Σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ: Ο νέος πρόεδρος και η επόμενη ημέρα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα

Όταν γεννήθηκε, το 1961, η χώρα της οποίας σήμερα ηγείται δεν υπήρχε καν.

Τρίτος γιος του Σεΐχη Ζαγέντ μπιν Σουλτάν αλ-Ναχιάν από την τρίτη και πιο ισχυρή σύζυγό του, ήταν δέκα ετών όταν ο πατέρας του, ηγεμόνας του Άμπου Ντάμπι, έγινε ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων: μιας ομοσπονδίας πλούσιων σε πετρέλαιο εμιράτων στο νοτιοανατολικό άκρο της Αραβικής Χερσονήσου, ακριβώς απέναντι από το Ιράν.

Σχεδόν μισό αιώνα μετά κι ενώ ο Σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ-Ναχιάν (γνωστός ως MBZ) δεν είχε αναλάβει επίσημα τα «ηνία» της εξουσίας, οι μεν New York Times τον χαρακτήριζαν από το 2019 τον πιο ισχυρό Άραβα ηγεμόνα και έναν από τους πιο ισχυρούς ηγέτες στον πλανήτη, το δε περιοδικό Time έναν από τους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή.

Αν και επισήμως ακόμη τότε πρίγκιπας-διάδοχος του Άμπου Ντάμπι, ο MBZ ήταν ήδη ο de facto ηγεμόνας των ΗΑΕ, αφότου ο ετεροθαλής αδερφός του και πρόεδρος της χώρας, Σεΐχης Χαλίφα, είχε αναγκαστεί να αποσυρθεί από την κεντρική πολιτική σκηνή από το 2014, έπειτα από εγκεφαλικό που υπέστη.

Κυρίαρχος λοιπόν του Άμπου Ντάμπι, ο MBZ ελέγχει έκτοτε σχεδόν κάθε πτυχή της χάραξης πολιτικής των ΗΑΕ: από την οικονομία, τον πολιτισμό και την εκπαίδευση, έως τη παρεμβατική εξωτερική πολιτική.

Μετά τον θάνατο του Σεΐχη Χαλίφα, στις 13 Μαΐου, έγινε και επίσημα ηγεμόνας του Άμπου Ντάμπι και μια ημέρα αργότερα ο τρίτος πρόεδρος στην ιστορία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, σε μια ομαλή μετάβαση της εξουσίας.

Αν και πρόκειται ουσιαστικά για τυπική επισημοποίηση της πρωτοκαθεδρίας του, η εκλογή του έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία.

View this post on Instagram

A post shared by Mohamed bin Zayed Al Nahyan (@mohamedbinzayed)

Γεωστρατηγικές αναδιατάξεις και προκλήσεις

Στρατηγικός σύμμαχός των ΗΠΑ στην περιοχή για δεκαετίες, τα ΗΑΕ είναι ιδρυτικό μέλος του Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) και χώρα-μέλος των Ηνωμένων Εθνών, του Αραβικού Συνδέσμου, του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και βεβαίως του ΟΠΕΚ.

Καθώς όμως η Ουάσιγκτον άρχισε να μετατοπίζει το γεωστρατηγικό βάρος της προς την Ασία, ο MBZ ήταν στην πρώτη γραμμή μιας διαρκούς αναδιάταξης των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή και, περιφερειακά, πέρα από αυτή.

Μετέτρεψε τον στρατό των ΗΑΕ σε μια δύναμη υψηλής τεχνολογίας, που σε συνδυασμό με τον πετρελαϊκό πλούτο και την οικονομική θέση της χώρας διεύρυνε τα τελευταία χρόνια τη διεθνή της επιρροή.

Στη σκιά της Αραβικής Άνοιξης και σε συνεργασία κυρίως με το Ριάντ, πολέμησε την επεκτεινόμενη πολιτική επιρροή της σουνιτικής Μουσουλμανικής Αδελφότητας εντός κι εκτός συνόρων, μεταξύ άλλων στηρίζοντας τη στρατιωτική ανατροπή του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι της Αιγύπτου και επιβάλλοντας μποϊκοτάζ στο γειτονικό Κατάρ.

Ήταν η πρώτη αραβική χώρα του Κόλπου που εξομάλυνε το 2020 τις σχέσεις με το Ισραήλ, με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ και την υπογραφή των Συμφωνίων του Αβραάμ, που προκάλεσαν την οργή των Παλαιστινίων, αλλά δημιούργησαν έναν νέο άξονα κατά του σιιτικού Ιράν.

Σε συνεργασία με το Ριάντ και σε στενή στρατηγική συμμαχία με τον Σαουδάραβα αμφιλεγόμενο πρίγκιπα-διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, οι δύο αραβικές μοναρχίες πρωτοστάστησαν στον καταστροφικό, πολύνεκρο και αδιέξοδο πόλεμο στην Υεμένη κατά των φιλοϊρανών ανταρτών Χούθι -για τον οποίο ο MBZ μηνύθηκε το 2018 από ομάδα Γάλλων ακτιβιστών για «εγκλήματα πολέμου», ενώ βρισκόταν σε επίσκεψη στο Παρίσι.

Υπό την καθοδήγησή του εν τω μεταξύ τα ΗΑΕ ενεπλάκησαν σε ένοπλες συγκρούσεις από τη Σομαλία μέχρι τη Λιβύη και το Σουδάν, πολλές φορές διαφοροποιώντας τη θέση της αραβικής χώρας από αυτή των ΗΠΑ, η συμμαχία με τις οποίες δοκιμάστηκε μετά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο.

Προσφάτως, παρά τα χρόνια εχθρότητας, ο MBZ έριξε γέφυρες συνεργασίας με την Τουρκία και το Ιράν, ενώ υποδέχθηκε τον Σύρο πρόεδρο Άσαντ στο Άμπου Ντάμπι, στον απόηχο της άτακτης αμερικανικής αποχώρησης από το Αφγανιστάν.

Τώρα, εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία, τα ΗΑΕ κλείνουν το «μάτι» στη Ρωσία απέχοντας από κυρώσεις και καταδικαστικά ψηφίσματα στον ΟΗΕ ή αντικρούοντας μαζί με τη Σαουδική Αραβία τις πιέσεις των ΗΠΑ για αύξηση της παραγωγής πετρελαίου από τον ΟΠΕΚ.

Παράλληλα, συσφίγγουν τους εμπορικούς δεσμούς με την Ινδία και την Κίνα, βάσει και της νέας κατεύθυνσης των ΗΑΕ που ανακοινώθηκε πέρυσι με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την ίδρυσή τους.

Σε αυτό το πλαίσιο η εξωτερική πολιτική, ανακοινώθηκε, θα καθοδηγείται κυρίως από τα εθνικά οικονομικά συμφέροντα και την καλή γειτονία -αν και οι σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία έχουν αρχίσει εσχάτως να γίνονται σαφώς πιο ανταγωνιστικές.

View this post on Instagram

A post shared by Mohamed bin Zayed Al Nahyan (@mohamedbinzayed)

Συγκεντρωτισμός στην εξουσία;

Τα ΗΑΕ κατέχουν τα έκτα και έβδομα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως, εξασφαλίζοντας στους κατοίκους τους υψηλό επίπεδο διαβίωσης και καθιστώντας τη χώρα  μία από τις πιο αναπτυγμένες οικονομικά στη Μέση Ανατολή.

Πλέον, επιχειρείται αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης και μετατροπής της πετρελαιοπαραγωγού χώρας σε κόμβο χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, επιχειρηματικότητας, καινοτομίας και τουρισμού.

Παρά την οικονομική, τεχνολογική και κοινωνική ανάπτυξη ωστόσο το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει «ακανθώδες», με σωρεία καταγγελιών από διεθνείς οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία και η Human Rights Watch.

Μεταξύ τους επίσης «τα εμιράτα είναι πραγματικά άνισα όσον αφορά τον πλούτο», παρατηρεί στο Al Jazeera η αναλύτρια Κόρτνεϊ Φρίερ, συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Έμορι των ΗΠΑ και του Ινστιτούτου Brookings.

Τώρα, επισημαίνει, εικάζεται ότι «το Άμπου Ντάμπι θα ασκεί με πιο συγκεντρωτικό τρόπο την εξουσία».

Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην ανακοίνωση του πρίγκιπα-διαδόχου, αν και εκτιμάται ότι αυτή μπορεί να αργήσει.

Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνουν αναλυτές, προτεραιότητα ήταν και παραμένει η διατήρηση της συνοχής και της σταθερότητας στη χώρα, σε έναν κόσμου που πλέον αλλάζει ριζικά.