Μια ξαφνική κρίση συνειδήσεως

Ο Προμηθέας δεν αντιμετώπισε ποτέ ηθικό δίλημμα. Έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και τη χάρισε απλόχερα στους ανθρώπους πιστεύοντας ότι είναι για καλό. Tα υπόλοιπα είναι γνωστά. Με την πρώτη σπίθα ο άνθρωπος έγινε ικανός να μεγαλουργήσει και την ίδια στιγμή να κάψει ζωντανό τον συνάνθρωπό του. Άθελά του, ο Προμηθέας άνοιξε για πάντα το Κουτί της Πανδώρας. Κανείς δεν τον κατηγόρησε ωστόσο για ηθική αυτουργία στα δεινά που ακολούθησαν. Διέθετε άλλωστε το ελαφρυντικό της άγνοιας, καθώς δεν υπήρχε ιστορικό προηγούμενο. Γι’ αυτό και το φριχτό μαρτύριο στο οποίο υπεβλήθη αφορούσε το αδίκημα της κλοπής.

Το ελαφρυντικό αυτό δεν δικαιούνται να το επικαλούνται σήμερα όσοι επιστήμονες διαρρηγνύουν – κατόπιν εορτής – τα ιμάτιά τους ότι δεν άκουσαν, δεν γνώριζαν ή δεν μπορούσαν να φανταστούν. Όλοι εκείνοι οι οποίοι κατά έναν μαγικό, ανεξήγητο κι εντελώς αντιεπιστημονικό τρόπο, δέχονται την επιφοίτηση, μόλις συνταξιοδοτηθούν και αφού στο μεταξύ έχουν αποκομίσει τεράστια κέρδη.

Στη λίστα των μετανοηθέντων προστέθηκε προσφάτως ο «νονός της Τεχνητής Νοημοσύνης», Τζέφρι Χίντον, σπάζοντας μάλιστα το ρεκόρ της πιο γρήγορης μετάνοιας. Δεν πρόλαβε καλά – καλά να ολοκληρώσει την κατασκευή του «τέρατος» (εάν φυσικά δεχθούμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι τελικά κάτι τόσο τερατώδες όσο λένε) και έσπευσε να δηλώσει πως ένα κομμάτι της ψυχής του έχει ήδη μετανιώσει.

Όταν ρωτήθηκε πώς γίνεται να εργάζεται επί τόσα χρόνια σε μια τεχνολογία δυνητικά επικίνδυνη, o Χίντον απάντησε παραφράζοντας λόγια του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ: «Οταν βλέπεις κάτι τεχνικά ελκυστικό, προχωράς και το κάνεις… Εάν δεν ήμουν εγώ, θα ήταν κάποιος άλλος». Τόσο απλά. Ο «πατέρας της ατομικής βόμβας» είχε κρατήσει τουλάχιστον τα προσχήματα. Μεσολάβησε κάποιο διάστημα και είδε στην πράξη τα ολέθρια αποτελέσματα των ερευνών του, προτού παραδεχθεί ότι τα χέρια του είναι βαμμένα με αίμα και αφοσιωθεί στον αγώνα κατά των πυρηνικών.

Ως σύγχρονος Φρανκενστάιν, λοιπόν, κατασκεύαζε επί 10 χρόνια στα εργαστήρια της Google ένα «ελκυστικό τέρας» χωρίς να πει το παραμικρό, ως καθ’ ύλην αρμόδιος, για τους πιθανούς κινδύνους. Φαίνεται προείχε το συμφέρον του τεχνολογικού κολοσσού έναντι της ανθρωπότητας. Μόλις ολοκλήρωσε το έργο του, αποφάσισε να παραιτηθεί και να μιλήσει, καθώς διαπίστωσε αίφνης ότι το δημιούργημά του μπορεί να χακάρει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, να προκαλέσει τσουνάμι παραπληροφόρησης, να μας πάρει τις δουλειές, να απειλήσει εν τέλει την ύπαρξή μας.

«Λίγοι ασπάζονταν την άποψη πως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να γίνει τόσο γρήγορα πιο έξυπνη από τον άνθρωπο. Ούτε εγώ το πίστευα. Θεωρούσα ότι αυτό θα γινόταν κάποια στιγμή, αλλά όχι τώρα. Ενδεχομένως ύστερα από 30 ή 50 χρόνια. Προφανώς, τώρα το πιστεύω κι εγώ», δήλωσε στους New York Times. Η τοποθέτηση αυτή μεθερμηνευόμενη λέει τα εξής: «Καταλαβαίνω ότι κάτι κακό πάει να γίνει, αλλά δεν θα συμβεί τώρα. Αφορά την επόμενη γενιά, τα παιδιά των παιδιών μου, όχι εμάς. Επομένως, δεν με νοιάζει και τόσο πολύ γιατί ο κίνδυνος δεν είναι άμεσος». Πολύ λογικό. Γιατί να νοιαστούμε για την επόμενη γενιά; Στο κάτω – κάτω, τι έχει κάνει εκείνη για μας;

Προκειμένου να αποποιηθούν μέρος των ευθυνών τους, οι επιστήμονες που «παίρνουν το ρίσκο να καταστρέψουν τον κόσμο, για να τον σώσουν στη συνέχεια», όπως αναφέρει το τρέιλερ της ταινίας «Οπενχάιμερ», ακολουθούν πάνω – κάτω την ίδια υπερασπιστική γραμμή: Λίγο μετά τη «βάπτιση», αποτάσσονται τον «Σατανά» αποκηρύσσοντας τα πνευματικά τους παιδιά. Πιστεύουν πως έτσι θα εξιλεωθούν, θα αναβαπτιστούν ξεκινώντας νέα καριέρα και τελικά θα διασώσουν την υστεροφημία τους.

Τι θα έλεγε για όλα αυτά ένας άλλος «Νονός», ο κινηματογραφικός Μάικλ Κορλεόνε; «Mην λες ότι είσαι αθώος. Προσβάλλεις τη [φυσική] νοημοσύνη μου».