«Είμαστε όλοι Ουκρανοί» (η ευθύνη της Δύσης)

Η βάρβαρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο καταστροφικός πόλεμος είναι μια φρικιαστική πράξη ανθρώπινης τρέλας στην Ευρώπη του 21ου αιώνα. Αδιανόητη μέχρι χθες για τη μεταψυχροπολεμική Ευρώπη. Απόλυτα αποδεκτή για έναν αυταρχικό «νεοαυτοκρατορικό» ηγέτη, τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ως μέσο επίτευξης υπερφίαλων εθνικιστικών πολιτικών στόχων. Η Ρωσία να ξαναγίνει μεγάλη. Υπερδύναμη. Αυτοκρατορία. Με σφαίρες επιρροής. Επιστροφή στο παρελθόν. Με δικαίωμα βέτο στις ευρωπαϊκές και διεθνείς υποθέσεις. Ο εθνικισμός και όλοι οι άλλοι «ευρωπαϊκοί δαίμονες» σε εκδοχή του 21ου αιώνα. Εδώ έχουμε τον απόλυτα «άδικο πόλεμο» που κανένα επιχείρημα Θωμά Ακινάτη ή Μάικλ Γουόλτσερ δεν μπορεί να τον μεταμφιέσει σε δικαιολογημένο, πολύ λιγότερο σε «δίκαιο πόλεμο» (just war) αναγκαιότητας και όχι επιλογής. Η Ουκρανία δεν αντιπροσωπεύει «εθνική απειλή ασφάλειας για τη Ρωσία», όπως διατείνεται ο Βλαντίμιρ Πούτιν για να δικαιολογήσει τη βάναυση εισβολή.

Αλλά η τραγική αλήθεια είναι ότι η «σκοτεινή ήπειρος», η Ευρώπη, γύρισε πολλές σελίδες προς τα πίσω, στο σκοτεινό της παρελθόν. Απέτυχε να σταματήσει τον αυταρχικό Πούτιν. Απέτυχε η διπλωματία. Απέτυχε η απειλή των εξοντωτικών κυρώσεων. Αλλά οι μεγάλοι παγκόσμιοι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί, αστοχίες και διπλωματικές αποτυχίες καταλήγουν συνήθως σε τοπικές καταστροφές, πλήττουν μικρότερες χώρες, γράφει ο ιστορικός Μάικλ Χάουαρντ («The Invention of Peace»).

Η αποτυχία της Ευρώπης και της Δύσης γενικά πηγαίνει ωστόσο πολύ βαθύτερα. Απέτυχε να διαβάσει το «διαβολικό μυαλό» του Πούτιν, αν και μετά το 2008 και την εισβολή στη Γεωργία, πολύ περισσότερο μετά το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας, είχε όλα τα στοιχεία για να το κάνει. Απέτυχε να εκτιμήσει την ειδική θέση της Ουκρανίας στον ευρωπαϊκό χάρτη, αν και κάθε σοβαρός γνώστης της ευρωπαϊκής πραγματικότητας και της Ρωσίας είχε αναδείξει και προειδοποιήσει για συνετό χειρισμό της χώρας (βλέπε, μεταξύ άλλων, «Henry Kissinger: To settle the Ukraine crisis, start at the end», «Washington Post», 5 Μαρτίου 2014). Ανοιξε την πόρτα εισόδου στο ΝΑΤΟ για την Ουκρανία, εγκαινιάζοντας έτσι μια πολιτική απέναντι στη χώρα που δεν είχε ούτε τη βούληση ούτε τα μέσα να τη στηρίξει μέχρι τέλους μπροστά στην απόλυτη ρωσική αντίθεση. Πολύ περισσότερο που γνώριζε ότι δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει στρατιωτική ισχύ για να στηρίξει τις επιλογές της, αφού κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε τρίτο παγκόσμιο, πυρηνικό πιθανότατα πόλεμο. Κίνδυνος που ελλοχεύει τώρα και ως ατύχημα ή «παράπλευρη συνέπεια» που πρέπει αυτονοήτως να αποτραπεί.

Η θέση της Ουκρανίας δεν είναι στο ΝΑΤΟ. Είναι στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ανάλογη με αυτή της Αυστρίας στον ευρωπαϊκό χάρτη (Συμφωνία 1955). «Κάθε ευρωπαϊκό κράτος (που σέβεται τις δημοκρατικές αξίες) μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Ενωσης» λέει η Συνθήκη της Λισαβόνας. Δεν λέει κάτι τέτοιο η Συνθήκη της Ουάσιγκτον / ΝΑΤΟ. Η Δύση ωστόσο «προσέφερε» μια επιλογή στην Ουκρανία που δεν μπορούσε εκ των πραγμάτων να στηρίξει, να τιμήσει.

Αλλά αυτή τη στιγμή μαζί με την Ουκρανία όλη η Ευρώπη δέχεται μια επίθεση. Και χωρίς κανένα δισταγμό ή δικαιολογία οφείλουμε όλοι, σε Ευρώπη και δημοκρατικό κόσμο, να είμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας, της ειρήνης, των δημοκρατικών αξιών, αγαθών καθολικών και αδιαίρετων για όλη την Ευρώπη, την ανθρωπότητα.

Είμαστε όλοι Ουκρανοί σήμερα…

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τελευταίο του βιβλίο, «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης» (εκδ. Θεμέλιο)