Όλο και περισσότερο οι διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις αναλαμβάνονται από αυταρχικά καθεστώτα

Δεν υπάρχει κάποιου είδους «λυδία λίθος» που να διαπιστώνει την «δημοκρατικότητα» των διοργανωτών παγκόσμιων αθλητικών γεγονότων. Από τους Ναζιστικούς Ολυμπιακούς Αγώνες μέχρι το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου της Αργεντινής το 1978, αυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποιούν εδώ και δεκαετίες τέτοιους αγώνες για να αυξήσουν το κύρος τους και να τονώσουν τον εθνικισμό. Πριν από 30 χρόνια, η συντριπτική πλειονότητα των τουρνουά γίνονταν σε δημοκρατίες. Την τελευταία δεκαετία, όμως, περιπτώσεις όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου ανδρών του 2022, το οποίο ξεκίνησε στο Κατάρ στις 20 Νοεμβρίου, άρχισαν και πάλι να ξαναγράφουν αυτόν τον κανόνα.

Σύμφωνα με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τον Άνταμ Σαρπφ, του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, και δύο συναδέλφους του, το μερίδιο των διεθνών αθλητικών γεγονότων που φιλοξενούνται από αυταρχικά καθεστώτα μειώθηκε από 36% το 1945-88 σε 15% το 1989-2012. Έκτοτε, έχει ανακάμψει στο 37%. Μολονότι ο συνολικός αριθμός των δημοκρατιών στον κόσμο έχει επίσης μειωθεί από το υψηλό μετά τον ψυχρό πόλεμο, λίγες μόνο αυταρχικές χώρες που διοργάνωσαν αθλητικά γεγονότα αποτελούν μεταλλάξεις δημοκρατιών.

Το μοτίβο αντικατοπτρίζεται τόσο σε αγώνες υψηλού προφίλ —από το 2008, η Κίνα έχει φιλοξενήσει δύο φορές Ολυμπιακούς Αγώνες και η Ρωσία έχει φιλοξενήσει μια φορά Ολυμπιακούς και ένα Παγκόσμιο Κύπελλο— όσο και άλλες μικρότερες διοργανώσεις. Το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου, για παράδειγμα, διεξήχθη μόνο σε δημοκρατίες από το 1983 έως το 2011. Έκτοτε, τέσσερις από τους έξι διοργανωτές που επιλέχθηκαν είχαν αυταρχικά καθεστώτα.

Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτή η τάση πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο λήψης αποφάσεων των δημοκρατιών. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα τείνουν να είναι κακές επιλογές για τις διοργανώτριες χώρες. Οι πόλεις πρέπει να κατασκευάσουν δαπανηρά στάδια που σπάνια χρησιμοποιούνται στη συνέχεια και που δεν πετυχαίνουν να αποτελέσουν έναυσμα για οικονομική ανάπτυξη στις γύρω περιοχές. Ως αποτέλεσμα, ο ενθουσιασμός κυβερνήσεων που λογοδοτούν στους φορολογούμενούς για τέτοιες διοργανώσεις έχει τουλάχιστον μετριαστεί. Οι φετινοί Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες διεξήχθησαν στο Πεκίνο σχεδόν εξ αποκλεισμού, αφού αποσύρθηκαν και οι τέσσερις πόλεις δημοκρατικών χωρών που είχαν υποβάλει υποψηφιότητα. Ο μόνος εναλλακτικός διοργανωτής ήταν το Αλμάτι του Καζακστάν.

Τα αυταρχικά καθεστώτα, αντίθετα, είναι ελεύθερα να κατασπαταλούν δημόσιους πόρους. Η κύρια απειλή που αντιμετωπίζουν ως διοργανωτές είναι ότι οι διαδηλωτές ή ο Τύπος θα τονίσουν τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλά αντί να προωθούν τις μεταρρυθμίσεις, τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας φαίνεται να οδηγούν τέτοια καθεστώτα να γίνουν ακόμη πιο κατασταλτικά ενόψει των αθλητικών διοργανώσεων.

Χρησιμοποιώντας «βαθμολογίες καταστολής» που υπολογίστηκαν από άλλους μελετητές που μετρούν πόση βία ασκούν τα κράτη στους πολίτες τους, ο κ. Σαρπφ έδειξε ότι οι διοργανωτές των Ολυμπιακών Αγώνων και των ποδοσφαιρικών τουρνουά τείνουν να εντείνουν την καταστολή δύο χρόνια πριν από τις τελετές έναρξης. Μόλις ο κόσμος αρχίσει να παρακολουθεί, χαλαρώνουν. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008, η Κίνα συνέλαβε προληπτικά άτομα που ήταν πιθανό να εκφράσουν δυσαρέσκεια. Ως αποτέλεσμα, οι επίσημες «ζώνες διαμαρτυρίας» ήταν κενές κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης.

Το Κατάρ ακολουθεί αυτό το μοτίβο. Τις τελευταίες εβδομάδες έχει μετακινήσει χιλιάδες αλλοδαπούς εργάτες έξω μακρυά από την πρωτεύουσα, όπου η κατάστασή τους θα ήταν πολύ πιθανό να γίνει αντιληπτή. Η κακομεταχείριση των ξένων εργατών στη χώρα έχει προκαλέσει ευρεία κριτική. Εάν τα διοικητικά όργανα μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων δεν θέλουν να ενθαρρύνουν τέτοιες πολιτικές καταστολών, θα πρέπει να βρουν πώς να κάνουν την ανάληψη της διοργάνωσης τους πιο ελκυστική για τις δημοκρατίες.

Πηγή γραφημάτων: “International Sports Events and Repression in Autocracies: Evidence from the 1978 FIFA World Cup,” by Adam Scharpf, Christian Glaessel and Pearce Edwards, American Political Science Review, 2022