Πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς: Αλλάζουν οι γεωπολιτικές ισορροπίες προς όφελος της Κίνας και της Ρωσίας

Ανατροπές στην γεωπολιτική σκακιέρα φέρνει ο πόλεμος του Ισραήλ με τη Χαμάς , καθώς αλλάζει η ισορροπία δυνάμεων με την παραδοσιακή Δύση να βρίσκεται υπό πίεση ενώ κερδισμένες φαίνεται να είναι η Ρωσία και η Κίνα, σύμφωνα με ανάλυση της Wall Street Journal.

Η μακροπρόθεσμη επίδραση της αναζωπύρωσης στη Μέση Ανατολή είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Εξαρτάται, πρώτα απ’ όλα, από το αν το Ισραήλ θα επιτύχει τελικά τον διακηρυγμένο στόχο του να εξαλείψει τη Χαμάς.Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι αν οι διπλωματικές σχέσεις του Ισραήλ στην περιοχή και το παγκόσμιο κύρος των δυτικών υποστηρικτών του μπορούν να επιβιώσουν από τις αυξανόμενες απώλειες αμάχων στη Γάζα και τη διαφαινόμενη φρίκη του πολέμου. Δεν είναι λίγες οι φωνές στην Δύση που μιλάνε πλέον για σχέδιο γενοκτονίας.

Πόλεμος: Οι επιπτώσεις σε έναν υπερχρεωμένο και κατακερματισμένο κόσμο

Η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν επιδιώκουν εδώ και καιρό να υπονομεύσουν το διεθνές σύστημα που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και τώρα βρίσκουν την κατάλληλη ευκαιρία με τον αντιπερισπαμσό των ΗΠΑ.

«Αυτό που βλέπουμε είναι μέρος μιας μεταβαλλόμενης και κινούμενης παγκόσμιας τάξης», είπε χαρακτηριστικά ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ, ο οποίος είναι σήμερα υποψήφιος για την προεδρία της Φινλανδίας. «Όταν οι ΗΠΑ αφήνουν κενά εξουσίας, κάποιος θα καλύψει αυτά τα κενά».

Οι ΗΠΑ  προβάλουν το ρόλο τους ως βασικός και απαραίτητος εταίρος για το Ισραήλ αλλά και για τα βασικά αραβικά έθνη με τη  άσκηση του shuttle diplomacy – διπλωματικός όρος που σημαίνει τη δράση ενός εξωτερικού μέρους που λειτουργεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ (ή μεταξύ) εντολέων σε μια διαμάχη, χωρίς άμεση επαφή εντολέα με εντολέα- και τις στρατιωτικές αναπτύξεις δέσμευση που απολαμβάνει διακομματικής υποστήριξης και διαλύει μέρος του απομονωτισμού που κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια.

Η Ρωσία η μεγαλύτερη ωφελημένη

Σε αυτό το σκηνικό η Ρωσία έχει τα περισσότερα οφέλη. Επισημαίνοντας τους αυξανόμενους θανάτους Παλαιστινίων -περίπου 2.750 σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση- η Μόσχα «απολαμβάνει» αυτό που αποκαλεί υποκρισία των δυτικών κυβερνήσεων, οι οποίες έχουν καταδικάσει απερίφραστα τις ρωσικές σφαγές αμάχων στην Ουκρανία, αλλά ασκούν μόνο ήπια, αν όχι καθόλου, κριτική στο Ισραήλ.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, οι δυνάμεις του οποίου, σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές, σκότωσαν δεκάδες χιλιάδες αμάχους καθώς πολιορκούσαν την ουκρανική πόλη Μαριούπολη επί μήνες πέρυσι, συνέκρινε την ισραηλινή πολιορκία της Γάζας με εκείνη της γενέτειράς του, της Αγίας Πετρούπολης, που τότε ονομαζόταν Λένινγκραντ, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό, στην ουσία, εξίσωσε τους Ισραηλινούς με τους Ναζί. Μια τέτοια γλώσσα, μια έντονη απόκλιση από την άλλοτε θερμή σχέση του Πούτιν με τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, αποτελεί μέρος της διπλωματικής προσπάθειας της Ρωσίας να τοποθετήσει τη χώρα ως ηγέτη του παγκόσμιου κινήματος κατά της «νεοαποικιοκρατίας» της Δύσης, ακόμη και όταν αυτή διεξάγει έναν αποικιοκρατικό πόλεμο κατάκτησης στην Ουκρανία.

«Κάθε σύγκρουση που τραβάει την προσοχή από την Ουκρανία παίζει πολύ υπέρ της Ρωσίας», σημειώνει ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Γκαμπριέλιους Λάντσμπεργκις. «Οι Ρώσοι μπορεί να μην την έχουν ξεκινήσει, αλλά έχουν τεράστιο συμφέρον να παρατείνουν τη σύγκρουση στο Ισραήλ όσο το δυνατόν περισσότερο. Θα ήταν μια νίκη για τους Ρώσους από τακτικής πλευράς, στην Ουκρανία, και από στρατηγικής πλευράς, ενισχύοντας το αφήγημά τους έναντι του δυτικού κόσμου».

Κίνα: Στόχος η αποδυνάμωση των ΗΠΑ

Η Κίνα, επίσης, έχει προσεγγίσει την παλαιστινιακή υπόθεση με τρόπο που δεν είχε κάνει εδώ και δεκαετίες. Οι δεσμοί που είχε με το Ισραήλ βρίσκονται σε κίνδυνο. Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του Πεκίνου για την ανάγκη καταπολέμησης της τρομοκρατίας, ενώ κατέστειλε τους Ουιγούρους στην περιοχή Σιντζιάνγκ, η Κίνα απέφυγε συστηματικά να χρησιμοποιήσει τη λέξη «τρομοκρατία», καθώς περιέγραψε την επίθεση της Χαμάς, προς μεγάλη απογοήτευση του Ισραήλ, παρόλο που τέσσερις Κινέζοι πολίτες σκοτώθηκαν από τη Χαμάς και τρεις ακόμη κρατήθηκαν όμηροι, σύμφωνα με τις ισραηλινές αρχές.

«Η ουσία του θέματος είναι ότι δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη στον παλαιστινιακό λαό», δήλωσε την Πέμπτη ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας Γουάνγκ Γι, στις πρώτες δημόσιες δηλώσεις του μετά την εισβολή της Χαμάς που προκάλεσε τον πόλεμο.

«Αυτό που έχει σημασία για την Κίνα είναι τα συμφέροντα της Κίνας και το πιο σημαντικό πράγμα για το Πεκίνο είναι η σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και ο τρόπος με τον οποίο η Κίνα θα μπορούσε να αποδυναμώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειών», εξηγεί ο ειδικός σε θέματα Κίνας στο Ίδρυμα Στρατηγικών Ερευνών στο Παρίσι, Αντουάν Μποντάζ. «Θα προσπαθήσουν να παρουσιάσουν τις ΗΠΑ ως παράγοντα αστάθειας και την Κίνα ως παράγοντα ειρήνης. Ο στόχος της Κίνας είναι να παρουσιαστεί στις αναπτυσσόμενες χώρες ως εναλλακτική λύση και ως η πιο ελκυστική εναλλακτική λύση.»

Η Ινδία ο μεγάλος χαμένος

Στον αντίποδα η Ινδία, που είναι ο αντίπαλος της Κίνας στην Ασία, δέχεται πλήγμα καθώς τα τελευταία χρόνια έχει συσφίγξει τις σχέσεις της με το Ισραήλ.  Τον Σεπτέμβριο, η Ινδία και οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν το σχέδιο που θα αποτελέσει την απάντηση στο σχέδιο «Ζώνη και Δρόμος» της Κίνας. Το ινδικοαμερικανικό σχέδιο αφορά τον διάδρομο διαμετακόμισης που θα συνδέει την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη και ο οποίος θα διέρχεται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία και το Ισραήλ. Αλλά οι συνομιλίες για την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας , βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του σχεδίου, ναυάγησαν λόγω του πολέμου στη Γάζα και το μέλλον τους είναι πλέον αβέβαιο.

«Η Ινδία έχει επενδύσει πολλά στη Μέση Ανατολή γενικά, και ειδικά με το Ισραήλ και τις βασικές αραβικές χώρες, όπως τα Η.Α.Ε. και η Σαουδική Αραβία», τονίζει ο πρόεδρος της πρακτικής Ινδίας στο Asia Group και πρώην σύμβουλος πολιτικής του ινδικού υπουργείου Εξωτερικών, ‘Ασοκ Μάλικ «Η εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των προοδευτικών αραβικών χωρών που επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν τις οικονομικές και τεχνολογικές ευκαιρίες για τον εκσυγχρονισμό τους και του Ισραήλ, ως μέρος μιας ευρύτερης εξομάλυνσης της Μέσης Ανατολής, είναι σίγουρα κάτι που η Ινδία ενθαρρύνει για επιχειρηματικές ευκαιρίες αλλά και ως ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο».

Ανησυχία στην Ευρώπη

Για πολλές ευρωπαϊκές χώρες πέρα από την απόσπαση της προσοχής στον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος έχει πέσει στην κατάταξη της παγκόσμιας ατζέντας, η διεύρυνση των συγκρούσεων θα προκαλέσει ενεργειακή κρίση, παραλύοντας δυνητικά τις εναλλακτικές λύσεις της Μέσης Ανατολής για το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Πέρα από τις οικονομικές επιπτώσεις στη γηραία ήπειρο ανησυχούν για την αναζωπύρωση της βίας από ισλαμιστικές μαχητικές ομάδες όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της εκστρατείας κατά του Ισλαμικού Κράτους το 2014-17. Τεράστιες φιλοπαλαιστινιακές συγκεντρώσεις έχουν ήδη κατακλύσει τους δρόμους μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, με ορισμένους διαδηλωτές να φωνάζουν υπέρ του στόχου της Χαμάς, την εξάλειψη του Ισραήλ.

«Κάθε φορά που συμβαίνει κάτι τόσο έντονο στη Λωρίδα της Γάζας ή στο Ισραήλ, έχει συνέπειες στην Ευρώπη» εξηγεί ο Τόμας Γκομάρ, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και προσθέτει ότι η επιτάχυνση των κρίσεων είναι θεαματική και για την Ευρώπη σημαίνει ότι πρέπει να κάνει πολύ βίαιες προσαρμογές».

Η Ουκρανία

Η Ρωσία σίγουρα υπολογίζει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα αρχίσει να απομακρύνεται από το κάδρο της Δύσης. Εάν ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή επεκταθεί και εμπλέξει άμεσα τον Λίβανο και στη συνέχεια ενδεχομένως το Ιράν και τις ΗΠΑ, οι ήδη συρρικνωμένοι πόροι στρατιωτικής βοήθειας που προορίζονται για την Ουκρανία θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη πιο σπάνιοι, κίνδυνος που αναγνωρίζεται και από το Κίεβο.

«Εάν η σύγκρουση θα είναι χρονικά περιορισμένη, θέμα εβδομάδων, τότε καταρχήν δεν έχουμε να ανησυχούμε για τίποτα», δήλωσε στην εφημερίδα Ukrainska Pravda ο επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών HUR της Ουκρανίας, αντιστράτηγος Kyrylo Budanov. «Αλλά αν η κατάσταση τραβήξει σε μάκρος, είναι απολύτως κατανοητό ότι θα υπάρξουν ορισμένα προβλήματα με το γεγονός ότι όχι μόνο η Ουκρανία θα πρέπει να εφοδιαστεί με όπλα και πυρομαχικά.»

Μέχρι στιγμής, ελάχιστη από τη στρατιωτική βοήθεια που έσπευσαν να δώσουν οι ΗΠΑ στο Ισραήλ είναι του είδους που χρειάζεται η Ουκρανία.

Κατά τη διάρκεια της 50ήμερης ισραηλινής εισβολής στη Γάζα το 2014, ο ισραηλινός στρατός έριξε μόνο 19.000 εκρηκτικά βλήματα των 155 χιλιοστών, ποσότητα που η Ουκρανία καταναλώνει σε μόλις μία εβδομάδα.«Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας είναι σε μεγάλο βαθμό ένας στρατός δυτικού τύπου, με εναέρια δύναμη πυρός, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί πιο εύκολα», σημειώνει ο Franz-Stefan Gady, διευθύνων σύμβουλος της Gady Consulting, εταιρείας στρατιωτικών συμβούλων με έδρα τη Βιέννη. “Εν τω μεταξύ, ο ουκρανικός στρατός παραμένει μια δύναμη σοβιετικής κληρονομιάς με την πλειονότητα της δύναμης πυρός που είναι επίγεια, η οποία είναι πολύ πιο δύσκολο να διατηρηθεί από τις ΗΠΑ».

Ο συνδυασμός βοήθειας σε Ουκρανία και Ισραήλ

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ουκρανία τις τελευταίες εβδομάδες ήταν η απροθυμία ορισμένων Ρεπουμπλικανών στη Βουλή των Αντιπροσώπων να εγκρίνουν πρόσθετη αμερικανική βοήθεια. Η κρίση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε στην πραγματικότητα να άρει αυτό το εμπόδιο, καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει να συνδυάσει τη στρατιωτική βοήθεια προς το Ισραήλ με τη βοήθεια προς την Ουκρανία.

«Είναι πιο πιθανό τώρα ότι θα λάβουμε ένα μεγάλο πακέτο χρηματοδότησης που θα περιλαμβάνει το Ισραήλ, πράγμα που σημαίνει ότι αν θέλετε να ψηφίσετε κατά της Ουκρανίας, πρέπει να ψηφίσετε και κατά του Ισραήλ, και κανείς δεν είναι πρόθυμος να το κάνει αυτό», είπεο Ivo Daalder, διευθύνων σύμβουλος του Συμβουλίου του Σικάγο για τις Παγκόσμιες Υποθέσεις και πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου, Ίβο Νταλντάρ.

Συνολικά, πρόσθεσε, οι ΗΠΑ θα πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίξουν το Ισραήλ και την Ουκρανία, διατηρώντας παράλληλα τις δεσμεύσεις τους έναντι της Ταϊβάν. «Μπορούμε να περπατάμε και να μασάμε τσίχλα ταυτόχρονα», είπε. «Έχουμε την ικανότητα και είμαστε η παγκόσμια δύναμη που μπορεί να κάνει και τα τρία».

H κρίση στη Μέση Ανατολή είναι επίσης μια υπενθύμιση του πόσο σημαντική παραμένει η Αμερική για την περιοχή και τον κόσμο. Η Κίνα εγκαινίασε την είσοδό της στην περιφερειακή πολιτική τον Μάρτιο, καθώς μεσολάβησε για την επίτευξη της συμφωνίας για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν. Αλλά τώρα, καθώς οι κίνδυνοι ενός περιφερειακού πολέμου αυξάνονται,  κρατά χαμηλό προφίλ, ενώ οι ΗΠΑ έχουν σπεύσει με δύο ομάδες αεροπλανοφόρων ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν περιόδευσε στην περιοχή, με στόχο να περιορίσει τη σύγκρουση.

«Ο πρωταρχικός μοχλός πίεσης της Κίνας στην περιοχή ήταν η πρόσβαση στις αγορές της, η πρόσβαση στις επενδύσεις της. Είναι η οικονομική της ισχύς», σημειώνει  ο Γκόρντον Φλέικ, διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου USAsia στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας. «Δεν έχουν ακόμη σκληρή ισχύ σε αυτή την περιοχή και έτσι κανείς δεν στρέφεται στους Κινέζους για το πώς θα λύσουν τα προβλήματά τους».