Ελευθέριος Βενιζέλος: Πως ανέλαβε για πρώτη φορά την πρωθυπουργία της Ελλάδος

Η 6η Οκτωβρίου του 1910 κατέχει ξεχωριστή θέση στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Είναι η ημέρα που για πρώτη φορά ο Ελευθέριος Βενιζέλος ορκίζεται πρωθυπουργός της χώρας.

Ξεκινά, έτσι, η μακρά του πρωθυπουργική πορεία η οποία, εξελισσόμενη σε ένα τόσο κρίσιμο χρονικό και γεωγραφικό περιβάλλον όπως τα Βαλκάνια των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, μέσα από ήμερες λαμπρών θριάμβων αλλά και οδυνηρών συντριβών θα καθορίσει τη μοίρα και το μέλλον της Ελλάδας.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε δώσει τα διαπιστευτήρια της σπάνιας πολιτικής του προσωπικότητας ήδη από την Επανάσταση του Θέρισου το 1905.

Η άφιξη στην Αθήνα

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έρχεται στην Αθήνα από την Κρήτη τον Δεκέμβριο του 1909. Τον Αύγουστο του 1909  ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος πραγματοποιεί το Κίνημα στο Γουδί, απαιτώντας μεταρρυθμίσεις στο στράτευμα, τη δημόσια διοίκηση και την παιδεία. Το Κίνημα είναι πετυχημένο και ο πρωθυπουργός Δημήτριος Ράλλης εξαναγκάζεται σε παραίτηση. Σύντομα όμως η χώρα οδηγείται σε πολιτικό αδιέξοδο. Τη λύση καλείται,να δώσει ο σχετικά άγνωστος ακόμα, στο ευρύ κοινό, Ελευθέριος Βενιζέλος.

Η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη, που είχε αναλάβει την εξουσία αμέσως μετά το Κίνημα στο Γουδή και την παραίτηση Ράλλη, καταρρέει.

Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος καλεί τον Βενιζέλο «προς ανάληψιν της κυβερνήσεως και εφαρμογήν του επαναστατικού προγράμματος» όμως ο κρητικός πολιτικός αρνείται την πρωθυπουργία «εδέχετο όμως να έλθη εις Αθήνας και να εργασθή υπέρ της Επαναστάσεως».

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην Κρήτη, το 1907

Οι εκλογές του Αυγούστου 1910

Στις εκλογές του Αυγούστου 1910, δεν προκύπτει αυτοδύναμος νικητής και μπροστά στο νέο αδιέξοδο ο Βενιζέλος, που βρισκόταν στην Κρήτη επιστρέφει στην Αθήνα και στις 5 Σεπτεμβρίου, απευθύνεται στον αθηναϊκο λαό στην κατάμεστη πλατεία Συντάγματος, δηλώνοντας ότι έχει έρθει ως «σημαιοφόρος νέων πολιτικών ιδεών».

Στην πρώτη του εκείνη ομιλία δεν άφησε κανένα περιθώριο παρερμηνείας της πολιτικής του βούλησης.

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» δημοσιεύει το 1931 το μνημειώδες έργο του Γεώργιου Βεντήρη «Η Ελλάς του 1910-1920 : Ιστορική μελέτη».

Ο διάλογος Βενιζέλου – ακροατηρίου που εξιστορεί ο Γεώργιος Βεντήρης («ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 17.1.1931) δείχνει εμφανέστατα την πυγμή ενός πολιτικού που δεν προτίθεται να υποχωρήσει από τις θέσεις του ούτε χιλιοστό ακόμα και αν αυτό είναι ενάντια στη βούληση του πλήθους.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 17.1.1931, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

«Βενιζέλος: Οι εκλογείς εκκλήθησαν προς συγκρότησιν διπλής αναθεωρητικής βουλής».

Ο λαός: Συντακτική θέλουμε, συντακτική»

Ο Βενιζέλος: Επαναλαμβάνω: Διπλής αναθεωρητικής Βουλής!»

Ο λαός: Συντακτική!»

Ο Βενιζέλος: Είπα! Αναθεωρητικής.»

Ο λαός: …(σιγή)…

»Από της ώρας αυτής, η Ελλάς είχε κυβερνήτην. Δεν τον ανεκήρυξεν η φωνή, αλλ’ η σιωπή του λαού»

Η συνάντηση Βενιζέλου – Γεωργίου Α’

Όπως αναφέρει η έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» με τίτλο «Στα χρόνια του Βενιζέλου»:

«Η ψήφιση νέου Συντάγματος θα σηματοδοτούσε τη ρήξη με το παρελθόν και το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου στην πολιτική ζωή της χώρας. Αναπόφευκτα, όμως, θα ανέκυπτε ζήτημα αλλαγής του πολιτεύματος.

»Ο Βενιζέλος ήταν αντίθετος σε μια τέτοια προοπτική. Πίστευε ότι ο λαός θα διχαζόταν και φοβόταν ότι η χώρα θα έμπαινε σε περιπέτειες. Επιπλέον, επεδίωκε να μην έρθει σε σύγκρουση με το βασιλιά Γεώργιο Α ́ και τις ξένες δυνάμεις. Ήθελε το βασιλιά συμμέτοχο και συμπαραστάτη, όχι αντίπαλό του, στο μεταρρυθμιστικό έργο που σχεδίαζε»

Το απόσπασμα του έργου του Βεντήρη που δημοσιεύεται στο «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 17ης Ιανουαρίου 1931 αναφέρεται στην αδυναμία των παλαιών κομμάτων να σχηματίσουν κυβέρνηση και στο πώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος φτάνει για πρώτη φορά στην πρωθυπουργία.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 17.1.1931, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

«Η εκλογή του προέδρου Κ. Έσσλιν, υποψηφίου κοινού των παλαιών κομμάτων, απέδειξεν ότι δεν υπήρχεν επαρκής πλειοψηφία εις ουδεμίαν μερίδα. Η κυβέρνησις Δραγούμη παρητήθη. (…) Ήδη αι λαϊκαί εκδηλώσεις υπέρ του Βενιζέλου ελάμβαναν χαρακτήρα πανδήμου εξεγέρσεως. Ο Βασιλεύς εκάλεσε τον εκλεκτόν του λαού. Η πρώτη συνάντησις έγινε την 1/14 Οκτωβρίου 1910.

»Ο Γεώργιος πρώτος ήταν εξήντα τεσσάρων ετών. Εβασίλευε 46 χρόνια. Εξήσκει βέβαια όχι πολύ δυσάρεστον επάγγελμα. Εδοκίμασεν όμως πολλάς περιπετείας και καμμίαν δόξαν. Η ιδιοσυγκρασία του έμενεν ακμαία. (…)

»Ο Δανός πρίγκηψ δεν παρουσίαζε τίποτε το εξαιρετικόν. Ήτο προσωπικότης μετρία. Αλλ’ η διανοητική του μεσότης συνεβιβάζετο άριστα με τον χαρακτήρα του, όστις εξεφράζετο διά της λέξεως: “μετριοπάθεια”. Η πολυτάραχος πείρα του εμεγάλωσε την έμφυτον ορθοφροσύνην. Δι’ αυτής συνεννοήθη, από την πρώτην στιγμήν, με τον Βενιζέλον. (…)

»Του εφαίνετο, χωρίς υπερβολήν, “μεγαλοφυής”. Έπειτα αι λέξεις του Κρητός ακτινοβολούσαν μίαν ακαταμάχητον πειστικότητα και ειλικρίνειαν. Εις μίαν στιγμήν του είπε:

“Μεγαλειότατε! Δύο δρόμοι ανοίγονται: Η επάνοδος εις το πρώην καθεστώς και η άγουσα προς την ανόρθωσιν. Εάν το στέμμα τεθή επί κεφαλής του ανορθωτικού αγώνος, σας υπόσχομαι ότι εντός δύο ετών, η Ελλάς θα είν’ αγνώριστος”.

»Το ύφος αυτό ήτο εντελώς νέον διά τον Γεώργιον. Ο Θεοτόκης τον έκαμνε πάντοτε να αμφιβάλλη. Η ορμητικότης του Ράλλη εχάνετο εις ακαταστασίαν σκέψεων και πράξεων. Η σοβαρά νοημοσύνη του Ζαΐμη συνίστατο εις το να αφήνη τα πράγματα όπως τα ευρήκε. Ο Δραγούμης του ήτο ακατάληπτος. Με τον Βενιζέλον όλα ήλλασαν όψιν.

(…)

»Συνεζήτησαν και την άλλην ημέραν. Ο Γεώργιος ανέθεσεν εις τον Βενιζέλον να καταρτίση κυβέρνησιν, διέταξε δε να δημοσιευθή το εξής διάγγελμα:

“Κατά την σημερινήν μετασημβρινήν συνάντησιν του κ. Βενιζέλου μετά του βασιλέως, η αυτού μεγαλειότης ευηρεστήθη να ανακοινώση ότι, μελετήσας καλώς τα λεχθέντα αυτώ υπό των διαφόρων αρχηγών των κομμάτων, κατέληξεν εις το να εγκρίνη καθ’ ολοκληρίαν τας γνώμας του κ. Βενιζέλου και απεφάσισε, τιθέμενος επί κεφαλής του ειρηνικού ανορθωτικού αγώνος, να περιβάλη τον κ. Βενιζέλον με την απόλυτον εμπιστοσύνην αυτού διά την εφαρμογήν του εκτεθέντος εις την αυτού μεγαλειότητα προγράμματός του.

Ανάκτορα Αθηνών, 2 Οκτωβρίου.»

Η ορκωμοσία του Ελευθέριου Βενιζέλου, 1910

H πρώτη κυβέρνηση Βενιζέλου

»(…) Την 5η Οκτωβρίου το νέον υπουργείον εσηματίσθη ως εξής:

Ε.Κ. Βενιζέλος, πρόεδρος κυβερνήσεως, υπουργός Στρατιωτικών και Ναυτικών

Ε. Ρεπούλης, των Εσωτερικών

Ν. Δημητρακόπουλος, της Δικαιοσύνης,

Λ. Κορομηλάς, των Οικονομικών

Απ. Αλεξανδρής, της Παιδείας

Ιω. Γρυπάρης, των Εξωτερικών.

Ο Εμμανουήλ Μπενάκης θα ανελάμβανε το συνιστώμενον της Εθνικής Οικονομίας

Ουδείς εκ των μελών της κυβερνήσεως είχεν άλλοτε καταλάβη υπουργικόν αξίωμα. Πλην δύο, οι λοιποί εγίνοντο βουλευταί διά πρώτην φοράν.

Ό,τι επομένως ανεπτύχθη μέχρι τούδε ως θεωρία, επιστοποιήθη υπό των πραγμάτων. Η πολιτική εξουσία περιήλθεν εις νέους αντιπροσώπους, αποκλειστικώς εκ των αστικών τάξεων».

Η Ελλάδα γυρνούσε σελίδα και η εμβληματική προσωπικότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου θα ξεκινούσε να χαράσσει στρατηγικές και πολιτικές που σε μεγάλο βαθμό έχουν καθορίσει την πορεία της χώρας ως σήμερα.