Δολάριο: Πότε θα έρθει το τέλος της «βασιλείας» του

Ο ανταγωνισμός με την Κίνα, οι συνέπειες από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι διαμάχες για άλλη μια φορά για το ανώτατο όριο του χρέους στην Ουάσιγκτον έχουν φέρει νέα δεδομένα στην κατάσταση του δολαρίου ως το κυρίαρχο νόμισμα στον κόσμο.

Η εξορία της Ρωσίας από τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά συστήματα πέρυσι τροφοδότησε επίσης τις εικασίες ότι οι σύμμαχοι εκτός των ΗΠΑ θα διαφοροποιηθούν από τα δολάρια.

Υπάρχουν ορισμένα επιχειρήματα για τους λόγους που θα συμβεί η αποδολαριοποίηση – ή, ενδεχομένως, γιατί δεν θα συμβεί.

Κατάσταση αποθεμάτων

Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters, το μερίδιο του δολαρίου σε επίσημα συναλλαγματικά αποθέματα υποχώρησε σε χαμηλό 20 ετών 58% το τέταρτο τρίμηνο του 2022, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αυτή η υποχώρηση φάνηκε πιο έντονη όταν προσαρμόστηκε για τη συναλλαγματική ισοτιμία.

Το 2022 έφερε μια πολύ απότομη πτώση του μεριδίου του δολαρίου σε πραγματικούς όρους σαν αντίδραση στο πάγωμα του μισού των 640 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Ρωσίας σε χρυσό και συναλλαγματικά αποθέματα μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Αυτό πυροδότησε επανεξέταση σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία σχετικά με τη διαφοροποίηση σε άλλα νομίσματα.

Το μερίδιο του δολαρίου στα συναλλαγματικά αποθέματα των κεντρικών τραπεζών το τελευταίο τρίμηνο του 2022 έφτασε στο χαμηλότερο επίπεδο δύο δεκαετιών, αλλά η κίνηση ήταν σταδιακή και βρίσκεται πλέον σε σχεδόν παρόμοιο επίπεδο με το 1995.

Οι κεντρικές τράπεζες τοποθετούν κεφάλαια σε δολάρια σε περίπτωση που χρειαστεί να στηρίξουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες κατά τη διάρκεια οικονομικών κρίσεων. Εάν ένα νόμισμα αποδυναμωθεί πολύ έναντι του δολαρίου, το πετρέλαιο και άλλα εμπορεύματα που διαπραγματεύονται σε δολάρια γίνονται ακριβά, αυξάνοντας το κόστος ζωής και τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό.

Πολλά νομίσματα, από το δολάριο Χονγκ Κονγκ έως το Balboa του Παναμά, είναι συνδεδεμένα με το δολάριο για παρόμοιους λόγους.

Το εμπόριο αλλάζει

Το πανίσχυρο δολάριο έχει βάλει λουκέτο στις συναλλαγές εμπορευμάτων, επιτρέποντας στην Ουάσιγκτον να εμποδίζει την πρόσβαση στην αγορά χωρών παραγωγών από τη Ρωσία έως τη Βενεζουέλα και το Ιράν.

Αλλά το εμπόριο αλλάζει. Η Ινδία αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο σε ντιράμ ΗΑΕ και ρούβλια. Η Κίνα στράφηκε στο γιουάν για να αγοράσει ρωσικό πετρέλαιο, άνθρακα και μέταλλα αξίας περίπου 88 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η κινεζική εθνική εταιρεία πετρελαίου CNOOC και η γαλλική TotalEnergies ολοκλήρωσαν την πρώτη αγορά LNG που διακανονίστηκε σε γιουάν τον Μάρτιο.

Μετά απ’ όσα συνέβησαν με τη Ρωσία, πολλές χώρες αναρωτιούνται τι θα γίνει αν βρεθούν στη λάθος πλευρά των κυρώσεων.

Το μερίδιο του γιουάν στις παγκόσμιες εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές forex αυξήθηκε από σχεδόν καθόλου πριν από 15 χρόνια στο 7%, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS).

Πολυπλοκότερο σύστημα χωρίς δολάριο

Η αποδολαριοποίηση θα απαιτούσε ένα τεράστιο και πολύπλοκο δίκτυο εξαγωγέων, εισαγωγέων, εμπόρων νομισμάτων, εκδοτών χρέους και δανειστών για να αποφασίσουν ανεξάρτητα να χρησιμοποιήσουν άλλα νομίσματα. Αυτό ακούγεται απίθανο.

Το δολάριο βρίσκεται στο 90% των παγκόσμιων συναλλαγών forex, αντιπροσωπεύοντας περίπου 6,6 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2022, σύμφωνα με στοιχεία της BIS.

Περίπου το ήμισυ του υπεράκτιου χρέους είναι σε δολάρια, είπε η BIS, και το ήμισυ του παγκόσμιου εμπορίου τιμολογείται σε δολάρια. Έτσι οι σχέσεις με το δολάριο ενισχύουν η μία την άλλη. Οπότε η αποδολαριοποίησης θα απαιτούσε έναν μηχανισμό για να πειστούν τράπεζες, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις να αλλάξουν ταυτόχρονα συμπεριφορά τους. Πράγμα που επίσης φαντάζει απίθανο.

Κατακερματισμένο μέλλον

Ενώ μπορεί να μην υπάρχει διάδοχος του δολαρίου, οι εναλλακτικές που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια θα μπορούσαν να δημιουργήσουν έναν πολυπολικό κόσμο.

Πολλές χώρες έχουν αρχίσει να σκέφτονται ότι ένα ή δύο κυρίαρχα μπλοκ αποθεματικών απλώς δεν ήταν αρκετά διαφοροποιημένα.

Οι παγκόσμιες κεντρικές τράπεζες εξετάζουν μια ευρύτερη ποικιλία περιουσιακών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένου του εταιρικού χρέους, των ενσώματων περιουσιακών στοιχείων όπως τα ακίνητα και άλλα νομίσματα.

Στέρεη βάση

Επειδή οι μεγάλες τραπεζικές καταθέσεις δεν είναι πάντα ασφαλισμένες, οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν κρατικά ομόλογα ως εναλλακτική λύση σε μετρητά. Ως εκ τούτου, η θέση του δολαρίου υποστηρίζεται από την αγορά των 23 τρισεκατομμυρίων δολαρίων των ΗΠΑ – που θεωρείται ως ένα ασφαλές καταφύγιο για χρήματα.

Η ασφάλεια που παρέχει η αγορά εντόκων αμερικανικών τίτλων είναι ένας μεγάλος λόγος για τον οποίο το δολάριο είναι το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα. Τα διεθνή αποθέματα ομολόγων είναι τεράστια και δεν υπάρχει ακόμη αξιόπιστη εναλλακτική λύση. Η αγορά ομολόγων της Γερμανίας είναι σχετικά μικρή, λίγο πάνω από 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Οι παραγωγοί εμπορευμάτων μπορεί να συμφωνήσουν να συναλλάσσονται με την Κίνα σε γιουάν, αλλά η ανακύκλωση μετρητών σε κινεζικά κρατικά ομόλογα παραμένει δύσκολη λόγω των δυσκολιών ανοίγματος λογαριασμών και της ρυθμιστικής αβεβαιότητας.

Ο κόσμος και οι αγορές μπορεί να θέλουν και να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις στο δολάριο, αλλά η εκθρόνιση του δεν φαίνεται να έρχεται σύντομα.