Τιμές πετρελαίου: τα «σοκ» των τιμών και το καταναλωτικό κλίμα

Το καταναλωτικό κλίμα στην Ευρωζώνη επιδεικνύει διαχρονικά μεγάλες διακυμάνσεις. Ένα σημαντικό μέρος αυτών των διακυμάνσεων οφείλονται στις (συχνά επίκαιρες) μεταβολές των τιμών της ενέργειας και πιο συγκεκριμένα τόσο της τιμής του αργού πετρελαίου αλλά και της τιμής της βενζίνης. Το Γράφημα 1 δείχνει τη διαχρονική εξέλιξη του καταναλωτικού κλίματος της Ευρωζώνης, των πραγματικών τιμών αργού πετρελαίου (Brent) και των πραγματικών λιανικών (μετά φόρων) τιμών της βενζίνης στην Ευρωζώνη για το χρονικό διάστημα μεταξύ των ετών 1994 και 2020.

Στην πρόσφατη έρευνα τους μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του πανεπιστημίου Κύπρου και του Τεχνολογικού πανεπιστημίου Κύπρου διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ των τιμών του αργού πετρελαίου, των λιανικών τιμών της βενζίνης και του καταναλωτικού κλίματος στις χώρες που ανήκουν στη ζώνη του ευρώ. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Energy Economics και δείχνουν ότι το καταναλωτικό κλίμα στην Ευρωζώνη επιδεινώνεται κυρίως εξαιτίας των μη αναμενόμενων θετικών μεταβολών (διαταραχών) των τιμών της βενζίνης στα πρατήρια και όχι εξαιτίας των μεταβολών των διεθνών τιμών πετρελαίου.

Με τη σειρά τους οι διαταραχές των τιμών της βενζίνης μπορούν να συμβούν ως αποτέλεσμα για παράδειγμα απροσδόκητων αλλαγών στη ζήτηση της βενζίνης (π.χ. πανδημίες, κρίσεις, πόλεμοι, κτλ.) αλλά και στο ρυθμιστικό πλαίσιο κάθε χώρας της Ευρωζώνης (π.χ. φόροι και δασμοί υγρών καυσίμων, κτλ.), καθώς επίσης και εξαιτίας πιθανών διακοπών στη τροφοδοσία των διυλιστηρίων ως αποτέλεσμα αντίξοων καιρικών συνθηκών, ατυχημάτων κτλ.

Περαιτέρω, ως απόρροια των παραπάνω απροσδόκητων μεταβολών των τιμών της βενζίνης η μελέτη εξετάζει τις αντιδράσεις συγκεκριμένων διαστάσεων του καταναλωτικού κλίματος σε ορίζοντα δώδεκα μηνών, όπως είναι: (i) οι αντιλήψεις των καταναλωτών περί της χρηματοοικονομικής κατάστασης του νοικοκυριού τους, (ii) το εάν έχουν την πρόθεση να προβούν σε αγορές διαρκών αγαθών (π.χ. αυτοκίνητα, ψυγεία, κτλ.), αλλά και (iii) τις προσδοκίες τους για την εθνική οικονομία της χώρας τους και το επίπεδο του πληθωρισμού.

Τα πιο σημαντικά αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης δείχνουν ότι θετικές απροσδόκητες μεταβολές των λιανικών τιμών της βενζίνης οδηγούν τους καταναλωτές να πιστεύουν ότι μέσα στους επόμενους δώδεκα μήνες θα επιδεινωθεί η χρηματοοικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους, η εθνική οικονομία της χώρας τους και οι συνθήκες για αγορές διαρκών αγαθών, ενώ ο πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί.

Oι καταναλωτές προσαρμόζονται στα νέα μόνο όταν πραγματοποιηθεί μία θετική μεταβολή στην τιμή λιανικής της βενζίνης, κάτι το οποίο μειώνει απευθείας το διαθέσιμο εισόδημά τους.

Μία πιθανή ερμηνεία των κύριων αποτελεσμάτων της μελέτης είναι ότι ενώ οι μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές του αργού πετρελαίου διεθνώς προσελκύουν μεγάλη προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι καταναλωτές της Ευρωζώνης δεν φαίνεται να προσαρμόζουν αντίστοιχα τις εκτιμήσεις τους για τη δική τους χρηματοοικονομική θέση (νοικοκυριό), τις προθέσεις τους για αγορές διαρκών αγαθών και τις προσδοκίες τους για τα μακροοικονομικά μεγέθη της χώρας τους.

Αντίθετα, οι καταναλωτές προσαρμόζονται στα νέα μόνο όταν πραγματοποιηθεί μία θετική διαταραχή στην τιμή λιανικής της βενζίνης, κάτι το οποίο μειώνει απευθείας το διαθέσιμο εισόδημά τους.

Με άλλα λόγια οι καταναλωτές αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο σε απροσδόκητες αλλαγές στη λιανική τιμή της βενζίνης, οι οποίες οφείλονται σε παράγοντες διαφορετικούς από την παγκόσμια αγορά πετρελαίου (δηλαδή την προσφορά, τη ζήτηση και την τιμή του αργού πετρελαίου).

Τα ευρήματα της μελέτης συμπληρώνουν και επεκτείνουν τα ευρήματα προηγούμενων μελετών, οι οποίες εστιάζουν αποκλειστικά στις Η.Π.Α. και όχι στην Ευρωζώνη.

* Τσουκνιδής Δημήτρης, Κληρίδης Σωφρόνης, Λαμπερτίδης Νεόφυτου, Στυλιανή-Ίριδα Κροκιδά

Πηγή: ΟΠΑ NEWS, τ. 42, Κυκλοφόρησε με το Βήμα της Κυριακής 10 Απριλίου.