Έχει μέλλον το ΝΑΤΟ και ποιο; – Ευρώπη vs ΗΠΑ, με… «τσόντα» την Τουρκία

Εξακολουθεί το ΝΑΤΟ να είναι «κουρασμένο και αναχρονιστικό» ή ακόμη και «εγκεφαλικά νεκρό», όπως είχε ισχυριστεί το 2019 ο Εμανουέλ Μακρόν; Ή μήπως ξεπέρασε πλέον την κρίση του και βρήκε τον νέο προορισμό του, όπως προσπαθεί να δείξει το νέο δεκαετές στρατηγικό σχέδιο που έχουν ετοιμάσει οι «τεχνοκράτες» και ο Γενς Στόλτενμπεργκ, το οποίο θα κληθούν να συζητήσουν και να εγκρίνουν οι ηγέτες των 30 κρατών-μελών την Δευτέρα;

Όσο για την παρουσία του Τζο Μπάιντεν στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών, θα λειτουργήσει άραγε θετικά και θα συμβάλλει ώστε να υπάρξει προσέγγιση και να λυθούν τα μεγάλα ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά; Ειδικά μετά τη στάση του προκατόχου του, ο οποίος είχε φτάσει να αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο αποχώρησης των ΗΠΑ από τη Συμμαχία – κάτι που προφανώς θα οδηγούσε στη διάλυσή της;

«Εργαλείο» κατά της ΕΣΣΔ

Η αλήθεια είναι πως όταν ιδρυόταν το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο, πριν από 72 χρόνια, το όνομά του μαρτυρούσε και τον προορισμό του: Τον συνασπισμό των νικητριών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου από το στρατόπεδο της Δύσης, στον οποίο έξι χρόνια αργότερα εντάχθηκε και η ηττημένη (Δυτική) Γερμανία, ενάντια στο «στρατόπεδο του κακού», δηλαδή τη Σοβιετική Ένωση και τους δορυφόρους της – οι οποίες, το 1955 (τη χρονιά που μπήκε στο ΝΑΤΟ η Δυτική Γερμανία), συγκρότησαν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.

Έτσι και για τα επόμενα 40 χρόνια, μέχρι δηλαδή την κατάρρευση και διάλυση της ΕΣΣΔ και το συνακόλουθο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο προορισμός της Συμμαχίας ήταν δεδομένος και μη αμφισβητήσιμος. Το ίδιο και οι ρόλοι εντός της, με τις ΗΠΑ να δίνουν τον ρυθμό και τους υπόλοιπους να χορεύουν – εκτός της Γαλλίας, η οποία επιχείρησε το «αντάρτικό» της επί ντε Γκολ, τελικά όμως ανέκρουσε πρύμναν.

Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, τι;

Τα επόμενα χρόνια, οι ίδιο οι Αμερικανοί έδειξαν να μην πολυχρειάζονται πλέον το ΝΑΤΟ. Ειδικά τα πρώτα, όταν κυριαρχούσε η γραμμή της Pax Americana, την οποία εξέφρασαν κυρίως οι δύο πρόεδροι Μπους, πατέρας και υιός, με τις επεμβάσεις τους στη Μέση Ανατολή και το Αφγανιστάν.

Σε αυτό το διάστημα, το ΝΑΤΟ προσπάθησε απλώς να σώσει την… τιμή του. Όχι με ιδιαίτερη επιτυχία, είναι αλήθεια – κάτι που αποδείχθηκε στην πορεία. Σήμερα, για του λόγου το αληθές, οι εναπομείνασες δυνάμεις του ΝΑΤΟ αποχωρούν σταδιακά από το Αφγανιστάν, εγκαταλείποντάς το πάλι στα χέρια των Ταλιμπάν.

Στο Ιράκ, επίσης – όπου η εισβολή έγινε από ΗΠΑ, Βρετανία και «προθύμους», λόγω διαφωνιών πολλών Ευρωπαίων – έχουν μείνει μερικές εκατοντάδες, σε ρόλο συμβούλων και εκπαιδευτών. Στο Κόσοβο βρίσκεται η μεγαλύτερη δύναμη (κάπου 3.500), με αποστολή να μην… εισβάλει η Σερβία. Όσο για τη Μεσόγειο, τα πλοία έχουν στόχο να εντοπίζουν και να αποκρούουν τους μετανάστες και πρόσφυγες.

Προφανώς, τίποτε από όλα αυτά δεν μπορεί στα σοβαρά να δικαιολογήσει την ύπαρξη μιας Συμμαχίας τέτοιου μεγέθους, της οποίας μάλιστα τα κράτη-μέλη καλούνται να διαθέτουν το 2% του προϋπολογισμού τους. Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει να βρεθούν άλλες απειλές για να δικαιολογήσει την ύπαρξή της.

Ο «μπαμπούλας» Πούτιν

Η μία και προφανής είναι η Ρωσία. Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και η πολεμική κατάσταση που εξακολουθεί να ισχύει στην ανατολική Ουκρανία στηρίζουν τη θεωρία της απειλής που προέρχεται από τη χώρα η οποία φιλοδοξεί να διαδεχθεί την ΕΣΣΔ – με ένα ηγέτη ο οποίος δεν κρύβει ότι την θαυμάζει.

Δίπλα σε αυτά, φυσικά, προστίθενται και άλλα: Η επιθετικότητα της Μόσχας στην Αρκτική. Η διαρκής απειλή της προς τις τρεις Βαλτικές δημοκρατίες. Οι πράκτορές της που «αλωνίζουν» στην Ευρώπη. Η έντονη στρατιωτική της παρουσία στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ακόμη και ο ενεργειακός επεκτατισμός της.

Εδώ, όμως, υπάρχουν δύο μεγάλα «αλλά». Το ένα είναι ότι η ίδια η Ρωσία, μαζί και ο Πούτιν, γνωρίζουν ότι είναι ένας γίγαντας με πήλινα πόδια και ότι το ισχυρό τους οπλοστάσιο – μαζί και το πυρηνικό, το οποίο είναι μάλλον απίθανο να χρησιμοποιηθεί – δεν αρκεί για να τη… βγάλουν καθαρή σε μια κατά μέτωπο σύγκρουση με σύσσωμη τη Δύση.

Το έτερο είναι ότι οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται ιδιαιτέρως απρόθυμοι να τραβήξουν το σκοινί σε τέτοιο σημείο ώστε να φτάσουν στα πρόθυρα του πολέμου. Άλλωστε, γιατί να θέλουν να περάσουν τώρα μια δοκιμασία την οποία απέφυγαν στα «πέτρινα χρόνια» που φαινόταν πολύ πιο πιθανή; Και γιατί να ρισκάρουν την ενεργειακή τους χρεοκοπία, τη στιγμή που η Ρωσία τους καλύπτει περίπου το ένα τρίτο των αναγκών τους;

Η (πραγματική) απειλή της Κίνας

Η επόμενη επιλογή για να αποκτήσει ουσιαστικό λόγο ύπαρξης το ΝΑΤΟ είναι η Κίνα. Εδώ τα πράγματα είναι όντως σοβαρά, το Πεκίνο μοιάζει ασυγκράτητο, δεν κρύβει τη φιλοδοξία του να γίνει υπερδύναμη με κάθε κόστος, απειλεί ανοιχτά γείτονες – ενώ παράλληλα, διαθέτει μια οικονομία που «δαγκώνει».

Το πρόβλημα που προκύπτει, στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι διαφορετικό: Για να γίνει η Κίνα ο βασικός αντίπαλος του ΝΑΤΟ, σημαίνει ότι το τελευταίο θα αλλάξει το δόγμα του, τη μορφή του, ενδεχομένως και το όνομά του. Αφήστε που, στην πραγματικότητα, θα αναγκαστεί να καλέσει στους κόλπους του και άλλα κράτη, που βρίσκονται εγγύτερα στην Κίνα.

Αυτό ακριβώς, βεβαίως, φαίνεται να επιδιώκουν οι Αμερικανοί και ο Μπάιντεν. Γι’ αυτό και, σύμφωνα με τις πληροφορίες, το προσχέδιο του κοινού ανακοινωθέντος περιλαμβάνει, για πρώτη φορά, εκτεταμένες αναφορές στην Κίνα – πέρα, βεβαίως, από την ιδιαιτέρως σκληρή γλώσσα σε βάρος της Ρωσίας.

«Οι πολιτικές της Κίνας, οι εκπεφρασμένες της φιλοδοξίες, η δυναμική της συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένης της αδιαφάνειας σχετικά με τον στρατιωτικό της εκσυγχρονισμό και τη στρατιωτική χρήση εμπορικών τεχνολογιών, συνιστούν πρόκληση για την διεθνή τάξη που στηρίζεται σε κανόνες και για πεδία που επηρεάζουν την ασφάλεια της Συμμαχίας, όπως το διάστημα και ο κυβερνοχώρος», τονίζεται στο ανακοινωθέν, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες.

Οι Ευρωπαίοι, ωστόσο, εμφανίζονται επιφυλακτικοί και σε αυτό το θέμα. Οι Γερμανοί κυρίως για οικονομικούς λόγους, μιας και η κινεζική αγορά έχει ζωτική σημασία για πολλές επιχειρήσεις τους. Οι δε Γάλλοι, για όλους τους λόγους που μπορεί κανείς να φανταστεί.

Ο Μακρόν και ο Ερντογάν

«Η γραμμή την οποία υποστηρίζω για τη Γαλλία, ελπίζω δε και για την Ευρώπη, είναι να μην γινόμαστε υποχείριο της Κίνας, ούτε όμως να ευθυγραμμιζόμαστε με τις ΗΠΑ σε αυτό το μέτωπο», είπε χαρακτηριστικά ο Εμανουέλ Μακρόν την Πέμπτη, για να προσθέσει, αφήνοντας σαφείς αιχμές: «Πρέπει να γνωρίζουμε ποιοι είναι οι εχθροί μας και πού βρίσκονται».

Η υπόθεση, λοιπόν, μοιάζει με το γνωστό «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα». Όσο κι αν αυτό δεν αποτυπωθεί δημοσίως και στο ανακοινωθέν, όπου θα επιχειρηθεί ο γνωστός συμβιβασμός και το «στρογγύλεμα» των διαφορών, η ουσία δεν αλλάζει.

Αυτό ακριβώς το σημείο δε αναμένεται ότι θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί ο Ταγίπ Ερντογάν και στη συνάντηση που θα έχει στο περιθώριο της συνόδου κορυφής με τον Μπάιντεν. Εξάλλου, η Τουρκία είναι το μόνο κράτος-μέλος που έχει κυρίως ασιατική καταγωγή και είναι ό,τι εγγύτερο διαθέτει σήμερα το ΝΑΤΟ προς την πλευρά της Κίνας.

Κι αυτό, στη σημερινή συγκυρία, δεν είναι αμελητέο.