Τεχνο-λαϊκισμός – Η νέα πολιτική διαίρεση

Η συζήτηση παραμένει ανοιχτή στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας ιδιαίτερα μετά την ανάδειξη νέας ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ: εξακολουθεί να υφίσταται η διαίρεση αριστεράς-δεξιάς;

Ας μην βιαστούμε να απαντήσουμε πριν αναλογισθούμε ποια είναι η πλέον διακριτή σημερινή διαίρεση στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Και δεν είναι άλλη από εκείνη μεταξύ των πολιτών που αποδέχονται την πολιτική των κυβερνήσεών τους για την πανδημία και των αρνητών των μέτρων, των αντι-εμβολιαστών κλπ.

Δεν είναι μόνο ελληνικό το φαινόμενο, έχει εμφανισθεί σε πολλές χώρες της ΕΕ, στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία για να αναφέρουμε μόνο μερικές. Σε κάποιες υποκινείται από λαϊκιστικά κινήματα με ακροδεξιό πρόσημο αλλά όχι αποκλειστικά. Στο Βέλγιο, για παράδειγμα, μια χώρα με όχι τόσο συχνές λαϊκές κινητοποιήσεις, το κίνημα κατά των περιοριστικών μέτρων συγκέντρωσε πριν ένα μήνα 30000 άτομα. Το πλήθος αυτό είχε απ’ όλα – ακροδεξιούς, απλούς συντηρητικούς πολίτες, αριστερούς, αναρχικούς, αντι-εξουσιαστές.

Αυτά τα μορφώματα μπορεί να είναι απλώς έκφραση της συγκυρίας και να εξαφανισθούν όταν αυτή παρέλθει αλλά ενδεχομένως να είναι και έκφραση μιας νέας διαίρεσης στην πολιτική μεταξύ ενός λαϊκισμού με δεξιά και αριστερά χαρακτηριστικά και της ολοένα μεγαλύτερης επιρροής των τεχνοκρατών στην πολιτική ακριβώς λόγω της φύσης των προβλημάτων που απαιτούν ειδικές γνώσεις, όπως για παράδειγμα οι λοιμωξιολόγοι.

Το φαινόμενο πρέπει να θυμίσουμε εμφανίσθηκε στην Αμερική με τον Τραμπ και η απόπειρα εισβολής στο Καπιτώλιο ήταν μια ακραία του έκφραση αλλά δυστυχώς όχι το κύκνειο άσμα του. Η διαίρεση αυτή στις ΗΠΑ έχει βαθειές ρίζες και αν ο Μπάιντεν δεν πετύχει να αποκαταστήσει σε κάποιο βαθμό τις κοινωνικές ανισότητες θα βρεθεί πολιτικός αντίπαλος, αν όχι ο ίδιος ο Τραμπ, να την εκφράσει.

Στην Ευρώπη, όπου οι πολιτικές οικογένειες της χριστιανοδημοκρατίας και σοσιαλδημοκρατίας δεν έχουν εκλείψει, παρατηρούμε ότι οι συστημικές δυνάμεις προσφεύγουν όλο και συχνότερα σε τεχνοκράτες, όπως ο Μακρόν και ο Ντράγκι, καθώς οι παραδοσιακοί πολιτικοί αδυνατούν να προσφέρουν λύσεις.

Είναι λοιπόν κρίσιμο για την Ευρώπη ποιος θα είναι ο νικητής των επόμενων προεδρικών εκλογών στη Γαλλία. Ο Μακρόν έχει να αντιμετωπίσει δύο ακροδεξιούς αντιπάλους – Λε Πεν και Ζεμούρ- και μια υποψήφια της παραδοσιακής δεξιάς, την Πεκρές. Η τεχνοκρατία την οποία εκφράζει ο Γάλλος πρόεδρος δεν αποκλείεται να ηττηθεί και τυχόν επικράτηση των λαϊκιστών θα αλλάξει ασφαλώς πολλά όχι μόνο στην Γαλλία αλλά και στην ΕΕ.

Μια αντίστοιχη κατάσταση επικρατεί στην Ιταλία. Ο Ντράγκι, μη εκλεγμένος να υπογραμμίσουμε, είναι πρωθυπουργός έκτακτης ανάγκης και κυβερνά με μια αλλοπρόσαλλη συμμαχία που περιλαμβάνει το κίνημα των Πέντε Αστέρων, για παράδειγμα. Επιθυμία του είναι να αναλάβει Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας το 2022 όταν η θητεία του σημερινού προέδρου ολοκληρωθεί. Ποιος συνασπισμός θα κυβερνήσει την Ιταλία σε μια τέτοια περίπτωση είναι ο άγνωστος Χ καθώς τα παραδοσιακά κόμματα πολύ δύσκολα θα συγκεντρώσουν πλειοψηφία.

Δεν βρισκόμαστε μακριά στην Ελλάδα από τέτοια φαινόμενα ακόμη και αν το παραδοσιακά κόμματα δείχνουν μεγαλύτερες αντοχές.

Στην καρδιά της νέας αυτής διαίρεσης είναι η αδυναμία της παραδοσιακής πολιτικής να δώσει λύσεις σε προβλήματα που την υπερβαίνουν, όπως π.χ, η πανδημία, με αποτέλεσμα να καταφεύγει όλο και περισσότερο σε ειδικούς, σε τεχνοκράτες που ωστόσο δεν έχουν δημοκρατική νομιμοποίηση. Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης είναι να βρίσκει έδαφος ο λαϊκισμός σε μια περίοδο όπου η αβεβαιότητα, ο φόβος και η ανασφάλεια δημιουργούν πρόσφορο έδαφος σε κοινωνικά στρώματα που είναι περισσότερο εκτεθειμένα στα κελεύσματά του. H τάση αυτή δεν θα είχε πάρει διαστάσεις χωρίς τη δυνατότητα πολλαπλασιαστικής επικοινωνίας που προσφέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι ίσως μια από τις σοβαρότερες συνέπειες της παντοδυναμίας και της αποφασιστικής τους επιρροής στη δημόσια σφαίρα (βλ. σχετικά “Techno–Populism. The New Logic of Democratic Politics,” Carlo Invernizzi Accetti & Chris Bickerton, Oxford University Press).