγγελία. Καλύτερα κάποιες αναφορές να αποδειχθούν λανθασμένες, παρά να υποτιμηθούν πραγματικά περιστατικά κακοποίησης.

ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Έρχομαι τώρα στην δεύτερη θεματική, στο Πρόγραμμα «Κυψέλη», που αφορά την ρύθμιση και μέσω αυτής τη συνολική αναβάθμιση της προσχολικής αγωγής. Πρόκειται για ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα, μια πραγματική τομή που αλλάζει τα δεδομένα σε βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς, δημόσιους, ιδιωτικούς και δημοτικούς.

Επιδίωξή μας είναι να παρέμβουμε σε ένα κατακερματισμένο σύστημα και να το μετεξελίξουμε σε ένα ενιαίο σύστημα προσχολικής αγωγής  που θα αφορά όλα τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, χωρίς κοινωνικούς, οικονομικούς ή άλλους περιορισμούς, θα παρέχει υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών και θα εξασφαλίζει ισότητα ευκαιριών.

Σε πρώτο επίπεδο το «Κυψέλη» αναμορφώνει το καθημερινό  πλαίσιο λειτουργίας των σταθμών. Εισάγει σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους που θέτουν στο επίκεντρο το παιδί, αντιμετωπίζουν τις εξατομικευμένες ανάγκες του, καλλιεργούν τις δεξιότητές του και ενεργοποιούν τις δυνάμεις του. Στόχος μας είναι το κάθε παιδί να ανακαλύψει την εαυτό του και να αναπτύξει πλήρως τις φυσικές και πνευματικές του ικανότητες.

Επιπλέον το πρόγραμμα προβλέπει τη λειτουργίας ενός μηχανισμού πρώιμης ανίχνευσης νοητικών, μαθησιακών και ψυχοκοινωνικών δυσκολιών. Καθιερώνεται η τακτική παρακολούθηση και αξιολόγηση της ανάπτυξης βρεφών και νηπίων από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό με σκοπό τη διάγνωση και την πρώιμη παρέμβαση. Έχω πολλές φορές μιλήσει για την τεράστια σημασία που έχει η πρώιμη παρέμβαση για παιδιά με αναπτυξιακές αναπηρίες. Επισημαίνω για άλλη μια φορά τα θεαματικά αποτελέσματα της. Η λειτουργικότητα των παιδιών βελτιώνεται σε τέτοιο βαθμό που μερικές φορές κάνει δυσδιάκριτη την αναπηρία.

Τέλος, σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση του προγράμματος αναλαμβάνει το Εθνικό Συμβούλιο Προσχολικής αγωγής και Διαπαιδαγώγησης το οποίο αναλαμβάνει το συντονισμό της προσχολικής αγωγής μεταξύ των συναρμοδίων Υπουργείων και την παρακολούθηση της εφαρμογής του προγράμματος «Κυψέλη» τόσο στην πιλοτική φάση του όσο και στην καθολική του.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΙΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΩ

Η τρίτη θεματική του νομοσχεδίου, το πρόγραμμα «Ημιαυτόνομης Διαβίωσης» εντάσσεται στις πολιτικές αποϊδρυματοποίησης και αφορά παιδιά ηλικίας 15 ετών και άνω αλλά και ενηλίκους που ζουν σε κλειστές δομές φροντίδας. Αυτά τα παιδιά αποτελούν πράγματι μια ειδική ομάδα που χρήζει ιδιαίτερης φροντίδας. Είναι παιδιά που πέρασαν τα πιο τρυφερά τους χρόνια μέσα στα ιδρύματα και ενηλικιώθηκαν ή θα ενηλικιωθούν, εντός δομών. Απέναντι σ’ αυτούς τους εφήβους χρέος μας είναι η επανένταξή τους στην κοινωνία να γίνει με ομαλό και ασφαλή τρόπο. Να τους δώσουμε την ευκαιρία να καλλιεργήσουν την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή τους, την ικανότητά τους για αυτόνομη διαβίωση και χειρισμό της  καθημερινότητάς. Να φροντίσουμε για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, να στηρίξουμε τις σπουδές τους και να εξασφαλίσουμε την επαγγελματική τους κατάρτιση.

Το Πρόγραμμα «Ημιαυτόνομης Διαβίωσης» έχει αυτόν ακριβώς το σκοπό. Η πολιτεία αναλαμβάνει τη μεταστέγαση των παιδιών αυτών σε μικρά διαμερίσματα κατάλληλα εξοπλισμένα. Παράλληλα εξακολουθεί να παρέχει υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης και συνδέει κάθε νέα δομή με συμπληρωματικές κοινωνικές παροχές. Το πιο σημαντικό όμως βήμα αποϊδρυματοποίσης είναι η πρόβλεψη του προγράμματος  για υπηρεσίες ενεργοποίησης και προώθησης στην εργασία, που θα περιλαμβάνουν, ανάπτυξη δεξιοτήτων, εργασιακή συμβουλευτική και διασύνδεση με την αγορά εργασίας.

ΕΞΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΔΟΧΗΣ ΚΑΙ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ

Θα μείνουμε στο πεδίο της παιδικής προστασίας και στην λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Αναδοχών και Υιοθεσιών που εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 2020.  Η ένταξη όλων των παιδιών στο σύστημα και οι προοπτικές οικογενειακής αποκατάστασης που άνοιγαν για το καθένα, δεν ήταν ικανοποιητικές. Έτσι εκδώσαμε Εγκύκλιο προς τους αρμόδιους Φορείς, προκειμένου να δώσουμε οδηγίες για να μειώσουμε δραστικά τον αριθμό των Ατομικών Σχεδίων Οικογενειακής Αποκατάστασης με την ένδειξη «Δεν αποκαθίσταται». Λόγω της έλλειψης γονικής μέριμνας, αυτά μετατράπηκαν σε «Αναδοχή».  Για τα 2/3 των παιδιών τα οποία σήμερα ζουν σε ιδρύματα το σχέδιο οικογενειακής αποκατάστασης είναι η Αναδοχή. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την Αναδοχή σε κύριο μοχλό αποϊδρυματοποίησης.

Για το λόγο αυτό επιχειρούμε μια σειρά βελτιωτικών παρεμβάσεων με σκοπό να διευκολύνουμε και να δώσουμε κίνητρα σε όλο και περισσότερους συμπολίτες μας να στραφούν προς την αναδοχή και περισσότερα παιδιά να βρουν μια οικογένεια. Ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα, διευρύνουμε τα όρια ηλικίας των ανάδοχων γονέων και την επιτρεπόμενη ηλικιακή διαφορά από τα παιδιά και διευκολύνουμε τις ανάδοχες οικογένειες ορίζοντας ως φορέας εποπτείας της αναδοχής αυτόν που βρίσκεται γεωγραφικά πλησιέστερα στο τόπο διαμονής τους.

Ωστόσο η  μεγάλη πρόκληση για μας είναι να στρέψουμε την κοινωνία προς το θεσμό της Αναδοχής. Μέσα από αυτό θα επιτύχουμε το σκοπό μας που είναι να βγάλουμε τα παιδιά από τα ιδρύματα. Με τις παρεμβάσεις μας σήμερα κάνουμε ένα ακόμη, έστω μικρό, βήμα.

ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΒΟΗΘΟΥ

Η πέμπτη θεματική του σχεδίου μας είναι η θεσμοθέτηση του προσωπικού βοηθού που εντάσσεται επίσης στις πολιτικές αποϊδρυματοποίησης και αφορά άτομα με αναπηρία.

Ο θεσμός του Προσωπικού Βοηθού έχει ήδη ενταχθεί στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία και αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία προκειμένου να μπορούν να τις πραγματοποιούν τις επιλογές τους.

Πρόκειται για μια σημαντική θεσμοθέτηση που αφενός δίνει τη δυνατότητα σε αυτούς τους συμπολίτες μας να συμμετέχουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι είτε ως εργαζόμενοι, είτε ως απλοί πολίτες και αφετέρου διευκολύνει τις οικογένειες τους να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Σπεύδω επίσης να διευκρινίσω ότι όλα τα άτομα με αναπηρία, ανεξάρτητα από το είδος της αναπηρίας θα έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες του Προσωπικού Βοηθού, χωρίς να στερούνται καμία άλλη παροχή ή υπηρεσία που ήδη λαμβάνουν.

Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται πιλοτικά για 2 χρόνια και θα ενταχθούν σε αυτό 2000 ωφελούμενοι.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΘΕΣΜΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ 

Μία ακόμη θεματική του νομοσχεδίου αφορά την ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών της πολιτείας και ειδικότερα την ενίσχυση των Κοινωνικών Συμβούλων που έχουν την ευθύνη να ελέγχουν τους Φορείς που οργανωμένα παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες, να ελέγχουν την επάρκεια και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και να παρεμβαίνουν εκεί όπου χρειάζεται. Στόχος μας  οι έλεγχοι να είναι αποτελεσματικοί και ουσιαστικοί και να συνδέονται με το σκοπό λειτουργίας των ελεγχόμενων δομών.

Έχει σημασία και θέλω να το τονίσω ότι σε όλες τις περιπτώσεις η εφαρμογή της νομοθεσίας είναι στοιχείο ουσιαστικού και όχι τυπικού ελέγχου. Για παράδειγμα στις δομές παιδικής προστασίας η άμεση και σωστή ανάρτηση των Ατομικών Σχεδίων Οικογενειακής Αποκατάστασης δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες για ένα ηλεκτρονικό συνταίριασμα που θα βγάλει τελικά το παιδί από το ίδρυμα.

Σε αυτή τη βάση εισάγουμε διατάξεις που παρέχουν ουσιαστικές αρμοδιότητες στους κοινωνικούς συμβούλους. Οι κοινωνικοί σύμβουλοι θα έχουν πλέον πρόσβαση στα αρχεία της ελεγχόμενης μονάδας, και θα ελέγχουν μεταξύ άλλων και την τήρηση των υποχρεώσεών τους που προκύπτουν από την κείμενη νομοθεσία. Για το ρόλο τους αυτό οι θα στηριχθούν μέσα από ειδικά επιμορφωτικά προγράμματα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΓΓΥΗΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Αναφέρω τέλος ότι η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που ενσωματώνει στο δίκαιο της την Σύσταση του Συμβουλίου της 14^ης Ιουλίου 2021 με την οποία θεσπίζεται η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά. Στόχος της Σύστασης είναι η πρόληψη και η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών και η προστασία των δικαιωμάτων τους.