Τα συν και τα πλην της ελληνογαλλικής συμφωνίας

Η συμφωνία που υπέγραψε η Ελλάδα με τη Γαλλία είναι χωρίς καμμία αμφιβολία μια μεγάλη επιτυχία της ελληνικής κυβέρνησης. Αλλά είναι και επιτυχία του Εμμανουέλ Μακρόν που έχει θέσει ως στρατηγικό στόχο την ανάπτυξη ευρωπαϊκής άμυνας.

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του γεγονότος αρκεί να αναφέρουμε ότι ανάλογης σημασίας συμφωνία η Γαλλία έχει συνάψει με τη Γερμανία για την από κοινού οικοδόμηση της Ευρώπης – πρόκειται για την συνθήκη του Ελυζέ που υπέγραψαν το 1963 ο Ντε Γκωλ με τον Αντενάουερ και ανανεώθηκε το 2019 με τη συμφωνία του Ααχεν που υπέγραψαν ο Μακρόν και η Μέρκελ.

Αυτή η ιστορική αναφορά μας δείχνει ότι χώρες κυρίαρχες μπορούν να συνάπτουν στρατηγικού χαρακτήρα συμφωνίες ανεξαρτήτως της ένταξης τους σε πολυμερείς οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ. Άλλωστε, και οι ΗΠΑ συμπράττοντας με την Αυστραλία και τη Βρετανία πρόσφατα κάτι ανάλογο έπραξαν. Επίσης, η ιστορική αναλογία μας υποδεικνύει ότι τέτοιες κινήσεις δεν είναι συγκυριακές, πρέπει να έχουν ή να αποκτήσουν βάθος. Να είναι λοιπόν σαφές ότι η συμπαράταξη μας με τη Γαλλία θα πρέπει να έχει προοπτική και ουσιαστικό περιεχόμενο και να εξυπηρετηθεί και από τις επόμενες κυβερνήσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γαλλία.

Η Γαλλία έχει προεδρικές εκλογές τον Απρίλιο του 2022 και ο Μακρόν μπορεί να μην επανεκλεγεί. Το χρονικό διάστημα είναι πολύ σύντομο για να προλάβει να προωθήσει την ευρωπαϊκή άμυνα όπως το επιθυμεί ακόμη και αν η χώρα του αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2022. Μέσα σ’ αυτό το εξάμηνο πάντως η Ούρσουλα φον ντερ Λάγιεν έχει προαναγγείλει Σύνοδο Κορυφής που θα υιοθετήσει έναν οδικό χάρτη για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής άμυνας, τη Στρατηγική Πυξίδα όπως αποκαλείται.

Οι φιλοδοξίες Μακρόν και φον ντερ Λάγιεν ταυτίζονται στο σημείο αυτό – άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι ο Γάλλος πρόεδρος έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την τοποθέτηση της στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλά προσκρούουν στην αντίθεση της χώρας από την οποία προέρχεται η Ούρσουλα, της Γερμανίας. Το Βερολίνο δεν επιθυμούσε μέχρι τώρα να επενδύσει η ΕΕ αποφασιστικά στην ανάπτυξη αυτόνομης ευρωπαϊκής άμυνας προτιμώντας να επαφίεται στην αγκαλιά των ΗΠΑ. Και δεν είναι η μόνη χώρα που έχει αυτή την προτίμηση. Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ πιστεύουν το ίδιο. Αν η γερμανική στάση αλλάξει, θα εξαρτηθεί από τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Αλλά οι σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν πολύ διαφορετική άποψη σ’αυτό το θέμα από τους χριστιανοδημοκράτες και οι Πράσινοι γενικώς δεν επιθυμούν αύξηση αμυντικών δαπανών.

Δίνοντας έμφαση στην ευρωπαϊκή άμυνα, ο Μακρόν επιδιώκει να εμφανισθεί ως συνεχιστής της γκωλικής παράδοσης τους οπαδούς της οποίας έχει ανάγκη για να επανεκλεγεί. Αν αυτό συμβεί, σίγουρα θα μπορούμε να δούμε το μέλλον της Ευρώπης με μεγαλύτερη αισιοδοξία.

Υπάρχει ωστόσο και το εξής παράδοξο: μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή άμυνα αποτελεί και επιδίωξη των ΗΠΑ! Τουλάχιστον εδώ και μία δεκαετία οι Αμερικανοί παροτρύνουν τους Ευρωπαίους να ασχοληθούν σοβαρότερα με την άμυνα τους. Και το εννοούν καθώς έχουν προβλέψει ότι θα πρέπει οι ίδιοι να δώσουν μεγαλύτερο βάρος στην Ασία.

Στην Ελλάδα όπου η πολιτική κουλτούρα είναι εμποτισμένη με την αριστερή θεώρηση των πραγμάτων, οι ΗΠΑ θεωρούνται αντίπαλος της Ευρώπης. Αλλά χωρίς τους Αμερικανούς και την ειρήνη που της διασφάλισαν Ευρώπη δεν θα υπήρχε…

Είναι λοιπόν πιθανό, Μακρόν και Μητσοτάκης να εξυπηρετούν με τη συμφωνία αυτή και τα συμφέροντα των ΗΠΑ και να ανοίγουν το δρόμο για μια καλύτερη κατανομή έργου για την ασφάλεια της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής. Οι αναλυτές που προβλέπουν μείωση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για την περιοχή σφάλλουν. Στη Μεσόγειο και την Αφρική έχουν έντονη παρουσία τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία. Εξακολουθεί η mare nostrum να έχει σημασία για τη διεθνή ναυσιπλοία και η Μέση Ανατολή δεν θα μεταβληθεί σε “κοιλάδα των ρόδων” τα επόμενα χρόνια.

Ωστόσο, εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για τη χώρα μας. Καθώς ο ελληνικός αμυντικός σχεδιασμός βλέπει μόνο ανατολικά δεν έχει αναπτύξει τα ανακλαστικά εκείνα που θα επέτρεπαν μια πιο έντονη ελληνική παρουσία σε διεθνείς κρίσεις ή συγκρούσεις. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις είχαν τα τελευταία χρόνια, σε αντίθεση με την Τουρκία, ελάχιστη συμμετοχή σε διεθνείς επιχειρήσεις, κάτι που τους έχει στερήσει τη δυνατότητα να εκπαιδεύονται σε πραγματικές συνθήκες πολέμου.

Στη συμφωνία με τη Γαλλία υπάρχει ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις μπορεί να κληθούν να υποστηρίξουν τις γαλλικές στην Κεντρική Αφρική όπου καθημερινά γίνονται μάχες με τρομοκρατικές ομάδες και επίσης καθημερινά θρηνούν θύματα. Είναι πολύ πιθανότερο να συμβεί αυτό παρά το αντίθετο, να συνδράμουν δηλαδή γαλλικές δυνάμεις την Ελλάδα σε σύγκρουση με την Τουρκία καθώς η συμφωνία ενισχύει την αποτρεπτική δύναμη της χώρας μας και καθιστά πολύ δυσκολότερη μια στρατιωτική εμπλοκή με τη γείτονα. Αλλά εμπλοκή ελληνική σε μέτωπα γαλλικής προτεραιότητας δεν πρέπει να αποκλείεται. Είναι προετοιμασμένη η ελληνική κοινή γνώμη για κάτι τέτοιο; Ασφαλώς όχι, οι στρατηλάτες μάχονται μόνο στα τηλεοπτικά παράθυρα.