Από το Επιτελικό κράτος στο επιτελικό Κράτος

Κάθε Έλληνας πολίτης αναρωτιέται απογοητευμένος μετά από κάθε καταστροφή: Θα περάσω όλη τη ζωή μου μετρώντας αστοχίες, παραλείψεις, ασυνεννοησία, ανεπάρκειες, μετάθεση ευθυνών, αλληλοκατηγορίες των Υπηρεσιών του Κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των πολιτικών προϊσταμένων τους; Γιατί όλα αλλάζουν και όλα τα ίδια μένουν;

Η προστασία της ζωής, της υγείας, της περιουσίας των πολιτών, η προστασία του περιβάλλοντος, των υποδομών και των πλουτοπαραγωγικών πηγών είναι το αντικείμενο της κρατικής δράσης της Πολιτικής Προστασίας. Η πρόληψη, ο συντονισμός, η ετοιμότητα, η έγκαιρη προειδοποίηση και η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών είναι το επιδιωκόμενο.

Συγκρίνοντας με το μεταπολεμικό Κράτος, τις τελευταίες δεκαετίες οι πόροι είναι απίστευτα πολλαπλάσιοι, οι νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία των πολιτών και των Υπηρεσιών ασύγκριτες. Δικαιολογημένα όλοι αναρωτιούνται πώς συνέβη η καταστροφή στον πιο σύγχρονο δρόμο της Χώρας, όπου το Κράτος έχει μόνιμη και 24ωρη παρουσία. Κανένας δρόμος και καμμιά δραστηριότητα, δημόσια ή ιδιωτική δεν έχει προικοδοτηθεί με κρατική υπηρεσία, την Τροχαία Αττικής οδού με 140(!) κάμερες, δεκάδες αστυνομικούς, 35 εκχιονιστικά οχήματα (1 εκχιονιστικό ανά 2 χιλιόμετρα!). Είναι δυνατόν να απαιτείται επιτελική δράση σε αυτό το πεδίο;

Από τον Φεβρουάριο του 2020 έχουν θεσμοθετηθεί (ν. 4662/2020) και λειτουργούν(;):

1) Υπουργείο με Υπουργό, Υφυπουργό, Γενικό Γραμματέα, Αναπληρωτή Γενικό Γραμματέα, Εθνικό Διοικητή Πολιτικής Προστασίας. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, έγινε Υφυπουργείο και στη συνέχεια Υπουργείο.

2) Διυπουργική Επιτροπή Εθνικού Σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας

3) Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων και Διαχείρισης Κρίσεων (ΕΣΚΕΔΙΚ)

4) Περιφερειακά Επιχειρησιακά Κέντρα Πολιτικής Προστασίας ΠΕ.ΚΕ.Π.Π)

5) Επιχειρησιακό Ταμείο Πρόληψης και Αντιμετώπισης Κινδύνων (ΕΤΠΑΚ)

6) Κέντρο Μελετών Διαχείρισης Κρίσεων (ΚΕΜΕΔΙΚ)

7) Εθνική Σχολή Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων (ΝΠΔΔ)

8) Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας με Διοικητή (Σ.Ο.Π.Π.).

9) Μόνιμο Επιστημονικό Συμβούλιο Πολιτικής Προστασίας

10) Συμβούλιο Διαχείρισης Κρίσεων στο Πυροσβεστικό Σώμα.

11) War Room στο Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας.

12) Επιχειρησιακός Εθνικός Σχεδιασμός Πολιτικής Προστασίας

13) Εθνική Βάση Δεδομένων Κινδύνων, Απειλών, Απωλειών και Καταστροφών.

14) Πλαίσια Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών (Π.Δ.Ε.Α)

15) Περιφερειακά Επιχειρησιακά Συντονιστικά και Τοπικά Όργανα Πολιτικής Προστασίας (Π.Ε.Σ.Ο.Π.Π.) και (Τ.Ε.Σ.Ο.Π.Π).

16) Μητρώο Εμπειρογνωμόνων Πολιτικής Προστασίας

Παράλληλα με αυτά τα όργανα έχουν εκδοθεί και θα εκδοθούν Π.Δ. και Υπουργικές Αποφάσεις ώστε να ολοκληρωθεί το θεσμικό πλαίσιο, με τις απαραίτητες προσλήψεις εκατοντάδων υπαλλήλων. Μια διαδικασία απίστευτα μακροχρόνια και περίπλοκη. Η ζωή όμως δεν σταματά, ούτε περιμένει!

Αν και η παράθεση όλων αυτών θα αρκούσε να μας οδηγήσει αβίαστα στο συμπέρασμα «γιατί το χάος;», τα αίτια απαιτούν μια συμπληρωματική και αναγκαία εικόνα. Τις τελευταίες 2 δεκαετίες η πολιτική εξουσία μη εμπιστευόμενη το Κράτος, οδηγήθηκε με ένταση, αφενός στη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην εκτέλεση έργων του Κράτους, αφετέρου στη λύση της πρόσληψης μετακλητών αξιωματούχων και υπαλλήλων. Η δημόσια διοίκηση, πολιτική και ένστολη, «παροπλίσθηκε», νοιώθει πλέον ταπεινωμένη και στο περιθώριο. Αναπολεί τα μεταπολεμικά χρόνια που ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου γνώριζε και την τελευταία σπιθαμή του. Δεν είχε κάμερες, war room, όμως η επιμελής και υπεύθυνη ματιά του, η εμπιστοσύνη πολιτικών και πολιτών στο πρόσωπό του, αρκούσε για να αντιμετωπίζει τις θύελλες. Τα τελευταία χρόνια η πολιτική εξουσία βλέποντας τις δυσλειτουργίες και την αναγκαιότητα συνέχειας του Κράτους υιοθέτησε το θεσμό των Υπηρεσιακών Γενικών Γραμματέων παράλληλα με τους 100 πολιτικούς Γενικούς και Ειδικούς Γραμματείς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την παρουσία στο Κράτος εκατοντάδων αξιωματούχων, οι οποίοι δεν βρίσκονται σε άμεση επαφή με τις κρατικές Υπηρεσίες.

Οι Γενικοί Διευθυντές, οι Διευθυντές, οι Τμηματάρχες πολιτικοί και ένστολοι, οι οποίοι αποτελούν τον εκτελεστικό βραχίονα του Κράτους έχουν μετατραπεί σε παρατηρητές της «δράσης» τους, και της αποχώρησής τους, μιας και κάθε δύο έως τέσσερα χρόνια αυτοί αντικαθίστανται την επομένη των εκλογών.

Απαιτείται λοιπόν επιστροφή στο επιτελικό Κράτος των μόνιμων κρατικών λειτουργών. Η «κινητικότητα» αξιωματούχων, όσοι αναμφισβήτητη προθυμία και αν έχουν για προσφορά, μη ευρισκόμενοι σε άμεση επαφή με τους εκτελεστικούς λειτουργούς του Κράτους, είναι αναποτελεσματική, οδηγεί σε εφησυχασμό, διάχυση της ευθύνης, μη ανάληψη της ευθύνης. Όσοι αυταπατώνται ισχυριζόμενοι ότι η πολυπλοκότητα αντιμετωπίζεται με πολυπλοκότητα ας παραμερίσουν! Ο Υπουργός Πολιτικής Προστασίας δήλωσε για τις συσκέψεις προ των καιρικών φαινομένων «…οι συσκέψεις πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της προετοιμασίας… δεν επρόκειτο για συνεδρίαση διοικητικού οργάνου…»!. Οι συμμετέχοντες όμως ήταν εκ της θέσεως τους ο ανώτατος εκτελεστικός βραχίονας του Κράτους.

Το θέμα δεν προσφέρεται για πολιτική αντιδικία. Κανένας λογικός πολίτης δεν αναμένει από τον Πρωθυπουργό οιασδήποτε Κυβέρνησης κάθε φορά να υποκαταστήσει τους κρατικούς λειτουργούς. Φαντάζεστε τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας να συντονίζει το Κέντρο Επιχειρήσεων της Πολεμικής Αεροπορίας; Όπως αναμένει και από τους κρατικούς λειτουργούς να εκτελούν, χωρίς την έκδοση δελτίων Τύπου των Υπουργείων. Ας εμπιστευθούμε τους μόνιμους κρατικούς λειτουργούς. Έχουν γνώση, διοικητική μνήμη και πολυετή εμπειρία. Ας τους εξασφαλίσουμε αξιοκρατία, εξαφανίζοντας το πελατειακό σύστημα, τη διαφθορά και την ευνοιοκρατία. Ως επιμύθιο η απάντηση του Παναγιώτη Α. ενός 70χρονου συνταξιούχου αστυνομικού όταν απορημένος τον ρώτησα που ήταν η Τροχαία; «εκεί που την πετάξατε!»

Ο Μανώλης Γ. Αντωνόπουλος είναι Δικηγόρος – DEA στο δημόσιο δίκαιο Παν. René Descartes (PARIS V), πτυχιούχος πολιτικών επιστημών