Η χρυσή τομή

Για να λάβεις τις σωστές αποφάσεις πολιτικής, πρέπει να απαντήσεις πρώτα στις σωστές ερωτήσεις. Η κυβέρνηση βρίσκεται σε αυτή τη φάση. Πρέπει να ζυγίσει και να αποφασίσει πώς θα χειριστεί δύο διαφορετικά προβλήματα, που κινούνται παράλληλα αλλά πολύ σύντομα θα τραβήξουν διαφορετικούς δρόμους. Το ένα πρόβλημα είναι ο πληθωρισμός και το δεύτερο η ακρίβεια που τον τροφοδοτεί. Κάποιοι τα συγχέουν αλλά είναι διαφορετικής τάξης προβλήματα.

Τους επόμενους μήνες είναι πιθανό να δούμε τον πληθωρισμό να υποχωρεί (όσο προχωρεί η σύγκριση με τα υψηλότερα περσινά επίπεδα τιμών) και το πρόβλημα της ακρίβειας να παραμένει. Το πρώτο (ο πληθωρισμός) είναι πρόβλημα για την οικονομία καθώς ροκανίζει τους ρυθμούς ανάπτυξης. Το δεύτερο (η ακρίβεια) είναι πρόβλημα για το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, καθώς λειτουργεί σαν μια αυξημένη έμμεση φορολογία. Προφανώς το σημείο που βρισκόμαστε δεν είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην οικονομία. Τολμώ να πω δεν θα είναι η τελευταία.

Απλά για να βρεθούν οι κατάλληλες πολιτικές, πρέπει πρώτα να βρεθεί η τωρινή ρίζα του προβλήματος. Να εξηγηθεί γιατί μας συμβαίνουν όλα όσα ζούμε. Για παράδειγμα, ένα βασικό ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει τόσο όλους εμάς όσο και κατ’ επέκταση την κυβέρνηση πριν αποφασίσει πως θα χειριστεί το θέμα είναι: Αν δεν υπήρχε πόλεμος, θα είχαμε τόσο υψηλό πληθωρισμό;

Η απάντηση που έδωσε ένας από τους πιο καλούς μας οικονομολόγους, ο καθηγητής Νίκος Βέττας, ήταν καταφατική. Η πορεία των πραγμάτων πριν από την πανδημία, είπε, με τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να παρέχει άφθονη και φθηνή ρευστότητα σε όποιον την ήθελε, είχε δημιουργήσει το περιβάλλον εκδήλωσής του.

Η πανδημία που ακολούθησε, όπου το «κόψιμο χρήματος» έγινε ο κανόνας και όλοι δανείζονταν πάμφθηνα με εγγυήτριες τις κεντρικές τράπεζες, οδήγησε χώρες όπως η Ελλάδα να δανειστούν πολύ και να ξοδέψουν πολύ. Ολα αυτά τα χρήματα αποθεματοποιήθηκαν από πολίτες και επιχειρήσεις λόγω της καραντίνας και άρχισαν να πέφτουν στην αγορά μετά τη λήξη της. Η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη, που τα δίκτυα της προσφοράς δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν.

Ηρθε στη συνέχεια και ο πόλεμος και τα προβλήματα που προκάλεσε στην ενέργεια και σε ορισμένα τρόφιμα και έδωσε τη χαριστική βολή. Αυτή ήταν η, κατά τον Βέττα, διάγνωση του προβλήματος και λίγο-πολύ έχω την αίσθηση ότι έτσι ακριβώς έγιναν τα πράγματα.

Το θέμα είναι πώς βγαίνουμε από αυτή την κατάσταση και οι λύσεις που «βλέπει» ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ δείχνουν και το μέγεθος του προβληματισμού που λογικά υπάρχει και στο Μέγαρο Μαξίμου. Λέει ο κ. Βέττας ότι ο προφανής τρόπος για να μειωθούν οι τιμές είναι να μειωθεί η ζήτηση. Για να συμβεί αυτό, εξηγεί, πρέπει να νιώσει ο πολίτης ότι έχει πρόβλημα να αντεπεξέλθει στο κόστος αγοράς των προϊόντων και των υπηρεσιών, μειώνοντας την κατανάλωσή τους. Μόνο έτσι μειώνονται οι τιμές. Θα πρόσθετα ότι αν αρχίσεις να μοιράζεις επιδόματα, ενδεχομένως να μπλέξεις σε έναν φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης της ακρίβειας. Πρέπει δηλαδή να ζοριστούμε για να… πάψουμε να ζοριζόμαστε.

Το πρόβλημα όμως για την κυβέρνηση είναι ότι λόγω των χαμηλών αμοιβών στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών για τους περισσότερους είναι τα τρόφιμα. Αρα πρέπει να βρεθεί το κατάλληλο ύψος ενίσχυσης των νοικοκυριών προκειμένου να σιτίζονται χωρίς να επιβαρύνεται ο πληθωρισμός. Πρέπει δηλαδή να βρεθεί η χρυσή τομή…