Pfizer: Πάει στα δικαστήρια την Πολωνία για το ζήτημα των εμβολίων

Στη δικαιοσύνη προσφεύγει ο αμερικανικός φαρμακευτικός κολοσσός Pfizer κατά της πολωνικής κυβέρνησης για τις ελλιπείς πληρωμές για 60 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου COVID-19,  που ανέπτυξε με την BioNTech. Η αγωγή, η οποία έρχεται καθώς η Πολωνία προετοιμάζεται για αλλαγή κυβέρνησης μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου, σηματοδοτεί το αποκορύφωμα μιας 19μηνης διαμάχης μεταξύ της Βαρσοβίας και της Pfizer για την πληθώρα δόσεων εμβολίων.

Νόμπελ: Στους πρωτεργάτες των εμβολίων RNA το βραβείο Ιατρικής

Βέβαια, οι ρίζες της σύγκρουσης μπορούν να εντοπιστούν πιο πίσω. Στην τεράστια σύμβαση 1,1 δισεκατομμυρίων δόσεων που υπέγραψε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Pfizer το 2021, η οποία έχει γίνει αμφιλεγόμενη για την αναφερόμενη ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων μεταξύ της προέδρου της Επιτροπής Ursula von der Leyen και του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer Albert Bourla κατά την προετοιμασία των διαπραγματεύσεων.

Πάντως, η Pfizer και η BioNTech επιδιώκουν να τηρήσει η Πολωνία τις δεσμεύσεις της για τις παραγγελίες εμβολίων COVID-19 που έκανε η πολωνική κυβέρνηση, στο πλαίσιο της σύμβασης προμήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υπέγραψαν τον Μάιο του 2021, δήλωσε εκπρόσωπος της Pfizer στο POLITICO, προσθέτοντας ότι στη διαδικασία συμμετέχει και η BioNTech.

Σύμφωνα με την πολωνική εφημερίδα Gazeta Prawa, η Pfizer άσκησε την αστική αγωγή ενώπιον δικαστηρίου των Βρυξελλών επειδή οι δόσεις αγοράστηκαν μέσω συμβάσεων κοινής προμήθειας της ΕΕ, οι οποίες καταρτίστηκαν βάσει του βελγικού δικαίου. Σύμφωνα με πληροφορίες η πρώτη ακρόαση έχει οριστεί για τις 6 Δεκεμβρίου.

Σύμβαση για 1,8 δισ. δόσεις

Το 2021 η Επιτροπή υπέγραψε μια σύμβαση που άλλαξε τα δεδομένα με την Pfizer για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου COVID-19. Από αυτές, θα παραγγέλνονταν τελικά 1,1 δισεκατομμύρια δόσεις. Αυτή η συμφωνία κοινής αγοράς, την οποία διαπραγματεύτηκε η Επιτροπή για λογαριασμό των χωρών της ΕΕ, επισκίασε τις προηγούμενες αγορές εμβολίων της ‘Ενωσης και οδήγησε άλλους κατασκευαστές εμβολίων να διαμαρτυρηθούν.

Εκτοτε, το μέγεθος της σύμβασης αποτέλεσε βάρος για την Ευρωπαϊκή Επιτροπής, και όχι μόνο λόγω των ανησυχιών για τη διαφάνεια σχετικά με την άρνηση της φον ντερ Λάιεν να συζητήσει τυχόν προσωπικό της ρόλο στις διαπραγματεύσεις. Δέσμευε επίσης τις χώρες να αγοράζουν δόσεις που, όπως αποδείχθηκε, δεν θα χρειάζονταν.

Τον Απρίλιο του 2022, ο τότε υπουργός Υγείας της Πολωνίας Α. Νιετζελσκι ανακοίνωσε ότι η χώρα είχε σταματήσει να δέχεται παραδόσεις εμβολίων. Είπε ότι η Πολωνία είχε επικαλεστεί ρήτρα ανωτέρας βίας στη σύμβαση, επικαλούμενη την οικονομική πίεση που προκλήθηκε από την εισροή προσφύγων από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την οικονομική διαταραχή που ακολούθησε. Εξήγησε επίσης ότι η βελτίωση της κατάστασης της πανδημίας σήμαινε ότι υπήρχε λιγότερη ανάγκη για εμβόλια.

Εκείνη την εποχή, της πολωνικής κυβέρνησης ηγείτο ο λαϊκιστής  Ματέους Μοζαβιέτσκι του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) και σε πολλά ζητήματα η Πολωνία ήταν σε μεγάλο βαθμό απομονωμένη, στην ΕΕ.

Η «παγίδα» των πολλών δόσεων

Ωστόσο, δεν άργησε να ακολουθήσει το παράδειγμα της Πολωνίας μια ομάδα εννέα άλλων χωρών, όλες κράτη-μέλη απο την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Αν και δεν έφτασαν μέχρι τη διακοπή των παραδόσεων, παραπονέθηκαν ότι παγιδεύτηκαν να ξοδέψουν χρήματα για δόσεις που δεν χρειάζονταν σε μια εποχή οικονομικής αναταραχής. Οι χώρες πίεσαν την Επιτροπή να ανοίξει εκ νέου τη συμφωνία και έθεσαν επανειλημμένα το θέμα στις συνεδριάσεις των υπουργών Υγείας της ΕΕ.

Καθώς τα ποσοστά εμβολιασμού μειώθηκαν, οι χώρες εκτός της ομάδας της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης άρχισαν να προσχωρούν στην έκκληση για επαναδιαπραγμάτευση. Κάποια στιγμή οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες άρχισαν να ζητούν ακόμη και μεγαλύτερη διαφάνεια στις αρχικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της Pfizer και της Επιτροπής.

«Τι είχε υποσχεθεί; Θα θέλαμε πραγματικά να γνωρίζουμε», είχε δηλώσει ο Βέλγος πρέσβης Πιέρ Καρτυβελ το Δεκέμβριο του 2022.

Τον Μάιο του τρέχοντος έτους, η Επιτροπή ανακοίνωσε αθόρυβα μια ουσιαστική επαναδιαπραγμάτευση της επίμαχης συμφωνίας. Μείωνε -κατά απροσδιόριστο ποσό- τον αριθμό των δόσεων που εκκρεμούσαν, ενώ οι παραδόσεις θα ήταν επίσης πιο κατανεμημένες, μέχρι το 2026. Η Πολωνία, ωστόσο, αρνήθηκε να υπογράψει την αναθεωρημένη συμφωνία.

Ο «αλμυρός λογαριασμός» στο νέο πρωθυπουργό

Το θέμα φαινόταν να έχει λήξει, καθώς μέχρι τώρα δεν υπήρχε καμία είδηση ότι η Pfizer ήταν έτοιμη να μηνύσει την κυβέρνηση. Η χρονική συγκυρία είναι αξιοσημείωτη, καθώς έρχεται μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου στην Πολωνία όπου το κυβερνητικό PiS έχασε ενω η αντιπολίτευση κερδίζει αρκετές έδρες για να φέρει στην εξουσία τον κεντροδεξιό μετριοπαθή Ντόναλντ Τουσκ και πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Η Pfizer παρουσιάζει στον Τουσκ έναν «αλμυρό» λογαριασμό, ο οποίος θα μπορούσε να φθάσει τα 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ με βάση την τιμή των 19,50 ευρώ ανά δόση, όπως αναφέρουν οι Financial Times καθώς οι ακριβείς λεπτομέρειες της σύμβασης παραμένουν μυστικές.

Έρχεται επίσης σε μια εποχή που η συνήθως μυώδης οικονομία της Πολωνίας βρίσκεται σε ύφεση. Για την Pfizer, πάντως, είναι ένα σαφές μήνυμα προς κάθε χώρα που μπορεί να θελήσει να ξεφύγει από την καταβολή των οφειλομένων. Ταυτόχρονα, θα είναι μια δύσκολη απόφαση για τον Τουσκ ο οποίος θα θέλει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τις Βρυξέλλες σε αντίθεση με τον προκάτοχό του

Ο εκπρόσωπος της Pfizer δήλωσε ότι η απόφαση ελήφθη «μετά από παρατεταμένη παραβίαση της σύμβασης και μια περίοδο συζητήσεων με καλή πίστη μεταξύ των μερών».
Σε σχόλια που μετέδωσε το ειδησεογραφικό site «Rynek Zdrowia», η Πολωνή υπουργός Υγείας Katarzyna Sójka δήλωσε ότι επρόκειτο για μια δύσκολη υπόθεση, αλλά ότι υπήρχε η ευκαιρία να τερματιστεί η διαμάχη «με θετικό τρόπο».