5,9 δισ. ευρώ για 2.127 έργα διαχείρισης πόσιμου νερού

Το master plan για την επάρκεια των πόσιμων υδάτων για όλους τους κατοίκους της Ελλάδας με προδιαγραφές που θα πληρούν τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις, καθώς και την οικονομική και επιχειρησιακή βιωσιμότητα των φορέων ύδρευσης ώστε να εξασφαλίζεται νερό σε προσιτή τιμή στους πολίτες εγκρίθηκε από τον Γενικό Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων κ. Πέτρο Βαρελίδη. Ειδικότερα, στο Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο για το Πόσιμο Νερό της προγραμματικής περιόδου 2021 –2027, το οποίο υλοποιήθηκε από ειδική Ομάδα Εργασίας, προτείνεται η υλοποίηση 2.127 έργων με τον συνολικό προϋπολογισμό τους να διαμορφώνεται στα 5.871.923.806 ευρώ. Μάλιστα, όπως επισημαίνουν οι μελετητές, τα συγκεκριμένα έργα είναι ενδεικτικά των τρεχουσών αναγκών, χωρίς να αποκλείεται να προκύψει ανάγκη ορισμένων διαφοροποιήσεων.

Τέσσερις πηγές

Πάντως, οι διαθέσιμοι πόροι για τη χρηματοδότηση των μέτρων και των επενδύσεων του Εθνικού Επιχειρησιακού Σχεδίου για το πόσιμο νερό είναι 1,37 δισ. ευρώ και προέρχονται από τέσσερις πηγές:

1) ΕΣΠΑ 2021-2027: Μέσω των ΠΕΠ  με συνολική διαθέσιμη δημόσια δαπάνη για έργα ύδρευσης περίπου 272,5 εκατ. ευρώ _ είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση όλες οι κατηγορίες των έργων ύδρευσης. Μέσω του ΠΕΚΑ (Τομεακό Πρόγραμμα “Περιβάλλον & Κλιματική Αλλαγή”) με διαθέσιμη δημόσια δαπάνη για έργα και δράσεις ύδρευσης περίπου 296,6 εκατ. ευρώ μπορούν να δρομολογηθούν παρεμβάσεις ύδρευσης, έργα phasing, αφαλατώσεις σε συμπλέγματα νησιών ή παραλιακών μετώπων με χρήση ΑΠΕ, ψηφιακή καταγραφή των δικτύων υδροδότησης και εφαρμογή συστημάτων τηλεμετρίας για τη μείωση των διαρροών.

2) Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας: Περιλαμβάνονται τα έργα ύδρευσης των νομών Πρέβεζας-Άρτας-Λευκάδας (για τις υδρευτικές ανάγκες σε περιοχές των Δήμων Αρταίων, Νικολάου Σκουφά, Ζηρού και Πρέβεζας στην Περιφέρεια Ηπείρου, Λευκάδας και Μεγανησίου στα Ιόνια νησιά, και Ακτίου-Βόνιτσας στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας) προϋπολογισμού 133 εκατ. ευρώ. Επίσης, έργα ύδρευσης Κέρκυρας (50,2 εκατ. ευρώ), κατασκευή του φράγματος Τσικνιά στη Λέσβο, καθώς και εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού και δικτύων (106,8 εκατ. ευρώ) καθώς και διάφορα άλλα έργα για παροχή και εξοικονόμηση πόσιμου νερού ( εγκατάσταση συστημάτων τηλεμετρίας και ανίχνευσης διαρροών, έξυπνων υδρομέτρων για την ορθολογική διαχείριση του πόσιμου νερού, πρόγραμμα εξοικονόμησης νερού σε νοικοκυριά κλπ.) προϋπολογισμού 200εκατ. ευρώ.

3) Πρόγραμμα «Α. Τρίτσης». Έχουν υποβληθεί 256 αιτήσεις για «Υποδομές Ύδρευσης» με ενδεικτικό προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2030 στα 300 εκατ. ευρώ.

4) Πρόγραμμα «ΧΜ-ΕΟΧ» (Χρηματοδοτικός Μηχανισμός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου) με πόρους της τάξης των 6 εκατ. ευρώ.

Είναι αξιοσημείωτο ότι, η Περιφέρεια με τα περισσότερα προτεινόμενα έργα είναι η Κεντρική Μακεδονία (συμπεριλαμβανομένης της Ιεράς Κοινότητας Αγίου Όρους) με 346 έργα, προϋπολογισμού 917,5 εκατ. ευρώ. Ακολουθεί η Αττική, με 124 έργα, προϋπολογισμού 611 εκατ. ευρώ και έπειτα τα Ιόνια νησιά, η Κρήτη, η Θεσσαλία και οι υπόλοιπες Περιφέρειες της χώρας. Τα περισσότερα έργα αφορούν στις ΔΕΥΑ (Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης), πολλά σε Δήμους και λιγότερα είναι τα έργα των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΔΑΘ.

Όπως επισημαίνεται στο Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο (ΕΕΣ) για το Πόσιμο Νερό, αρκετοί από τους παρόχους ύδρευσης (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ και ένας μεγάλος αριθμός ΔΕΥΑ) έχουν υπηρεσίες τεχνικά και διαχειριστικά επαρκείς και μπορούν να προγραμματίσουν τις ανάγκες τους σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα και να υλοποιήσουν ή να επιβλέψουν μελέτες και έργα ύδρευσης. Ωστόσο, οι μικρότεροι πάροχοι (κυρίως Δήμοι και ορισμένες μικρές ΔΕΥΑ) έχουν δυσκολία έως αδυναμία προγραμματισμού αναγκών και υλοποίησης μελετών και έργων ύδρευσης εξαιτίας της ανεπαρκούς στελέχωσης και της έλλειψης χρηματικών πόρων. Γι΄ αυτό τα προτεινόμενα έργα από τους παρόχους έργων ύδρευσης είναι ενδεικτικά και ο κατάλογος θα πρέπει να συμπληρώνεται και να επικαιροποιείται.

Σε κάθε περίπτωση, από το σύνολο των στοιχείων που έχουν συλλεγεί και καταγραφεί στο ΕΕΣ πόσιμου νερού προκύπτει ότι ο προϋπολογισμός των προτεινόμενων έργων ( 5,9 δισ. ευρώ) είναι υψηλός. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι περιλαμβάνει:

• 45 έργα μεταφερόμενα / phasing του ΕΣΠΑ 2014-2020 προϋπολογισμού 83,5 εκατ. ευρώ.

• 160 έργα του Προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης» χωρίς δαπάνες την 01.01.2021, προϋπολογισμού 477 εκατ. ευρώ.

• 21 έργα που προτείνει ως δικαιούχος το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών (ΥΠΥΜΕ) προϋπολογισμού 659,5 εκατ. ευρώ, η υλοποίηση των οποίων θα εξαρτηθεί από την αξιολόγηση εναλλακτικών επιλογών.

Τα άλλα έργα

Τα υπόλοιπα έργα που προτείνονται από τους παρόχους αθροίζουν σε προϋπολογισμό τα 4,6 εκατ. ευρώ, αλλά το τελικό κόστος εκτιμάται ότι θα είναι πολύ μικρότερο για τους εξής λόγους:

– Για όλα τα έργα θα γίνεται διαλογή (screening) στη σκοπιμότητα και αναγκαιότητα χρηματοδότησής τους. Για μεν τα έργα 1ης προτεραιότητας πρέπει να τεκμηριώνεται επαρκώς η σκοπιμότητα τους, δηλαδή η εποχική έλλειψη νερού ή το πρόβλημα ποιότητας βάσει μελέτης ή να υπάρχει Master Plan, ώστε να επιλεγεί η βέλτιστη περιβαλλοντικά και τεχνο-οικονομικά λύση, για δε τα projects 2ης προτεραιότητας, πρέπει να τεκμηριώνεται ότι τα έργα αντικατάστασης δικτύων αφορούν πράγματι παλιά (άνω των 40 ετών) δίκτυα με σημαντικές διαρροές ή δίκτυα με ακατάλληλα υλικά κατασκευής.

– Στα 644 έργα 1ης προτεραιότητας προϋπολογισμού 1.877 εκατ. ευρώ περιλαμβάνονται 13 έργα και 4 μελέτες του ΥΠΥΜΕ προϋπολογισμού 465 εκατ. ευρώ και 76 έργα με σχετική ωριμότητα και προϋπολογισμό 244 εκατ. ευρώ. Τα υπόλοιπα 551 έργα προϋπολογισμού 1.168 εκατ. ευρώ είναι αρκετά ως εντελώς ανώριμα και εκτιμάται ότι λόγω έλλειψης μελετών, ο προϋπολογισμός τους πιθανώς να είναι υπερεκτιμημένος. Γενικότερα, το κόστος υλοποίησης θα είναι πολύ μικρότερο του προϋπολογισμού των έργων διότι αναμένονται, σημαντικές εκπτώσεις κατά τη δημοπράτηση.

Όσον αφορά στα έργα 3ης προτεραιότητας που αφορούν συστήματα τηλεμετρίας και εξοικονόμησης ενέργειας ώστε να επιτευχθεί μείωση του κόστους παραγωγής νερού, μπορούν σε σημαντικό βαθμό να υλοποιηθούν από τους παρόχους με αυτο-χρηματοδότηση.