Αστική ευθύνη του δημοσίου λόγω παράνομης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων

Η αποτελεσματική προστασία των προσωπικών δεδομένων αποβαίνει ένα δύσκολο και σύνθετο εγχείρημα τόσο για τον κρατικό μηχανισμό όσο φυσικά και τους πολίτες, οι οποίοι αξιώνουν ολοκληρωμένη και ακέραιη προστασία από προσβολές που θέτουν τα δεδομένα τους στο στόχαστρο. Παρά το γεγονός ότι οι κυβερνοεπιθέσεις τυγχάνουν συντονισμένης συζήτησης στο δημόσιο διάλογο, η με όρους αποτελεσματική προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των πολιτών παραγνωρίζεται, ιδίως απέναντι σε προσβολές από την πολιτεία. Έτσι, λοιπόν, απευθείας γεννάται το ερώτημα της προστασίας που μπορούν να αξιώσεων τα πρόσωπα τα οποία δέχονται τέτοιου είδους προσβολές.

Πρώτα απ’ όλα, η ευθύνη προς αποζημίωση του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ στοιχειοθετείται όταν οι παράνομες πράξεις ή παραλείψεις ή υλικές ενέργειες ή παραλείψεις υλικών ενεργειών οργάνων τους τελούνται ή λαμβάνουν χώρα εντός του κύκλου των υπηρεσιακών τους καθηκόντων, δηλαδή κατά την ενάσκηση της υπηρεσίας που τους έχει ανατεθεί ή κατά κατάχρηση αυτής, η οποία υπάρχει όταν η ζημιογόνος πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια τελέστηκε καθ’ υπέρβαση των ανατεθειμένων σ’ αυτά καθηκόντων ή επ’ ευκαιρία ή εξ αφορμής της υπηρεσίας τους, δηλαδή κατά παράβαση των διαταγών ή εντολών που έχουν δοθεί σε αυτά και τελούν σε εσωτερική αιτιώδη συνάφεια προς την εκτέλεση της υπηρεσίας τους.

Φυσικά είναι κρίσιμο να τονιστεί ότι η ευθύνη του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ, που είναι αντικειμενική, δηλαδή ανεξάρτητη από την ύπαρξη υπαιτιότητας, υπάρχει και τις φορές εκείνες κατά τις οποίες παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κάθε φορά οικεία νομοθεσία και τους οικείους κανονισμούς, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης. Σε συνάρτηση των παραπάνω, κρίσιμες είναι οι διατάξεις των άρθρων 57, 59, 299 και 932 ΑΚ, επί τη βάσει των οποίων συνάγεται ότι, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης της προσωπικότητας του ζημιωθέντος από την παράνομη πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια των οργάνων του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (ή καθ’ υπέρβαση αυτών).

Κατά τούτο λοιπόν, το δικαστήριο έχει την ευχέρεια αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως (είδος, βαρύτητα και συνθήκες τελέσεως της προσβολής, την ηλικία του παθόντος, την οικονομική κατάσταση -συνεκτιμώντας και το τυχόν συντρέχον πταίσμα του παθόντος καθώς και τους κανόνες της κοινής πείρας και λογικής- να επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση και να καθορίσει το εύλογο ποσό αυτής, αν κρίνει ότι επήλθε στον προσβληθέντα ηθική βλάβη.

Συμπερασματικά, η προστασία των προσώπων απέναντι σε περιπτώσεις παράνομης επεξεργασίας των δεδομένων τους από τον κρατικό μηχανισμό δεν είναι ένα «σκοτεινό» πεδίο αλλά μία πραγματικότητα, η οποία καθότι ανάγεται σε προστασία συνταγματικής περιωπής (9Α Σ) έχει απασχολήσει αρκετά τα τελευταία χρονιά και την ελληνική νομολογία, παράλληλα δε είναι λίαν πιθανό στο προσεχές μέλλον να μας απασχολήσει ακόμη περισσότερο.

*Σουζάνα Κλημεντίδη, Δικηγόρος