Λατινική Αμερική – Ουραγός της οικονομικής ανάκαμψης και το 2022

Η κρίση της πανδημίας βρήκε τις οικονομίες της Λατινικής Αμερικής ήδη σε δυσχερή θέση, με αποτέλεσμα οι προοπτικές για το 2022 να μην φαντάζουν ευοίωνες σπέρνοντας τους σπόρους μιας παρατεταμένης αστάθειας με κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις που μπορεί να αποτελέσουν «αγκάθι» για το παγκόσμιο σύστημα.

Αν και μέσα στην χρονιά κάποιες από τις οικονομίες της περιοχής ξεκίνησαν να… στέκονται στα πόδια τους, ο ρυθμός βελτίωσης είναι αργός και θα παραμείνει αργός με αποτέλεσμα να μην μπορεί να καλυφθεί η διεύρυνση της φτώχειας και της ανεργίας και η δραστική μείωση των εισοδημάτων.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO) από τις 25 εκατ. θέσεις εργασίας που έγιναν… καπνός το 2020 έχουν ανακτηθεί μόλις 17 εκατ. Την ίδια ώρα, αν και τελικά στοιχεία για τα φετινά επίπεδα της φτώχειας δεν έχουν εκδοθεί, θεωρείται βέβαιο ότι ο δείκτης δεν έχει βελτιωθεί σημαντικά από το ιλιγγιώδες 33,7% που «έπιασε» το 2020. Μάλιστα, παρά το ράλι στις τιμές των commodities που είναι βασική πηγή εισοδήματος για πολλές χώρες της περιοχής και το άλμα στις εξαγωγές, οι ανισότητες στις κοινωνίες διευρύνθηκαν, όπως και τα χρέη των κρατών.

Είναι χαρακτηριστικό πως την ώρα που οι εκτιμήσεις για το παγκόσμιο ΑΕΠ κάνουν λόγο για ρυθμούς ανάπτυξης της τάξεως του 3,9% για το 2022, συγκριτικά για τις έξι βασικές οικονομίες της περιοχής (ήτοι Βραζιλία, Μεξικό, Αργεντινή, Χιλή, Κολομβία και Περού) το ποσοστό δεν ξεπερνά το 2,23%.

Κοινώς, η Λατινική Αμερική αναμένεται να είναι η περιοχή που θα συνέλθει πιο αργά από την πανδημία ειδικά μεταξύ των αναπτυσσόμενων οικονομιών με τις ενδείξεις από τώρα να μην είναι πολύ ρόδινες ούτε καν για τη διετία 2023-24. Εξέλιξη που θα έρθει σε συνέχεια και του αντίκτυπου που θα προκαλέσει και η αντιστροφή της νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών του ανεπτυγμένου κόσμου ξεκινώντας βέβαια από τις αυξήσεις των επιτοκίων από την αμερικανική Fed.

Οι ανατροπές του 2021

Σε πολιτικούς όρους οι επιπτώσεις της οικονομικό-κοινωνικής κατάρρευσης που επέφερε η πανδημία έγιναν ήδη ορατές σε αρκετές χώρες με κοινό παρανομαστή την υποχώρηση του πολιτικού κέντρου και την ενίσχυση των (κυρίως αριστερών) άκρων.

Μόλις αυτή την εβδομάδα, στην Ονδούρα «κλείδωσε» και επίσημα η εκλογή της Σιομάρα Κάστρο στην προεδρία. Πρόκειται για την πρώτη γυναίκα πρόεδρο στην χώρα, εκπρόσωπο της ριζοσπαστικής Αριστεράς και σύζυγο του πρώην προέδρου Μανουέλ Σελάγια, ο οποίος ανατράπηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα το 2009 λόγω των ισχυρών δεσμών του με τον Ούγκο Τσάβες.

Στο Περού ανέλαβε την προεδρία ο Πέδρο Καστίγιο, ένας άγνωστος δάσκαλος και συνδικαλιστής, γιος φτωχών αγροτών που συντάραξε την ελίτ με τις ριζοσπαστικές αριστερές απόψεις του περί πάταξης των ανισοτήτων και αλλαγής της φορολόγησης κυρίως προς τις μεγάλες εταιρείες και τους ομίλους ορυχείων που εκμεταλλεύονται τα αποθέματα της δεύτερης μεγαλύτερης χώρας σε παραγωγή χαλκού.

Και στη Χιλή, στις εκλογές που έγιναν πριν λίγες ημέρες, θριάμβευσε ο καθαρόαιμος αριστερός Γκάμπριελ Μπόριτς δίδοντας τέλος σε τρεις δεκαετίες μετριοπαθών και κεντρώων πολιτικών που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν με ήπιες παρεμβάσεις τις πληγές που άφησε η δικτατορία του Πινοσέτ. Η καθαρή εκλογή του Μπόριτς του δίνει τη δυνατότητα να δρομολογήσει τις φιλόδοξες αλλαγές που οραματίζεται σε θεσμικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, ειδικά δε, σε ένα διάστημα που έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για την μεταρρύθμιση του Συντάγματος.

Η παρακαταθήκη για το 2022

Το ρεύμα που έχει δημιουργηθεί με φόντο και την συνεχιζόμενη οικονομική κρίση είναι βέβαιο πως θα επηρεάσει το κλίμα στις εκλογικές αναμετρήσεις της νέας χρονιάς με κυριότερη αυτή της Βραζιλίας. Οι εκλογές της Βραζιλίας, τον ερχόμενο Οκτώβριο, θεωρούνται διόλου τυχαία ως μια από τις σημαντικότερες κάλπες της νέας χρονιάς, όχι μόνο σε επίπεδο Λατινικής Αμερικής αλλά και παγκοσμίως.

Στην Κολομβία, το ισχυρό προβάδισμα που έχει διασφαλίζει ο Γκουστάβο Πέτρο, γνήσιο πολιτικό τέκνο του Τσάβες, με ορατή την πιθανότητα να «καθαρίσει» την κούρσα ήδη από τον πρώτο γύρο στα τέλη Μαίου, έχει υποχρεώσει τους αναλυτές να προεξοφλήσουν από τώρα την επέκταση του νέου αριστερού ρεύματος της ηπείρου και στην Μπογκοτά.

Όμως, στη Βραζιλία η αμφιλεγόμενη διακυβέρνηση του Ζαίρ Μπολσονάρου έχει κάνει πολλούς δυτικούς αναλυτές να αναρωτιούνται τι ακριβώς θα ήταν καλύτερο για τις ισορροπίες της χώρας και το παγκόσμιο σύστημα. Η δυναμική επιστροφή του Λούλα ντα Σίλβα στο πολιτικό προσκήνιο τον καθιστά ήδη φαβορί και παρά την αμφιλεγόμενη φήμη του λόγω της εμπλοκής του σε σκάνδαλα για τα οποία καταδικάστηκε και φυλακίστηκε, ο κεντροαριστερός πολιτικός αποδείχτηκε αρκετά μετριοπαθής στα μάτια των ξένων θεσμικών.

Βέβαια, το ερώτημα είναι αν, αυτή τη φορά, θα διατηρήσει την ίδια γραμμή ή θα αποδειχτεί πιο σκληροπυρηνικός, δεδομένου πως δεν κρύβει την οργή του για την οικονομική ελίτ που –όπως καταγγέλλει- ενορχήστρωσε τη δίωξη και καταδίκη του. Ωστόσο, και η σημερινή Βραζιλία δεν είναι η ίδια έχοντας «γονατίσει» κοινωνικά και οικονομικά από την πανδημία, έχοντας αποξενωθεί από τη διεθνή κοινότητα με τις εθνικιστικές πολιτικές του Μπολσονάρου κι έχοντας μείνει πολύ πίσω σε περιβαλλοντολογικά ζητήματα με την αποψίλωση και καταστροφή των δασών του Αμαζονίου.

Σημειωτέον πως η κυριότερη οικονομία της περιοχής υποχώρησε σε τεχνικά επίπεδα ύφεσης κατά το τρίτο τρίμηνο του 2021 και οι προβλέψεις κινούνται χαμηλά και για τη νέα χρονιά. Μάλιστα, η S&P Global Ratings υπολόγισε πως οι ετήσιοι ρυθμοί ανάπτυξης κατά μέσο όρο θα διαμορφωθούν μόλις στο 1,7% για την περίοδο 2022-24.