Τεχνητή νοημοσύνη: Θα γίνει η OpenAI ο επόμενος τεχνολογικός κολοσσός;

Στον αγώνα επικράτησης για το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης η OpenAI, μια startup που υποστηρίζεται από τη Microsoft, απέκτησε από νωρίς το προβάδισμα παρουσιάζοντας το ChatGPT τον περασμένο Νοέμβριο. Γρήγορα η εφαρμογή έφτασε τους 100 εκατ. χρήστες και έγινε η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εφαρμογή. Μοιραία, η αρχική επιτυχία προκάλεσε την αντίδραση και του ανταγωνισμού.

Πρώτη και καλύτερη η Google που έσπευσε να λανσάρει ένα αντίστοιχο εργαλείο, το chatbot με την ονομασία Bard. Ακολούθησαν μια πληθώρα νεοφυών επιχειρήσεων. Όπως αναφέρει ο Economist, οι επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων διέθεσαν πάνω από 40 δισ. δολάρια σε εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης το πρώτο εξάμηνο του 2023. Ωστόσο, την… καταιγίδα ακολούθησε η ηρεμία, το ενδιαφέρον του κοινού για την τεχνητή νοημοσύνη κορυφώθηκε πριν από μερικούς μήνες, σύμφωνα με στοιχεία από τις αναζητήσεις στο Google.

Το γυαλί, ζωτικό υλικό στην εξέλιξη των μικροτσίπ

Πάντως, σε καθαρά τεχνολογικό επίπεδο η OpenAI φαίνεται να προηγείται. Η πιο πρόσφατη έκδοση του μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης, το GPT-4, υπερέχει των υπολοίπων σε διάφορα κριτήρια αναφοράς, όπως η ικανότητα να απαντά σε ερωτήσεις ανάγνωσης και μαθηματικών, αναφέρει ο Economist. Δεύτερο μοντέλο φαίνεται να είναι το Claude 2 της Anthropic. Ωστόσο, η πιο ουσιαστική διαφορά είναι το γεγονός ότι η OpenAI έχει αρχίσει να βάζει χρήματα στο ταμείο. Σύμφωνα με την τεχνολογική ιστοσελίδα The Information, τα έσοδά της ανέρχονται σε ετήσια βάση σε ένα δισ. δολάρια, σε σύγκριση με τα ασήμαντα 28 εκατ. δολάρια το έτος πριν από την κυκλοφορία του ChatGPT.

Η παράξενη ιστορία της OpenAI

Μπορεί η OpenAI να μετατρέψει το πρώιμο πλεονέκτημά της σε μόνιμο και να ενταχθεί στο κλαμπ των κολοσσών της τεχνολογίας; Σύμφωνα με τον Economist, για να το επιτύχει αυτό θα πρέπει να αποφύγει τη μοίρα των πρώην πρωτοπόρων της τεχνολογίας, από τη Netscape έως το Myspace, οι οποίοι ξεπεράστηκαν από αντιπάλους που έμαθαν από τις πρώτες τους επιτυχίες και αποτυχίες. Και καθώς η startup είναι πρωτοπόρος, οι αποφάσεις που θα ληφθούν θα σημαίνουν πολλά και για την ευρύτερη κατεύθυνση μιας εκκολαπτόμενης βιομηχανίας, συνολικά.

Η OpenAI έχει ομολογουμένως μια αρκετά περίεργη εταιρική ιστορία. Ιδρύθηκε το 2015 ως μη κερδοσκοπικό εγχείρημα από μια ομάδα επιχειρηματιών, μεταξύ των οποίων ο Σαμ Άλτμαν, το σημερινό της αφεντικό, και ο… γνωστός Ίλον Μασκ, διευθύνων σύμβουλος της Tesla, της SpaceX και ιδιοκτήτης του X (πρώην Twitter). Στόχος της ήταν η δημιουργία τεχνητής γενικής νοημοσύνης (AGI), η οποία θα ισοδυναμούσε ή θα ξεπερνούσε τις ανθρώπινες ικανότητες σε όλους τους τύπους διανοητικών εργασιών.

Η επιδίωξη για κάτι τόσο εξωπραγματικό σήμαινε ότι είχε τη δυνατότητα να επιλέξει τους πιο φιλόδοξους τεχνολόγους τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο. Ένας από τους πρώτους υπάλληλος στην εταιρεία που έκτοτε αποχώρησε έχει δηλώσει ότι όλα άλλαξαν όταν οι ερευνητές «έπεσαν» πάνω σε μια απλή προσέγγιση που περιελάμβανε την αξιοποίηση άπειρης υπολογιστικής ισχύος.

Όταν το 2017 οι ερευνητές της Google δημοσίευσαν μια εργασία που περιέγραφε μια επαναστατική τεχνική μηχανικής μάθησης που βάφτισαν «transformer», οι άνθρωποι της OpenAI συνειδητοποίησαν ότι μπορούσαν να την επεκτείνουν συνδυάζοντας πρακτικά άπειρες ποσότητες δεδομένων που είχαν αποσπαστεί από το διαδίκτυο με επεξεργαστική ισχύ. Το αποτέλεσμα ήταν ο μετασχηματιστής γενικής χρήσης, ή GPT για συντομία.

Οι επενδυτές

Για να γίνουν πράξη τα παραπάνω θα έπρεπε να βρεθούν οι απαραίτητοι πόροι. Το 2019 δημιουργήθηκε μια «εταιρεία περιορισμένου κέρδους» στο πλαίσιο της μη κερδοσκοπικής της δομής. Αρχικά, οι επενδυτές σε αυτή την επιχείρηση μπορούσαν να κερδίσουν 100 φορές την αρχική τους επένδυση -αλλά όχι περισσότερο. Αντί να διανέμει μετοχές, η εταιρεία διανέμει απαιτήσεις επί ενός μεριδίου των μελλοντικών κερδών που έρχονται χωρίς δικαιώματα ιδιοκτησίας («μονάδες συμμετοχής στα κέρδη»).

Επιπλέον, η OpenAI λέει ότι μπορεί να επανεπενδύσει όλα τα κέρδη μέχρι το διοικητικό συμβούλιο να αποφασίσει ότι ο στόχος της OpenAI για την επίτευξη του AGI έχει επιτευχθεί. Η OpenAI τονίζει ότι πρόκειται για μια «επένδυση υψηλού κινδύνου» και θα πρέπει να θεωρηθεί ότι μοιάζει περισσότερο με «δωρεά». «Δεν είμαστε για όλους», λέει στον Economist ο Μπραντ Λάιτκαπ, επικεφαλής της OpenAI και οικονομικός γκουρού της.

Με εξαίρεση τον Μασκ, ο οποίος αποσύρθηκε το 2018 και τώρα χτίζει το δικό του μοντέλο AI, σχεδόν όλοι φαίνεται να θέλουν ένα κομμάτι της OpenAI. Οι επενδυτές εμφανίζονται βέβαιοι ότι μπορούν να επιτύχουν αποδόσεις σε κλίμακα venture, αν η εταιρεία συνεχίσει να αναπτύσσεται.

Προκειμένου να παραμείνει ελκυστική για τους επενδυτές, η ίδια η εταιρεία έχει χαλαρώσει το ανώτατο όριο κέρδους και έχει στραφεί σε ένα που βασίζεται στο ετήσιο ποσοστό απόδοσης (αν και δεν επιβεβαιώνει ποιο είναι το μέγιστο ποσοστό). Πέρα από τις ακαδημαϊκές συζητήσεις σχετικά με την έννοια του AGI, οι ίδιες οι μονάδες κέρδους μπορούν να πωληθούν στην αγορά όπως ακριβώς και οι συνήθεις μετοχές. Η εταιρεία έχει ήδη προσφέρει αρκετές ευκαιρίες στους πρώτους εργαζόμενους να πουλήσουν τις μονάδες τους.

Η νεοφυής επιχείρηση έχει μέχρι στιγμής συγκεντρώσει συνολικά περίπου 14 δισ. δολάρια. Τα περισσότερα από αυτά, ίσως 13 δισ. δολάρια, έχουν προέλθει από τη Microsoft, της οποίας το τμήμα υπολογιστικού νέφους Azure παρέχει επίσης στην OpenAI την υπολογιστική ισχύ που χρειάζεται. Σε αντάλλαγμα, η Microsoft θα λάβει τη μερίδα του λέοντος από τα κέρδη της OpenAI – αν αυτά ποτέ παραδοθούν. Βραχυπρόθεσμα, το πιο σημαντικό είναι ότι θα λάβει άδεια χρήσης της τεχνολογίας της OpenAI και θα την προσφέρει στους δικούς της εταιρικούς πελάτες, στους οποίους περιλαμβάνονται οι περισσότερες από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου.

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι η OpenAI προσελκύει χρηματοδότες με… βαθιές τσέπες, καθώς η εταιρεία χρειάζεται πάρα πολλά κεφάλαια για να αποκτήσει τα δεδομένα και την υπολογιστική ισχύ που απαιτούνται για να συνεχίσει να δημιουργεί όλο και πιο έξυπνα μοντέλα. Ο ίδιος ο Άλτμαν δήλωσε ότι η OpenAI θα μπορούσε κάλλιστα να καταλήξει να είναι «η πιο απαιτητική σε κεφάλαια νεοφυής επιχείρηση στην ιστορία της Σίλικον Βάλεϊ».  Το πιο πρόσφατο μοντέλο της OpenAI, το GPT-4, εκτιμάται ότι κόστισε περίπου 100 εκατ. δολάρια για την εκπαίδευσή του, αρκετές φορές περισσότερο από το GPT-3.

Προς το παρόν, οι επενδυτές φαίνονται ευτυχείς και με διάθεση να ρίξουν περισσότερα χρήματα στην επιχείρηση. Αλλά σε τελική ανάλυση αναμένουν μια απόδοση. Και από την πλευρά της η OpenAI έχει συνειδητοποιήσει ότι, αν θέλει να επιτύχει την αποστολή της, πρέπει να γίνει όπως κάθε άλλη νεοσύστατη επιχείρηση και να σκεφτεί καλά το κόστος και τα έσοδά της.

Απόδοση και μετασχηματισμός

Το GPT-4 παρουσιάζει ήδη έναν βαθμό συνείδησης του κόστους. Το κόστος είναι επίσης ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο η OpenAI δεν εκπαιδεύει το επόμενο μεγάλο μοντέλο της, το GPT-5. Αντ’ αυτού, λένε πηγές που γνωρίζουν την εταιρεία, κατασκευάζει το GPT-4.5, το οποίο θα έχει «παρόμοια ποιότητα» με το gpt-4 αλλά θα κοστίζει «πολύ λιγότερο για να τρέξει».

Τα μοντέλα της OpenAI είναι γενικευμένα, εκπαιδευμένα σε τεράστιο όγκο δεδομένων και ικανά να κάνουν μια ποικιλία εργασιών. Η τρέλα του ChatGPT έχει καταστήσει την OpenAI την προεπιλεγμένη επιλογή για τους καταναλωτές, τους προγραμματιστές και τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να υιοθετήσουν την τεχνολογία. Παρά την πρόσφατη πτώση, το ChatGPT εξακολουθεί να λαμβάνει το 60% της επισκεψιμότητας στους 50 κορυφαίους ιστότοπους Generative-AI, σύμφωνα με μελέτη της Andreessen Horowitz, μιας εταιρείας επιχειρηματικού κεφαλαίου (VC) που έχει επενδύσει στην OpenAI.

Ωστόσο, το OpenAI δεν αφορά πλέον μόνο – ή ακόμη και πρωτίστως- το ChatGPT. Γίνεται όλο και περισσότερο μια πλατφόρμα μεταξύ επιχειρήσεων. Δημιουργεί τα δικά της προϊόντα κατά παραγγελία για μεγάλους εταιρικούς πελάτες, στους οποίους περιλαμβάνεται και η επενδυτική τράπεζα Morgan Stanley. Προσφέρει επίσης εργαλεία για προγραμματιστές για τη δημιουργία προϊόντων που χρησιμοποιούν τα μοντέλα της – στις 6 Νοεμβρίου αναμένεται να παρουσιάσει νέα στο πρώτο συνέδριο προγραμματιστών της.

Παράλληλα, διαθέτει ένα κεφάλαιο 175 εκατ. δολαρίων για να επενδύσει σε μικρότερες νεοφυείς επιχειρήσεις AI που κατασκευάζουν εφαρμογές πάνω στην πλατφόρμα της, γεγονός που ταυτόχρονα προωθεί τα μοντέλα της και της επιτρέπει να καταγράψει την αξία αν οι κατασκευαστές εφαρμογών δημιουργήσουν κάτι σημαντικό. Για την περαιτέρω διάδοση της τεχνολογίας της, μοιράζει προνόμια σε εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης στο y Combinator, ένα φυτώριο νεοφυών επιχειρήσεων της Σίλικον Βάλεϊ του οποίου ο Άλτμαν ήταν επικεφαλής.

Αποκλειστικότητα

Τα υψηλά σταθερά κόστη των μοντέλων τύπου GPT δημιουργούν υψηλά εμπόδια εισόδου για τους ανταγωνιστές. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να διευκολύνει την OpenAI να δεσμεύσει εταιρικούς πελάτες. Εάν πρόκειται να μοιραστούν εσωτερικά εταιρικά δεδομένα προκειμένου να προσαρμόσουν το μοντέλο στις ανάγκες τους, πολλοί πελάτες μπορεί να προτιμούν να μην το κάνουν πάνω από μία φορά -για λόγους κυβερνοασφάλειας ή απλώς επειδή είναι δαπανηρή η μετακίνηση δεδομένων από έναν πάροχο AI σε άλλον, όπως συμβαίνει ήδη μεταξύ υπολογιστικών νεφών.

Η διδασκαλία των μεγάλων μοντέλων να σκέφτονται απαιτεί επίσης πολλή σιωπηρή τεχνογνωσία μηχανικής, από την αναγνώριση δεδομένων υψηλής ποιότητας έως τη γνώση των τεχνασμάτων  για τη γρήγορη αποσφαλμάτωση του πηγαίου κώδικα. Ο Σαμ Άλτμαν θεωρεί ότι λιγότεροι από 50 άνθρωποι στον κόσμο βρίσκονται στο πραγματικό πλαίσιο εκπαίδευσης μοντέλων. Προφανώς πολλοί από αυτούς εργάζονται ήδη στην OpenAI.

OpenAI CEO Sam Altman testifies before a Senate Judiciary Privacy, Technology & the Law Subcommittee hearing titled ‘Oversight of A.I.: Rules for Artificial Intelligence’ on Capitol Hill in Washington, U.S., May 16, 2023. REUTERS/Elizabeth Frantz

Αρκούν αυτά;

Όλα τα παραπάνω είναι πραγματικά πλεονεκτήματα. Αλλά δεν εγγυώνται τη μελλοντική κυριαρχία της OpenAI. Η διαδικτυακή επίδραση, όπου η κλίμακα δημιουργεί μεγαλύτερη κλίμακα, στοιχείο που βοήθησε να μετατραπούν η Alphabet, η Amazon και η Meta σε οιονεί μονοπωλιακές επιχειρήσεις στην αναζήτηση, το ηλεκτρονικό εμπόριο και την κοινωνική δικτύωση, αντίστοιχα, δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί.

Παρά τον τεράστιο αριθμό χρηστών του, το GPT-4 δεν είναι σχεδόν καθόλου καλύτερο σήμερα από ό,τι ήταν πριν από έξι μήνες. Παρόλο που η περαιτέρω ρύθμιση με δεδομένα χρηστών το έκανε λιγότερο πιθανό να ξεφύγει από τις ράγες, η συνολική του απόδοση έχει αλλάξει με απρόβλεπτους τρόπους, σε ορισμένες περιπτώσεις προς το χειρότερο.

Το να είσαι πρωτοπόρος στην κατασκευή μοντέλων μπορεί επίσης να επιφέρει κάποια μειονεκτήματα. Το μεγαλύτερο κόστος δεν είναι η εκπαίδευση αλλά ο πειραματισμός, σημειώνει ο Economist. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η OpenAI εκτιμάται ότι έχασε 500 εκατομμύρια δολάρια πέρυσι, παρόλο που η εκπαίδευση του GPT-4 κόστισε το ένα πέμπτο του κόστους. Τα νέα για τις ιδέες που δεν αποδίδουν τείνουν να διαδίδονται γρήγορα σε όλο τον κόσμο της AI. Αυτό βοηθάει τους ανταγωνιστές της OpenAI να αποφύγουν τα δαπανηρά αδιέξοδα.

Όσον αφορά τους πελάτες, πολλοί προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την OpenAI, φοβούμενοι ότι θα εγκλωβιστούν στα προϊόντα της και συνεπώς στο έλεός της. Η Anthropic, η οποία ιδρύθηκε από «αποστάτες» της OpenAI, έχει ήδη γίνει μια δημοφιλής δεύτερη επιλογή για πολλές νεοσύστατες επιχειρήσεις τεχνητής νοημοσύνης.

Σύντομα οι επιχειρήσεις μπορεί να έχουν περισσότερες εναλλακτικές λύσεις αιχμής. Η Google κατασκευάζει το Gemini, ένα μοντέλο που πιστεύεται ότι είναι πιο ισχυρό από το GPT-4. Ακόμη και η Microsoft είναι, παρά τη συνεργασία της με την OpenAI, κάτι σαν ανταγωνιστής. Έχει πρόσβαση στο μαύρο κουτί του GPT-4, καθώς και μια τεράστια δύναμη πωλήσεων με μακροχρόνιους δεσμούς με τα μεγαλύτερα εταιρικά τμήματα πληροφορικής στον κόσμο. Όλα αυτά μειώνουν την τιμολογιακή ισχύ της OpenAI. Αναγκάζει επίσης την εταιρεία του Άλτμαν να συνεχίσει να εκπαιδεύει καλύτερα μοντέλα αν θέλει να παραμείνει μπροστά.

Γεγονός είναι ότι τα μοντέλα της OpenAI είναι ένα δημιούργημα «κλειστού λογισμικού» γεγονός που μειώνει την ελκυστικότητά της σε ορισμένους δυνητικούς χρήστες, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων επιχειρήσεων που ανησυχούν για την προστασία των δεδομένων. Αρκετοί μπορεί να προτιμούν πιο διαφανή μοντέλα «ανοιχτού κώδικα». Οι εξελιγμένες εταιρείες λογισμικού, εν τω μεταξύ, ίσως θελήσουν να κατασκευάσουν το δικό τους μοντέλο από το μηδέν, προκειμένου να ασκήσουν πλήρη έλεγχο στη συμπεριφορά του.

Άλλοι απομακρύνονται από τη γενικότητα – την ικανότητα να κάνουν πολλά πράγματα και όχι μόνο ένα πράγμα – κατασκευάζοντας φθηνότερα μοντέλα που εκπαιδεύονται σε στενότερα σύνολα δεδομένων ή για να κάνουν μια συγκεκριμένη εργασία.

Μια νεοσύστατη επιχείρηση με την ονομασία Replit έχει εκπαιδεύσει ένα μοντέλο στενά για να γράφει προγράμματα υπολογιστών. Βρίσκεται στην κορυφή της Databricks, μιας πλατφόρμας cloud για την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία συγκαταλέγει μεταξύ των επενδυτών της την Nvidia. Μια άλλη με την ονομασία Character AI έχει σχεδιάσει ένα μοντέλο που επιτρέπει στους ανθρώπους να δημιουργούν εικονικές προσωπικότητες βασισμένες σε πραγματικούς ή φανταστικούς χαρακτήρες που μπορούν στη συνέχεια να συνομιλούν με άλλους χρήστες. Είναι η δεύτερη πιο δημοφιλής εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης μετά το ChatGPT.

Το βασικό ερώτημα είναι πόση αξία προκύπτει από τη γενικότητα ενός μοντέλου. Αν όχι πολύ, τότε ο κλάδος μπορεί να κυριαρχείται από πολλές εξειδικευμένες εταιρείες, όπως η Replit ή η Character AI. Αν είναι πολύ, τότε μεγάλα μοντέλα όπως αυτά της OpenAI ή της Google μπορεί να βγουν στην κορυφή.