Ψάρια στην υπηρεσία ομορφιάς και υγείας

Στον… λαβύρινθο των στρεβλών αλιευτικών πρακτικών, με τα βιομηχανικά σκάφη να απορρίπτουν στη θάλασσα, ως μη εμπορικό, έως και το 25% των αλιευμάτων, έλληνες επιστήμονες βρήκαν τρόπους αξιοποίησης της «σκάρτης» ψαριάς. Ετσι, όσο οι πολιτικοί αναζητούν, δίχως αποτέλεσμα, να βρουν βιώσιμες λύσεις για τη θάλασσα και τα ιχθυαποθέματα που διαρκώς μειώνονται, και όσο επικρατεί η αλιεία υψηλής έντασης που θεωρεί απόβλητο το φθηνό ψάρι, η ομάδα του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και του Τμήματος Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Κεντρικών Αγορών και Αλιείας (ΟΚΑΑ) που διαθέτει 11 ιχθυόσκαλες ανά την Ελλάδα, προτείνουν λύσεις που θα κλείσουν, ή έστω θα περιορίσουν, τις «μαύρες τρύπες» της αλιευτικής παραγωγής.

Ο θησαυρός των «αποβλήτων»

Ειδικότερα, σε αντίπραξη του παραλογισμού της απόρριψης αλιευμάτων, αλλά και των υποπροϊόντων από την επεξεργασία στην εμπορική και μεταποιητική αλυσίδα, οι επιστήμονες βρήκαν τρόπο ώστε οι πρωτεΐνες, τα λιπαρά οξέα και άλλα συστατικά των ψαριών αντί να πηγαίνουν στα σκουπίδια ή στον βυθό των ελληνικών θαλασσών να χρησιμοποιηθούν στις βιομηχανίες φαρμακευτικών προϊόντων, καλλυντικών και τροφίμων.

Το έργο «Bιo-αξιοποιώ» στοχεύει στην αξιοποίηση του θησαυρού των «αποβλήτων» της αλιευτικής βιομηχανίας για την παραγωγή βιομορίων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Τα παραγόμενα βιομόρια που μελετώνται περιλαμβάνουν ζελατίνη, διάφορες μορφές κολλαγόνου, υδρολυμένη πρωτεΐνη, λιπαρά οξέα και ιχνοστοιχεία. Κάθε μέρος του ψαριού περιέχει συστατικά που με κατάλληλη επεξεργασία μπορεί να δώσει μια μεγάλη ποικιλία συστατικών:

• Από τα μάτια μπορεί να εξαχθεί υαλουρονικό οξύ.
• Από τα κεφάλια, ένζυμα και πρωτεΐνες.
• Από το συκώτι ιχθυέλαιο.
• Από τη σάρκα του ψαριού, σουρίμι, μπιφτέκια ψαριού, βιοενεργά πεπτίδια, υδρολύματα.
• Από το δέρμα, κολλαγόνο και ζελατίνη για ανθρώπινη διατροφή και εκτροφή ζώων, και εφαρμογές σε καλλυντικά.
• Από τα κόκαλα, ασβέστιο και μέταλλα για ζωοτροφές (για κατοικίδια ζώα, υδατοκαλλιέργειες, κτηνοτροφία).

Γενικά, υπάρχουν περισσότεροι από 40 διαφορετικοί τρόποι αξιοποίησης της βιομάζας που σήμερα απορρίπτεται, με στόχο πολλαπλά και σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον, για τους αλιείς και την ενίσχυση του εισοδήματός τους, αλλά και για τη βιομηχανία η οποία θα έχει στη διάθεσή της φθηνότερες και καλύτερης ποιότητας φυσικές πρώτες ύλες.

Είναι ενδεικτικό ότι σήμερα 1 κιλό λιπαρών οξέων κοστίζει 15-30 ευρώ, 1 κιλό ζελατίνης 4-8 ευρώ και 1 κιλό πεπτιδίων κολλαγόνου από 14 έως και 180 ευρώ, ανάλογα με την καθαρότητα και τις ιδιότητές τους. Επίσης, από το περιεχόμενο κολλαγόνο μπορούν να προκύψουν, μετά από επεξεργασία, ολιγοπεπτίδια που περιέχουν το διπεπτίδιο προλίνη-υδροξυπρολίνη (Pro-Hyp) και το τριπεπτίδιο προλίνη-υδροξυπρολίνη-γλυκίνη (Pro-Hyp-Gly), τα οποία έχουν μεγάλη αξία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη βιομηχανία φαρμάκων, καλλυντικών και τροφίμων. Τα αντίστοιχα συνθετικά κοστίζουν 10.000-27.000 δολάρια ανά κιλό, τιμή που καθιστά απαγορευτική την ευρεία χρήση τους.

Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα

Στο πρόγραμμα συμμετέχουν δύο Ινστιτούτα του ΕΛΚΕΘΕ – Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (δρ Ι. Κοτζαμάνης, επιστημονικός υπεύθυνος και συντονιστής και δρ Γ. Τριανταφυλλίδης) και Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων (δρ Α. Μαχιάς και δρ Κ. Τσαγκαράκης) καθώς και ο Τομέας Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων του Πανεπιστημίου Αθηνών (αν. καθ. Ευσταθία Ιωάννου και καθ. Βασίλειος Ρούσσης). Επίσης, έχουν συμπράξει με τον Οργανισμό Κεντρικών Αγορών και Αλιείας (ΟΚΑΑ) που έχει υπό την ευθύνη του 11 ιχθυόσκαλες ανά την Ελλάδα (Βασίλειος Κατσιώτης και Μάνος Νικολάου) καθώς και με την εταιρεία συμβούλων ΝΑΥΣ (Ιωάννα Αργυρού).