Γιώργος Προβόπουλος: Οι προειδοποιήσεις για χρεοκοπία, η διάσωση των τραπεζών και το τελευταίο μήνυμα

Ήταν από τους λίγους που είχαν προειδοποιήσει για την καταιγίδα στην οποία επρόκειτο να εισέλθει η ελληνική οικονομία στα τέλη της δεκαετίας του 2000.

Και ένας από τους βασικούς στυλοβάτες της προσπάθειας που έγινε αμέσως μετά τη χρεοκοπία του 2010 για να σταθεί όρθιο το τραπεζικό σύστημα και να διασωθούν οι αποταμιεύσεις των Ελλήνων, εν μέσω κλίματος πολιτικής αστάθειας και αμφισβήτησης της θέσης της Ελλάδας στην ευρωζώνη.

Δεν πήραμε το μάθημα απο την κρίση του 2010, είχε υποστηρίξει ο Προβόπουλος

Ο λόγος για τον Γιώργο Προβόπουλο, που έφυγε χθες από τη ζωή, σε ηλικία 74 ετών. Μεταρρυθμιστής, τεχνοκράτης, με πλούσιο ακαδημαϊκό έργο και ήπιο πάντα λόγο, αλλά δίχως κανένα δισταγμό να λέει τα πράγματα με το όνομά τους για τις παθογένειες της χώρας.

Δεν πέρασε πολύς καιρός από το διορισμό του στη θέση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος το καλοκαίρι του 2008, όταν βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης, για τη δημοσιονομική κρίση που ξεσπά στη χώρα.

Όπως είχε δηλώσει κατ΄επανάληψη σε συνεντεύξεις του, από νωρίς προειδοποιεί τόσο την απερχόμενη κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή, όσο και τον τότε αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης και Πρωθυπουργό μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009 Γιώργο Παπανδρέου, για τις απειλητικές καταστάσεις που θα αντιμετωπίζαμε, λόγω των υψηλών κρατικών ελλειμμάτων.

Το πολιτικό σύστημα ωστόσο αγνοεί τις προειδοποιήσεις και ο αποκλεισμός από τις αγορές δεν αργεί να επέλθει, σημαίνοντας την είσοδο στην εποχή των μνημονίων και της τρόικας.

Το πρώτο μνημόνιο

Όπως έλεγε κατ΄επανάληψη ο Προβόπουλος στους συνομιλητές του, καμία κυβέρνηση δεν πήρε πάνω της το πρόγραμμα που είχε συμφωνήσει με τους δανειστές, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες της πληττόμενης ευρωπαϊκής περιφέρειας που βγήκαν στον προβλεπόμενο χρόνο από την κρίση.

Η υπογραφή της πρώτης δανειακής σύμβασης την άνοιξη του 2010 αποτελεί αναμφίβολα μία μεγάλη ανάσα, καθώς απομακρύνει τον κίνδυνο της άτακτης πτώχευσης. Πολύ γρήγορα ωστόσο αποδεικνύεται ότι δεν είναι αρκετή.

Η προαναγγελία δημοψηφίσματος το 2011 από τον τότε Πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, υπό το βάρος της κοινωνικής αναταραχής και της αδυναμίας εφαρμογής του μνημονίου, αποτελεί το πρώτο μεγάλο κρας τεστ για τον κλάδο, καθώς ξυπνά μνήμες δραχμής.

Εν τέλει κάλπες δεν στήνονται και σχηματίζεται η κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης του Λουκά Παπαδήμου, που πετυχαίνει την ελάφρυνση του δημόσιου χρέους μέσω του δεύτερου προγράμματος στήριξης.

Την ίδια στιγμή όμως εξανεμίζονται εν μία νυκτί τα κεφάλαια των τραπεζών. Οι καταστάσεις που καλείται να διαχειριστεί σε αυτήν τη συγκυρία ο Προβόπουλος είναι πρωτόγνωρες.

Οι ζημιές από το κούρεμα του χρέους προσεγγίζουν τα 30 δισ. ευρώ, αφήνοντας ουσιαστικά το σύστημα χωρίς κεφαλαιακή βάση, ενώ την ίδια στιγμή πρέπει να αντιμετωπιστούν οι μεγάλες εκροές καταθέσεων.

Συγκέντρωση συστήματος

Το PSI ολοκληρώνεται και οι τράπεζες στηρίζονται προσωρινά μέχρι την πρώτη ανακεφαλαιοποίησή τους από το πακέτο που συμφωνείται και η ολοκλήρωσή της αναβάλλεται για μετά τις εκλογές της άνοιξης του 2012.

Τότε είναι που ξεσπά η δεύτερη κρίση εμπιστοσύνης. Ο ΣΥΡΙΖΑ αναδεικνύεται στην αναμέτρηση του Μαΐου δεύτερο κόμμα, δεν σχηματίζεται κυβέρνηση και μέχρι την εκλογική μάχη του Ιουνίου, καταγράφονται μαζικές αναλήψεις από τραπεζικούς λογαριασμούς.

Η Τράπεζα της Ελλάδος επιτυγχάνει ωστόσο να κρατήσει όρθιες και ανοιχτές τις τράπεζες, παρέχοντας έκτακτη ρευστότητα.

Μόλις δε, ο πολιτικός κίνδυνος απομακρύνεται, μετά την εκλογή του Αντώνη Σαμαρά, με την κυβέρνηση συνεργασίας ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ, ο κλάδος δείχνει έτοιμος να επιστρέψει στην κανονικότητα.

Εν τέλει, χωρίς να ανοίξει μύτη, μέσα σε μία διετία, υπό την εποπτεία Προβόπουλου, οι τέσσερις όμιλοι που διασώζονται κατά βάση με την υποστήριξη των δανείων της τρόικα και δευτερευόντως από ιδιώτες επενδυτές, απορροφούν το σύνολο σχεδόν των μικρότερων τραπεζών, που τίθενται σε εκκαθάριση και των θυγατρικών των ξένων πιστωτικών ιδρυμάτων που αποχωρούν από την Ελλάδα.

Η επιτυχία του εγχειρήματος επισφραγίζεται από τη δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση του συστήματος το 2014, η οποία καλύπτεται πλήρως από τον ιδιωτικό τομέα και η ηρεμία επανέρχεται στον κλάδο.

Το μήνυμα πριν φύγει

Ο Προβόπουλος αποχωρεί από τη θέση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος τον Ιούνιο του 2014 και για μία ακόμη φορά προειδοποιεί για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, εάν επικρατήσουν οι λαϊκιστικές δυνάμεις της εποχής.

Στην τελευταία του έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, το μήνυμά του είναι σαφές. «Μην εφησυχάζετε. Ο κίνδυνος δεν έχει περάσει».

Σε εκείνη την παρέμβασή του αναφέρει τα εξής: «Οποιαδήποτε οπισθοδρόμηση ή ανατροπή της ακολουθούμενης πολιτικής θα οδηγούσε σε νέο αποκλεισμό από τις αγορές και θα επανέφερε τη χώρα σε περίοδο οικονομικής αστάθειας.

Ο κίνδυνος αυτός δεν πρέπει να υποτιμάται, καθώς η επάνοδος της χώρας στις διεθνείς αγορές αντανακλά κυρίως το γεγονός ότι οι αγορές προεξοφλούν τη συνέχιση της δημοσιονομικής και μεταρρυθμιστικής προσπάθειας.

Για να αποτραπούν οι κίνδυνοι, η αναδιάρθρωση της οικονομίας και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνεχιστούν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα σε όλους τους τομείς.

Η οικονομική πολιτική πρέπει τώρα να πείσει ότι δεν εφησυχάζει και δεν οπισθοδρομεί, αλλά είναι έτοιμη να βαδίσει έως το τέλος του δρόμου: τη δημιουργία μιας δυναμικής και εξωστρεφούς οικονομίας».

Η συνέχεια είναι γνωστή. ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ έρχονται στην εξουσία, ανατρέποντας την πορεία ανάκαμψης, στην οποία είχε εισέλθει η χώρα.