Χρηματιστήριο Αθηνών: Γιατί οι εισηγμένες αγοράζουν τις μετοχές τους– Τι σημαίνει για τους μετόχους

Ως γνωστόν, το μετοχικό κεφάλαιο μιας εταιρείας διαιρείται σε μετοχές.

Κι εκτός από τους ιδιώτες και επαγγελματίες-θεσμικούς επενδυτές, ο νόμος παρέχει κατ’ εξαίρεση τη δυνατότητα απόκτησης μετοχών και από την ίδια την εταιρεία που τις έχει εκδώσει.

Λόγω του παραδόξου μιας τέτοιας συνθήκης, υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες, και προφανώς τελούν υπό τις αρχές αφενός της διαφάνειας και προστασίας του επενδυτικού κοινού, αφετέρου της ίσης μεταχείρισης των μετόχων.

Καταρχάς, η επιλογή για το αν η εταιρεία θα αγοράσει τις μετοχές της εξαρτάται από τους ίδιους του μετόχους της, μέσω Γενικής Συνέλευσης-ΓΣ. Άρα, η ΓΣ θα αποφασίσει κάτι τέτοιο και θα δώσει τη δυνατότητα (προσοχή, όχι την υποχρέωση) στο Διοικητικό Συμβούλιο-ΔΣ να προχωρήσει στην αγορά ιδίων μετοχών, μέσω αντίστοιχου προγράμματος.

Η διαδικασία

Η αγορά ιδίων μετοχών γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο: α) δεν επιτρέπεται στην εταιρεία να κατέχει πάνω από το 10% του συνόλου των μετοχών˙ λ.χ., αν το σύνολο των μετοχών είναι 1 εκατ. μετοχές, η εταιρεία μπορεί να αγοράσει και τελικά να κατέχει έως 100 χιλ. β) Οι αγορές γίνονται εντός συγκεκριμένου εύρους τιμών και για χρονικό διάστημα έως 24 μηνών˙ λ.χ. αγορά 100 χιλ. μετοχών από 10 έως 13 ευρώ, έως 31/12/25. γ) τηρούνται αυστηρά οι διατάξεις ενημέρωσης του επενδυτικού κοινού για τα παραπάνω.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία, όταν γίνεται η ίδια «μέτοχος» στερείται ψήφου, είσπραξης μερίσματος-επιστροφής κεφαλαίου και συμμετοχής σε ΑΜΚ.

Τα παραπάνω δικαιώματα κατανέμονται στους λοιπούς μετόχους, κατ’ αναλογία. Επί παραδείγματι, έστω μια εταιρεία με 1 εκατ. μετοχές, και η ίδια κατέχει το 10% του συνόλου (100 χιλ. μετοχές). Εάν προκειται να διανεμηθεί μέρισμα 10 εκατ. ευρώ, οι ιδιοκτήτες των 900 χιλ. μετοχών θα λάβουν τα 10 εκατ. ευρώ, κατ’ αναλογία, ήτοι 11,11 ευρώ ανά μετοχή (και όχι 10 ευρώ, εάν η εταιρεία δεν είχε αγοράσει καμία μετοχή).

Η αγορά ιδίων μετοχών είναι καλό ή κακό σημάδι;

Εν πολλοίς, η βιβλιογραφία συγκλίνει σε μια θετική μετάφραση του θέματος. Με άλλα λόγια, οι επενδυτές τείνουν να εκλαμβάνουν ως θετική την απόφαση της ΓΣ να «επενδύσει» στην ίδια της την εταιρεία και να αγοράσει μετοχές της.

Ωστόσο, μια διεισδυτική ματιά θα αναδείξει ότι δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα.

Και θα αποδειχθεί ότι όλα εξαρτώνται από τις γενικότερες συνθήκες της αγοράς-κλάδου-οικονομίας και τις προθέσεις-ιστορικό των υπευθύνων που λαμβάνουν τέτοια απόφαση, ενώ καλό θα είναι να παρακολουθούνται οι ενέργειες της διοίκησης και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος αγοράς, ώστε να διαφανεί τί απέγιναν αυτές οι εξαρχής αγορασμένες μετοχές.

 Τί λόγους έχει η εταιρεία για να αγοράσει ίδιες μετοχές;

 Τρεις λόγοι: πρώτον, η επίτευξη κερδοφορίας από τη διαφορά μεταξύ αγοράς και (υστερόχρονης) πώλησης των μετοχών αυτών. Επί παραδείγματι, αν η εταιρεία αγοράσει 100 χιλ. μετοχές στα 10€ (Μέση Τιμή Κτήσης-ΜΤΚ) και τις πουλήσει στα 13€ (ΜΤΚ), θα κερδίσει 300 χιλ. ευρώ ως έκτακτο κέρδος, το οποίο μάλιστα μπορεί να το διανείμει επίσης εκτάκτως. Συνυπολογίζοντας δε την αγοραστική δύναμη της εταιρείας αλλά και τη σαφέστατη εικόνα του ΔΣ για την κατάσταση της εταιρείας, συνάγεται ασφαλώς το συμπέρασμα ότι υπάρχει σοβαρό πλεονέκτημα του ΔΣ για αυτήν την «επενδυτική απόφαση».

Δεύτερον, η υποστήριξη της τιμής της μετοχής στο ταμπλό, ειδικά σε πτωτικά ή δύσκολα σκέλη. Δεν πρέπει να αμελείται, εξάλλου, το γεγονός πως το ΔΣ εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα των μετόχων, και εφόσον η τιμή της μετοχής κινείται πτωτικά, τα συμφέροντά τους πλήττονται. Επομένως, μια τέτοια κίνηση ενδέχεται να λειτουργήσει ανασταλτικά σε περαιτέρω πτωτική πορεία της τιμής της μετοχής, άρα και απώλειας κεφαλαίου των μετόχων, αφού η ίδια η εταιρεία θα «απορροφά» την προσφορά στο ταμπλό. Και δεδομένου του ειδικού βάρους της ως επενδυτής (μην ξεχνάτε ότι μπορεί να αγοράσει έως και το 10% του συνόλου), η δυνατότητα «απορρόφησης» της προσφοράς είναι μεγάλη.
Προφανώς, αυτό συμβαίνει (ή θα έπρεπε να συμβαίνει) μόνο αν πραγματικά η μετοχή (άρα και η εταιρεία) «αξίζουν τον κόπο», και η τιμή κινείται πτωτικά για λόγους στρέβλωσης ή αρνητικού γενικού περιβάλλοντος, και όχι για σοβαρούς εταιρικούς λόγους. Μα ακόμα κι έτσι, μια εταιρεία που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, αδυνατεί να υποστηρίξει με αγορές τη μετοχή της.

Τρίτον, η βελτίωση της εμπορευσιμότητας. Τούτο δε είναι αληθές τόσο κατά τη διάρκεια του προγράμματος (αφού η εταιρεία αγοράζει και είναι δραστήρια στο ταμπλό) όσο και σε ύστερο χρόνο, καθώς αργά ή γρήγορα ή θα βγει πωλητής (αν δεν τις ακυρώσει ή τις διαθέσει, βλ. παρακάτω) ή το υπόλοιπο επενδυτικό κοινό ενδέχεται να ενδιαφερθεί για την απόφαση της εταιρείας να επαναγοράσει, και να ακολουθήσει. Για την πληρότητα του κειμένου, να παρατηρηθεί ότι τίθενται κατά νόμω όρια στην ημερήσια διαπραγμάτευση, υπό την έννοια ότι απαγορεύεται στην εταιρεία να προβαίνει σε «μεγάλου όγκου ή εύρους τιμής» αγορές, ώστε να μην διαταραχθεί η ημερήσια συναλλακτική δραστηριότητα και να αποφευχθεί χειραγώγηση.

Πώς ολοκληρώνεται το πρόγραμμα αγοράς ιδίων μετοχών;

Με τρεις τρόπους. Ο πρώτος συνδέεται με τα παραπάνω και αφορά στην επαναπώληση των μετοχών (όλων, ή μέρους). Ο δεύτερος έχει να κάνει με μια εναλλακτική αμοιβή στους υπαλλήλους ή/και τη διοίκηση, καθώς δύναται να αποφασισθεί διάθεση των αγορασμένων μετοχών στο προσωπικό της εταιρείας. Ο τρίτος σχετίζεται με μια τεχνική διαδικασία, την ακύρωση των μετοχών αυτών (άρα και τη μείωση του συνολικού αριθμού μετοχών σε κυκλοφορία.

Ειδικότερα για τον τρίτο τρόπο, αφορά σε μία μορφή «κερδοφόρας επένδυσης», υπό προϋποθέσεις, καθώς αυξάνεται έμμεσα η λογιστική αξία της μετοχής ως εξής:

Αν συνεχίσουμε το παραπάνω παράδειγμα, με το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας να διαιρείται σε 1 εκατ. μετοχές, έστω με λογιστική αξία 20 ευρώ (άρα τα ίδια κεφάλαια είναι 1 εκατ. μτχ* 20€=20 εκατ. ευρώ), αν η ίδια αγόρασε 10% του συνόλου (100 χιλ. μετοχές) στα 10 ευρώ, τότε το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων θα γίνει από 20 εκατ. ευρώ σε 19 εκατ. ευρώ, καθώς έδωσε το 1 εκατ. ευρώ ως «κόστος κτήσης». Όταν τις ακυρώσει, θα υπάρχουν 900 χιλ. μετοχές, με ίδια κεφάλαια 19 εκατ. ευρώ, επομένως η λογιστική αξία θα είναι 21,11 ευρώ.

Οι παγίδες

Όπως προελέχθη, δεν είναι φρόνιμο να ισχυριστεί κανείς απευθείας ότι ένα πρόγραμμα αγοράς ιδίων μετοχών έχει θετική μετάφραση για την πορεία της μετοχής ή/και για την κατάσταση της εταιρείας. Τούτο είναι αληθές ιδωμένο από τη σκοπιά του πολυπαραγοντικού του θέματος, και η προβληματική εδράζεται σε δύο πυλώνες: τις πραγματικές προθέσεις των λαμβανόντων την απόφαση και τις συνθήκες της αγοράς ή κλάδου ή της ίδιας της εταιρείας.

Πρέπει δε να παρατηρηθεί ότι η αγορά ιδίων απαιτεί ρευστά διαθέσιμα από την εταιρεία, τα οποία ενδέχεται η ίδια να στερηθεί από το κύριο (ή τα κύρια) λειτουργικό (ά) της αντικείμενο (α). Με άλλα λόγια, θα πρέπει η “επένδυση¨της εταιρείας στην ίδια τη μετοχή της να είναι σε θέση, έστω δυνητικά, να αποδώσει περισσότερο από άλλες επιχειρηματικές λειτουργίες, συγκρίνοντας τον εσωτερικό βαθμό απόδοσης αυτών. Ειδάλλως, η εταιρεία θα δίνει μεγάλη βαρύτητα σε επενδυτικές λειτουργίες, και γιατί όχι σε άλλες μετοχές άλλων εταιρειών (ή ομόλογα) που επίσης “θεωρείται” ότι θα αποδώσουν, άρα καταστρατηγείται ο βασικός της σκοπός. Εξάλλου, είναι δεδομένο ότι ακόμα κι αν πραγματικά η εταιρεία “αξίζει”, η τιμή της μετοχής της στο ταμπλό υπόκειται σε στρεβλώσεις (αλίμονο αν ίσχυε κάτι διαφορετικό), επομένως δεν είναι πάντα σε θέση το ΔΣ να προβλέψει ένα κατάλληλο και δυνητικά κερδοφόρο σημείο αγοράς μετοχών.

Πέραν τούτου, οι ιθύνοντες ενδέχεται να έχουν άλλου είδους συμφέροντα για να αγοράσουν έναν μεγάλο όγκο μετοχών της εταιρείας τους, κυρίως δε για τη “διευκόλυνση” άλλων, ευμέγεθων χαρτοφυλακίων.

Και σε κάθε περίπτωση, αν ένας ή πολλοί λαμβάνοντες τέτοιου είδους απόφαση θεωρούν ότι η μετοχή της εταιρείας είναι ελκυστική ώστε να αξίζει πρόγραμμα αγοράς ιδίων, θα μπορούσαν εύκολα να αγοράζουν για ίδιο λογαριασμό και να κερδίσουν απευθείας στα χαρτοφυλάκιά τους, εφόσον φυσικά έχουν τη δυνατότητα. Όμως, η πραγματικότητα μπορεί να είναι ακόμα πιο πονηρή, και οι ιθύνοντες να έχουν αγοράσει σε κάποιον χρόνο, και ύστερα να αποφασίζουν η εταιρεία να αγοράσει ίδιες μετοχές, ώστε να μπορέσουν να αποεπενδύσουν κατά το δοκούν.

Ο Συμεών Μαυρουδής είναι Διαχειριστής Α/Κ και ιδιωτικών χαρτοφυλακίων στη Fast Finance ΑΕΠΕΥ