Πέθανε ο βραβευμένος με Νόμπελ Ντάνιελ Κάνεμαν

Πέθανε σε ηλικία 90 χρονών ο Ντάνιελ Κάνεμαν, ψυχολόγος, το έργο του οποίου αμφισβήτησε την ορθολογικότητα στη λήψη αποφάσεων που ανέπτυξε τον τομέα των οικονομικών της συμπεριφοράς, για τον οποίο τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 2002

Την είδηση δημοσίευσε η  Washington Post, επικαλούμενη τη θετή του κόρη, Ντέμπορα Τρέισμαν,συντάκτρια μυθοπλασίας στο New Yorker. Δεν υπήρχαν άλλες λεπτομέρειες.

Η Ψυχολογία εξηγεί την Οικονομία

Χρησιμοποιώντας την επιστήμη της Ψυχολογίας κατάφερε να ανατρέψει ορθολογικές παραδοχές που κυριαρχούσαν επί δεκαετίες στα οικονομικά, σύμφωνα με το Bloomberg. Φώτισε μια σειρά από αινιγματικές συμπεριφορές, όπως γιατί οι άνθρωποι αρνούνται να πουλήσουν μετοχές που έχουν χάσει την αξία τους ή γιατί θα οδηγήσουν σε ένα μακρινό κατάστημα για να εξοικονομήσουν χρήματα σε ένα μικρό είδος αλλά όχι για να κάνουν την ίδια οικονομία σε ένα ακριβό.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Στήβεν Πίνκερ, τον χαρακτήρισε ως τον πιο  επιδραστικό εν ζωή ψυχολόγο στον κόσμο.  «Το έργο του είναι πραγματικά μνημειώδες στην ιστορία της σκέψης».

Σε συνεργασία με τον ψυχολόγο  Άμος Τβέρσκι απομόνωσε τις προκαταλήψεις που στρεβλώνουν τη λήψη αποφάσεων. Αυτές περιλαμβάνουν την αποστροφή προς την απώλεια και το πώς ο τρόπος διατύπωσης μιας ερώτησης μπορεί να επηρεάσει την απάντηση. Για παράδειγμα, στο ερώτημα αν ένα πρόγραμμα υγείας που θα σώσει 200 ζωές και θα οδηγήσει σε 400 θανάτους η καταφατική απάντηση θα εξαρτηθεί από το αν αυτοί που θέτουν το ερώτημα τονίσουν τις ζωές που σώζονται ή τις ζωές που χάνονται.

Ο άνθρωπος είναι ένα «γνωστικό ναρκοπέδιο»

Εξήγησε ότι ο εγκέφαλος αντιδρά γρήγορα και με βάση ελλιπείς πληροφορίες, συχνά με ατυχή αποτελέσματα. «Οι άνθρωποι είναι σχεδιασμένοι να λένε την καλύτερη δυνατή ιστορία» είπε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του το 2012 στην Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση. «Δεν αφιερώνουμε πολύ χρόνο για να πούμε λοιπόν, υπάρχουν πολλά που δεν ξέρουμε. Τα καταφέρνουμε με αυτά που ξέρουμε»

Με την ονομασία «Θεωρία των προοπτικών»  Κάνεμαν και Τβέρσκι προκάλεσαν επανάσταση στην ψυχολογία και στη συνέχεια στα οικονομικά, τα οποία σπάνια θεωρούνταν πειραματική επιστήμη. Ο τομέας των οικονομικών της συμπεριφοράς προέκυψε κοντά στα τέλη του 20ού αιώνα, καθώς μια ομάδα νέων οικονομολόγων χρησιμοποίησε τις γνώσεις τους για να αμφισβητήσει τις κλασικές αντιλήψεις του “homo economicus”, ανθρώπου που κινείται με ορθολογική σκέψη.

Το 2011  δημοσίευσε το μπεστ σέλερ Thinking, Fast and Slow, βρίσκοντας ευρύ κοινό για τις ιδέες του. Η μελέτη παρουσίασε μια ολοκληρωμένη άποψη για το μυαλό ως περιέχοντα δύο συστήματα, ένα γρήγορο και διαισθητικό και ένα αργό και πιο ορθολογικό. Προσέφερε συμβουλές για τη λήψη καλύτερων αποφάσεων, ξεκινώντας με τα εξής: «Αναγνωρίστε τα σημάδια ότι είστε ένα γνωστικό ναρκοπέδιο.

Η ζωή του ανθρώπου που αμφισβήτησε την ιδέα ότι τα χρήματα αγοράζουν την ευτυχία

Γεννήθηκε στις 5 Μαρτίου του 1934 στο Τελ Αβίβ. Η οικογένεια του ζούσε στη Γαλλία, αφού είχε μεταναστεύσει εκεί από τη Λιθουανία. Ο πατέρας του, Εβραίος χημικός, συνελήφθη λόγω της θρησκείας του κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στη συνέχεια αφέθηκε ελεύθερος. Μετά τον πόλεμο, η οικογένεια μετακόμισε στην Παλαιστίνη.

Έλαβε πτυχίο ψυχολογίας από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ το 1954. Αργότερα την ίδια χρονιά, εντάχθηκε στις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις, όπου τοποθετήθηκε στον κλάδο της ψυχολογίας και ανέλαβε την αξιολόγηση νεοσύλλεκτων. Το σύστημα που ανέπτυξε χρησιμοποιήθηκε για δεκαετίες, έγραψε στην αυτοβιογραφία του για το βραβείο Νόμπελ.

Έλαβε διδακτορικό δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ το 1961 και επέστρεψε στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο για να διδάξει στο τμήμα ψυχολογίας. Το 1969 γνώρισε τον Τβέρσκι, ο οποίος έγινε συνεργάτης του για πάνω από μια δεκαετία στο έργο του που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ.

«Ο Άμος και εγώ μοιραστήκαμε το θαύμα να έχουμε μια χήνα που μπορούσε να γεννήσει χρυσά αυγά – ένα κοινό μυαλό που ήταν καλύτερο από τα ξεχωριστά μυαλά μας» έγραψε χαρακτηριστικά «Πιθανότατα μοιράστηκα περισσότερα από τα μισά γέλια της ζωής μου μαζί του»

Από τη συνεργασία τους προέκυψαν εργασίες, βιβλία και καινοτόμα πειράματα, όπως το παιχνίδι τελεσίγραφου, στο οποίο δίδονται χρήματα σε ένα άτομο με τον όρο να τα μοιραστεί με ένα δεύτερο άτομο. Συνήθως, το δεύτερο άτομο δεν δέχεται λιγότερο από ένα μερίδιο 20% ή 30%, παρόλο που θα ήταν λογικό να δεχτεί οποιοδήποτε ποσό.

Διορίστηκε στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ και στο Μπέρκλεϊ. Το 1993 μετακόμισε στο Πανεπιστήμιο Princeton στο Νιου Τζέρσεϊ, όπου ήταν καθηγητής ψυχολογίας και δίδασκε επίσης στη Σχολή Δημόσιων και Διεθνών Υποθέσεων Woodrow Wilson.

Τα επόμενα χρόνια μελέτησε την ευτυχία, πιο τεχνικά, την ηδονική: τα πράγματα που κάνουν τις εμπειρίες ευχάριστες ή δυσάρεστες και πώς να τις μετρήσουμε. Ένα αξιοσημείωτο εύρημα ήταν ότι οι πλούσιοι άνθρωποι σπάνια ήταν πιο ευτυχισμένοι από εκείνους με χαμηλότερα εισοδήματα, αμφισβητώντας την ιδέα ότι τα χρήματα αγοράζουν την ευτυχία.

Μοιράστηκε το βραβείο Νόμπελ του 2002 με τον Vernon Smith, έναν άλλο πειραματικό οικονομολόγο.

Απέκτησε δύο παιδιά τον Μάικλ και την Λενόρ με την πρώτη του σύζυγο, Ιρά Καν. Το ζευγάρι χώρισε και αργότερα παντρεύτηκε την ψυχολόγο Άνι Τρέισμαν, η οποία πέθανε το 2018.