ΔΝΤ: Μέτρα στήριξης μόνο για τους ευάλωτους

Οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν δύσκολες πολιτικές επιλογές καθώς προσπαθούν να προστατεύσουν τους λαούς τους από τις τιμές ρεκόρ των τροφίμων και το αυξανόμενο κόστος ενέργειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Οι χώρες εισήγαγαν μια ποικιλία μέτρων πολιτικής ως απάντηση σε αυτήν την άνευ προηγουμένου άνοδο των τιμών των πιο κρίσιμων εμπορευμάτων.

Στο πλαίσιο αυτό οι αναλυτές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου David Amaglobeli, Emine Hanedar, Gee Hee Hong και Céline Thévenot αναλύουν σε έρευνά τους αυτά τα ανακοινωθέντα μέτρα από τα κράτη μέλη, τονίζοντας ότι πολλές κυβερνήσεις προσπάθησαν να περιορίσουν την άνοδο των εγχώριων τιμών καθώς αυξάνονταν οι διεθνείς τιμές, είτε μειώνοντας τους φόρους είτε παρέχοντας άμεσες επιδοτήσεις τιμών.

Αλλά τέτοια μέτρα στήριξης με τη σειρά τους δημιουργούν νέες πιέσεις στους προϋπολογισμούς που έχουν ήδη πιεστεί από την πανδημία.

Εμποδίζοντας τη μετακύλιση της τιμής

Τονίζουν ωστόσο, ότι ο περιορισμός της μετακύλισης τιμής δεν είναι πάντα η καλύτερη προσέγγιση. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ , οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επιτρέψουν στις υψηλές παγκόσμιες τιμές να περάσουν στην εγχώρια οικονομία, προστατεύοντας παράλληλα τα ευάλωτα νοικοκυριά που πλήττονται από τις αυξήσεις. Αυτό είναι τελικά λιγότερο δαπανηρό από το να διατηρούνται οι τιμές τεχνητά χαμηλές για όλους, ανεξάρτητα από την ικανότητά τους να πληρώνουν.

Διαφορετικοί δρόμοι

Δεν μπορούν όλες οι χώρες να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο.

Οι αναλυτές του ΔΝΤ αναφέρουν ότι όπου υπάρχουν επιδοτήσεις, ο ρυθμός προσαρμογής των τιμών και ο βαθμός στον οποίο χρησιμοποιούνται τα δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας θα διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι συμβουλές πολιτικής που παρέχουν είναι διαφοροποιημένες ανάλογα με τις επιμέρους συνθήκες της κάθε χώρας, όπως η ισχύς του δικτύου κοινωνικής ασφάλειας, το επίπεδο των υφιστάμενων επιδοτήσεων τροφίμων και καυσίμων και η διαθεσιμότητα δημοσιονομικού χώρου.

Στα ύψη οι τιμές

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ακολούθησε τα απότομα κέρδη του περασμένου έτους στις αγορές εμπορευμάτων, ωθώντας τις τιμές των τροφίμων σε ρεκόρ και το φυσικό αέριο σε ιστορικά υψηλά. Οι τιμές για το σιτάρι, ένα βασικό προϊόν στο οποίο η Ρωσία και η Ουκρανία μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εξαγωγών, είναι αυξημένες κατά 54 τοις εκατό σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Με τις εισαγωγές τροφίμων και ενέργειας από αυτές τις πηγές να διαταράσσονται, οι χώρες αντιμετωπίζουν υψηλό κόστος και αβεβαιότητα σχετικά με τον εφοδιασμό.

Οι πιο ευάλωτοι

Οι άνθρωποι σε χώρες χαμηλού εισοδήματος είναι πιο ευάλωτοι σε υψηλότερες τιμές, επειδή τα τρόφιμα αντιπροσωπεύουν το 44 τοις εκατό της κατανάλωσης κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με το 28 τοις εκατό στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς και το 16 τοις εκατό στις προηγμένες οικονομίες. Οι τιμές του πετρελαίου έχουν επίσης σημειώσει απότομα κέρδη, τα οποία επιβάλλουν διαφορετικά βάρη στους καταναλωτές.

Τα νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερα καύσιμα από τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα και είναι μεγαλύτεροι χρήστες βενζίνης σε σύγκριση με τα φτωχότερα νοικοκυριά, τα οποία σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες τείνουν να καταναλώνουν περισσότερη κηροζίνη.

Οι κυβερνητικές πολιτικές για τον μετριασμό των κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αυτές τις διαφορές και να διασφαλίζουν ότι το βάρος δεν γίνεται δυσανάλογα αισθητό από τους φτωχούς.

Απαντήσεις πολιτικής

Η μετακύλιση των διεθνών τιμών των καυσίμων στους εγχώριους καταναλωτές ήταν χαμηλότερη το πρώτο τετράμηνο του τρέχοντος έτους σε σχέση με πέρυσι. Επιπλέον, η μετακύλιση ήταν υψηλότερη στις προηγμένες οικονομίες και χαμηλότερη στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες εξαγωγής πετρελαίου. Οι επιδοτήσεις καυσίμων που επικρατούν σε πολλές χώρες εξαγωγής πετρελαίου στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την υποσαχάρια Αφρική είναι ένας μεγάλος λόγος για τον οποίο οι καταναλωτές σε αυτές τις περιοχές μπορεί να αισθάνονται λιγότερο πόνο στην αντλία, αν και σε βάρος της αύξησης των δημοσιονομικών κόστος και συνεπώς, σε πολλές περιπτώσεις, μελλοντικές περικοπές σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες.

Τι έδειξαν οι μετρήσεις

Περισσότερες από τις μισές από τις 134 χώρες που ερεύνησαν οι αναλυτές είχαν ανακοινώσει τουλάχιστον ένα μέτρο ως απάντηση στις υψηλότερες τιμές ενέργειας και τροφίμων. Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες ανακοίνωσαν λιγότερα νέα μέτρα πολιτικής, πιθανότατα επειδή συνεχίζουν να βασίζονται στις υπάρχουσες επιδοτήσεις ενέργειας και τροφίμων και περιορίζουν —ή αποφεύγουν— τις προσαρμογές στις εγχώριες τιμές.

Θέματα κοινωνικής ασφάλειας

Αν και οι περισσότερες χώρες περιορίζουν τις διεθνείς μεταβιβάσεις τιμών, αυτό δεν συνιστάται. Τα μηνύματα τιμών είναι ζωτικής σημασίας για να αφήσουν τη ζήτηση και την προσφορά να προσαρμοστούν και να προκαλέσουν μια ανταπόκριση στη ζήτηση, στην οποία οι υψηλές τιμές ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να είναι πιο ενεργειακά αποδοτικοί.

Από την άλλη πλευρά, οι επιδοτούμενες τιμές ενθαρρύνουν περισσότερη κατανάλωση, ασκώντας περαιτέρω πιέσεις στις τιμές της ενέργειας. Ταυτόχρονα, οι χώρες θα πρέπει να παρέχουν προσωρινές και στοχευμένες μεταφορές στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά.

Το ΔΝΤ αναφέρει ότι , οι χώρες θα πρέπει να απέχουν από το να εμποδίζουν την προσαρμογή των εγχώριων τιμών, διότι τέτοια μέτρα, τα οποία καταλήγουν σε επιδοτήσεις, δεν είναι αποτελεσματικά για την προστασία των πιο ευάλωτων. Είναι επίσης δαπανηρά, παραγκωνίζουν τις πιο παραγωγικές δαπάνες και μειώνουν τα κίνητρα των παραγωγών και των διανομέων.

«Συνιστούμε να επιτρέπεται η μετακύλιση των τιμών στα τρόφιμα, υπό την προϋπόθεση ότι τα ευάλωτα άτομα προστατεύονται και η επισιτιστική ασφάλεια δεν τίθεται σε κίνδυνο» προσθέτουν.

Τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στις επενδύσεις σε δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας και στη μεταρρύθμιση των υφιστάμενων επιδοτήσεων. Τέτοιες αναθεωρήσεις θα βοηθήσουν τις χώρες να βελτιώσουν την ανθεκτικότητα και να προωθήσουν πιο παραγωγικές δαπάνες για τη στήριξη της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.