Ρωσία: Η «ώρα του Μπρέζνιεφ» για τον Πούτιν

Του Aryeh Neier/ Project Syndicate

Στα τέλη του περασμένου μήνα, ρωσικό δικαστήριο διέταξε το κλείσιμο της παλαιότερης οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα. Εχοντας ιδρυθεί το 1976, η Moscow Helsinki Group κατέστη το πιο πρόσφατο θύμα μιας συνεχιζόμενης κυβερνητικής καταστολής σε βάρος της κοινωνίας των πολιτών, η οποία παραπέμπει σε μια παρόμοια προσπάθεια του πρώην σοβιετικού ηγέτη Λεονίντ Μπρέζνιεφ.

Ο Μπρέζνιεφ, ο οποίος βρισκόταν στην εξουσία από το 1964 ως το 1982, υπέγραψε τις Συμφωνίες του Ελσίνκι το 1975, από κοινού με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.

Ρωσία: Ο «αόρατος» στόλος δεν αρκεί – Αναγκαία τα ευρωπαϊκά τάνκερ

Επιδιώκοντας την επίσημη αναγνώριση των συνόρων της εκείνη την περίοδο, η ΕΣΣΔ του Μπρέζνιεφ μαζί με τα κράτη-δορυφόρους της στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη υποτίμησαν τις δυνάμει επιπτώσεις των Συμφωνιών αυτών. Αυτός είναι, πιθανώς, ο λόγος που συμφώνησε να συμπεριληφθούν δεσμεύσεις για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας στην πληροφόρηση και τη μετακίνηση.

Υπενθυμίζεται πως η Σοβιετική Ενωση είχε απόσχει όταν τα Ηνωμένα Εθνη υιοθετούσαν την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 1948, έτσι η συναίνεσή της στις Συμφωνίες του Ελσίνκι σηματοδότησε την πρώτη φορά που αναλάμβανε παρόμοιες δεσμεύσεις.

Η Moscow Helsinki Group

Οταν μια σειρά από ακτιβιστές στη Μόσχα έμαθαν τα νέα, σχημάτισαν τη Moscow Helsinki Group προκειμένου να ελέγχουν την τήρηση των Συμφωνιών αυτών από την ΕΣΣΔ. Παρά το γεγονός, όμως, ότι η οργάνωση διέθετε τότε μόλις 11 μέλη, η κυβέρνηση Μπρέζνιεφ τη χαρακτήρισε ως απειλή και επεδίωξε να τη διαλύσει.

Για τα επόμενα χρόνια ασκήθηκαν διώξεις σε βάρος των ηγετών της οργάνωσης, συμπεριλαμβανομένου του θεωρητικού φυσικού Γιούρι Ορλόφ, ο οποίος ήταν πρόεδρός της και καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκισης (τα εξέτισε στο σύνολό τους) και σε πέντε χρόνια εξορίας στη Σιβηρία.

Ο δημοσιογράφος Αλεξάντερ Γκίντσμπουργκ και ο Νατάν Σαράνσκι επίσης καταδικάστηκαν σε μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης. Η ιστορικός Λουντμίλα Αλεξέεβα εγκατέλειψε τη χώρα και εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ, ενώ η παιδίατρος Γελένα Μπόνερ συνόδευσε τον σύζυγό της, φυσικό και νομπελίστα Αντρέι Ζαχάροφ στην εξορία εντός συνόρων.

Καθώς ουδείς σχεδόν είχε απομείνει να συνεχίσει τη δουλειά της, η Moscow Helsinki Group ανέστειλε κάθε δραστηριότητα το 1981 και διαλύθηκε το 1982. Ως τότε, όμως, είχε προλάβει να συνεισφέρει για τη συγκρότηση ενός διεθνούς κινήματος, το οποίο με τη σειρά του να συνέβαλε στη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης.

Ανασυστάθηκε δε αφότου ανήλθε στην εξουσία ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, το 1985. Λίγο αργότερα, ο νέος σοβιετικός ηγέτης ελευθέρωσε τον Ζαχάροφ και την Μπόνερ και τους επέτρεψε να γυρίσουν στη Μόσχα, σηματοδοτώντας την έναρξη της «γκλάσνοστ».

Αν και συχνά η Moscow Helsinki Group ήταν επικριτική απέναντι στον Πούτιν, αφότου ανέλαβε την εξουσία το 2000, αυτός κατά καιρούς συναντούσε την Αλεξέεβα και την αντιμετώπιζε με σεβασμό.

Στο δρόμο του Μπρέζνιεφ

Η δικαστική απόφαση, όμως, για το κλείσιμο της Moscow Helsinki Group ακολουθεί μια σειρά από παρόμοιες αποφάσεις που αφορούν άλλες παρόμοιες οργανώσεις στη Ρωσία.

Εχοντας αποτύχει να φτάσει σε μια γρήγορη νίκη στον επιθετικό του πόλεμο στην Ουκρανία, το καθεστώς Πούτιν υιοθετεί ολοένα περισσότερο καταπιεστικές τακτικές, σε μια προσπάθεια να σιγάσει τις επικριτικές σε βάρος του φωνές.

Σήμερα, διατάσσοντας τη διάλυση αυτών των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το καθεστώς του Πούτιν γυρίζει την πλάτη του στην κληρονομιά των διαφωνούντων της σοβιετικής περιόδου.

Ακόμη χειρότερα, αντιγράφει τις δεσποτικές πρακτικές του Μπρέζνιεφ και του σοβιετικού ολοκληρωτισμού. Εάν συνεχίσει έτσι, κινδυνεύει να έχει την ίδια μοίρα με τη δική τους.

*Ο Αριε Νάερ είναι αμερικανός ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα, επίτιμος πρόεδρος του φιλανθρωπικού δικτύου των Open Society Foundations και ιδρυτής της Human Rights Watch.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ