Γιατί οι επιφανείς οικονομολόγοι υποτίμησαν συστηματικά την απειλή της κλιματικής αλλαγής

Οι εκτιμήσεις των ειδικών για τις οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν αποτύχει παταγωδώς. Επί δεκαετίες ολόκληρες υποτιμούσαν το μέγεθος της επαπειλούμενης φυσικής καταστροφής και κυρίως της συνεπαγόμενης ζημιάς στην παγκόσμια οικονομία. Υποτίμησαν επίσης κατάφωρα τις δυσκολίες ανάκαμψης και το κόστος της αποκατάστασης των βλαβών που προκαλεί στην παγκόσμια οικονομία η καταστροφή του οικοσυστήματος. Αυτά είναι τα συμπεράσματα έρευνας που διεξήγαγε ο καθηγητής του University College του Λονδίνου Στιβ Κιν και εξέθεσε στο αμερικανικό ειδησεογραφικό δίκτυο CNBC.

«Κατά τρόπο συστηματικό οι κλασικοί οικονομολόγοι έχουν παρερμηνεύσει, διαστρέψει και ουσιαστικά αγνοήσει τη φυσική επιστήμη, πιστεύοντας ότι η κλιματική αλλαγή δεν συνιστά μια σοβαρή υπόθεση για να ασχοληθεί κανείς μαζί της. Κι αυτό επειδή κατά τη γνώμη τους ο καπιταλισμός διαθέτει τις δυνατότητες να διαχειριστεί τα πάντα», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Στιβ Κιν. Ο συνεργάτης του Ινστιτούτου για την Στρατηγική, τη Βιωσιμότητα και την Ασφάλλεια του University College εντάσσει την πανδημική κρίση στα επίχειρα που καλείται να πληρώσει η ανθρωπότητα εξαιτίας του γεγονότος ότι εκείνοι που έπρεπε να χτυπήσουν το καμπανάκι του κινδύνου υποτίμησαν και εν τέλει αγνόησαν τα επιστημονικά δεδομένα, ενώ «κατασκεύαζαν τα δικά τους αυθαίρετα νούμερα έτσι ώστε να ταιριάζουν στα μοντέλα της αγοράς που οι ίδιοι επεξεργάζονταν».

Εγκληματική ολιγωρία

Ο Κιν υπενθυμίζει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είχαν ήδη επισημανθεί από το 1972 που δημοσιεύθηκαν «Τα Όρια της Ανάπτυξης». Πρόκειται για μια κομβική μελέτη για τις καταστροφικές συνέπειες της θεωρούμενης τότε ως οικονομικά αναπόδραστης επέκτασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον πλανήτη. «Αν οι οικονομολόγοι τότε δεν κώφευαν στην επιστήμη και δεν ήσαν τόσο δογματικά προσηλωμένοι στους μηχανισμούς της αγοράς, θα μπορούσαμε από το 1975 να ακολουθήσουμε μια διαφορετική πορεία. Θα μπορούσε η ανάπτυξη να μην ήταν τόσο εξαρτημένη από τον άνθρακα και θα γλιτώναμε μισό αιώνα καταστροφικά αφόρητων πιέσεων στη βιόσφαιρα», τονίζει.

Διευκρινιστικά να σημειώσουμε ότι ως βιόσφαιρα οι ειδικοί ορίζουν το εξωτερικό περίβλημα του πλανήτη, δηλαδή το οικολογικό σύστημα που ενσωματώνει όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και τις μεταξύ τους σχέσεις συμπεριλαμβανομένης της αλληλεπίδρασής τους με τα στοιχεία της λιθόσφαιρας (πετρώματα), της υδρόσφαιρας (νερό) και της ατμόσφαιρας (αέρας).

Ο Βρετανός καθηγητής πιστεύει ότι, όπως έδειξε και το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), που βοήθησε ώστε να τεθούν οι στόχοι για την κλιματική αλλαγή που παρουσιάστηκαν στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα που υιοθετήθηκε το Δεκέμβριο του 2015 στη γαλλική πρωτεύουσα από τους εκπροσώπους 191 χωρών, εκείνο που δεν εκτιμήθηκε σωστά από τους οικονομολόγους (αλλά και τους πολιτικούς) είναι οι προειδοποιήσεις ότι υπάρχουν κάποια σημεία στο χρόνο τα οποία αν αγνοηθούν η καταστροφή στα οικοσυστήματα είναι μη αναστρέψιμη. Είναι τα «σημεία δίχως επιστροφή», κάποια από τα οποία η ανθρωπότητα υπερέβη καθώς «τα τελευταία πενήντα χρόνια η πίεση στη βιόσφαιρα αυξήθηκε τρεις με τέσσερις φορές».

Η προπαγάνδα των λόμπι

Θα παρατηρούσε βεβαίως κανείς ότι η χρονική περίοδος για την οποία μιλά ο βρετανός οικονομολόγος ξεκίνησε με την έκρηξη του 4ου αραβοϊσραηλινού πολέμου και το ξέσπασμα της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης (1973), όταν ο αραβικός κόσμος αποφάσισε να μετατρέψει το πετρέλαιο σε διπλωματικό όπλο. Τότε σε επιστημονικούς αλλά και κάποιους πολιτικούς κύκλους (πολύ περιθωριακούς αρχικά) στη Δύση γεννήθηκε η ιδέα της πιθανής απεξάρτησης της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και η στροφή προς εναλλακτικές πηγές ενέργειας.

Η «πράσινη επανάσταση», που έκανε τότε την εμφάνισή της, πολύ σύντομα απέκτησε και αντίβαρο: την «καφέ αντεπανάσταση»! Την περίφημη αντιπεριβαλλοντική κίνηση «Brownlash», που μπορεί να μεταφραστεί ως «καφέ αντεπίθεση στον πράσινο περιβαλλοντισμό». Πρόκειται για μια αντιδραστική κίνηση η οποία αναπτύχθηκε παράλληλα με το περιβαλλοντικό κίνημα και ήλθε δυναμικά στο προσκήνιο την δεκαετία του 90. Στόχος του «Brownlash» είναι να αναπτύσσει πειστικά επιχειρήματα με στόχο να εμφανιστεί ως μειωμένη στο ελάχιστο η σοβαρότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Το κίνημα χρηματοδοτήθηκε γενναιόδωρα από το πανίσχυρο λόμπι του πετρελαίου (πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισε η Exxon Mobil) και άλλα λόμπι στις ΗΠΑ (αυτοκινητοβιομηχανίες κ.α.). Και όπως πολλοί ερευνητές κατέδειξαν (ο Φλατό το 1998 και οι Ορ και Έρενφελντ το 1999 μεταξύ άλλων), το «Brownlash» δωροδόκησε αφειδώς επιστήμονες για να αναπτύξουν επιχειρήματα που «ξεπερνούν την έντιμη επιστημονική αντιπαράθεση και διαστρεβλώνουν γεγονότα και επιστημονικά δεδομένα προκειμένου να εξυπηρετήσουν ίδια συμφέροντα και συγκεκριμένες ιδεολογίες». Κατά τον Φλατό «προσπαθούν να αποδείξουν ότι οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές δεν είναι τίποτα άλλο παρά κάποιοι τρελοί που κινούνται εναντίον του Θεού και της Πατρίδας».

Στην εποχή του Τραμπ

Υποθέτει κανείς ότι κάτι τέτοιες ιδεοληπτικές συνωμοσίες και σκοταδιστικές μεθοδεύσεις – που κρύβουν βέβαια τεράστια οικονομικά συμφέροντα από πίσω – συνέβαλαν στην ανάδειξη του περίφημου «φαινομένου Τραμπ» που αποκάλυψε το πλέον αποκρουστικό του πρόσωπο στις 6 Ιανουαρίου 2021 με την ανείπωτα εξευτελιστική για την αμερικανική δημοκρατία εισβολή και λεηλασία του Κογκρέσου από αλαλάζοντες οπαδούς του πρώην προέδρου – ένας εξ αυτών κερασφόρος.

Προτού ακόμα ξεσπάσει η παγκόσμια υγειονομική κρίση και αποκαλυφθούν το ανύπαρκτο διαχειριστικό έρεισμα και η ψυχολογική διαταραχή κάποιων πολιτικών ηγετών, ο καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου Μπόμπι Ντάφι είχε προσφυώς αναλύσει στην ιστοσελίδα «The Conversation» τις κραυγαλέες παρανοήσεις της αμερικανικής κοινής γνώμης για την κλιματική αλλαγή, που οφείλονται εν πολλοίς σε εσκεμμένα και συστηματικά διαστρεβλωμένη πληροφόρηση.

Σε έρευνα που διενεργήθηκε το 2019 από Σουηδούς ακαδημαϊκούς με αφορμή την αδιαμφισβήτητη στατιστική διαπίστωση ότι τα 20 από τα 22 τελευταία χρόνια ήταν ιστορικά τα θερμότερα για τον πλανήτη αποκαλύφθηκε ότι η συντριπτική πλειονότητα των Αμερικανών είτε αγνοούσε είτε υποτιμούσε τον περιβαλλοντικό κίνδυνο. Μόνο το 9% των ψηφοφόρων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος ήσαν ενήμεροι για το μέγεθος της κλιματικής αλλαγής. Και μόνο το 23% των ψηφοφόρων του Δημοκρατικού Κόμματος εξάλλου. Κατά συντριπτική πλειονότητα οι Αμερικανοί υποτιμούσαν τη συμμετοχή της αυτοκίνησης στην εκπομπή αερίων που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ενώ υπερεκτιμούσαν τη συμμετοχή των αεροσκαφών – εδώ το αεροπορικό λόμπι φαίνεται πως υστερεί…

Σκοτεινά συμφέροντα

Πάντως ένα μεγάλο ποσοστό 60% των Αμερικανών απέρριπταν την άποψη του Ντόναλντ Τραμπ ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μια «ακριβή φάρσα». Και το 62% αναγνώριζαν ότι είναι επείγον να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Και εδώ όμως η πολιτική ταυτότητα των ερωτηθέντων αποκάλυπτε αυτό που φάνηκε με κραυγαλέο τρόπο στις τελευταίες αμερικανικές εκλογές: τη βαθιά διαίρεση της αμερικανικής κοινωνίας.

Έτσι ενώ το 70% των Δημοκρατικών διαφωνούσαν με τις περιβαλλοντικές ιδέες του Τραμπ (και του φίλου του, πρώην διευθύνοντος συμβούλου της Exxon Mobil Ρεξ Τίλερσον που διόρισε υπουργό Εξωτερικών), από τους Ρεπουμπλικάνους διαφωνούσε μόνο το 17%. Και στο ερώτημα αν η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής επείγει, το 50% των Ρεπουμπλικάνων δήλωναν ότι διαφωνούν με κάτι τέτοιο. Από τους Δημοκρατικούς ψηφοφόρους μόνο το 6% διαφωνούσε.

Δεν υποτιμήθηκε μόνο το περιβαλλοντικό ζήτημα από όσους είχαν συμφέρον να υποτιμηθεί. Είναι γνωστό ότι η παραπληροφόρηση για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία οργίασε επί δεκαετίες τον 20ό αιώνα εξαιτίας του χρηματισμού επιφανών επιστημόνων από το λόμπι των καπνοβιομηχανιών. Όμως, όπως δείχνει και η ιστορία του καπνίσματος, μιας συνήθειας που έπαψε πια να είναι μόδα στις κοινωνίες της Δύσης, η αλήθεια κάποτε θα λάμψει. Είναι μεγάλη η ευθύνη της «άλλης Αμερικής», που σήμερα κυβερνά τη χώρα, να ανακόψει την πορεία πολλών ανθρώπων προς τα σκοτάδια του Μεσαίωνα.