Cop26 – Σε… αναπνευστήρα ο στόχος του «1,5 βαθμού Κελσίου» και ο πλανήτης

Ήταν δύο εβδομάδες αναμφίβολα σκληρών και επίπονων διαπραγματεύσεων στη Γλασκώβη. Ενός μεγάλου παζαριού για το κλίμα, το οποίο εκτυλίχθηκε κυρίως αφότου έσβησαν τα φώτα της δημοσιότητας. Μετά, δηλαδή, από τις πομπώδεις ομιλίες των διάφορων ηγετών, κατά τις δύο πρώτες ημέρες και με πρωταγωνιστές τους «τεχνοκράτες του κλίματος». Αυτούς οι οποίοι είχαν ρητές εντολές από τις κυβερνήσεις τους, με βάση τα συμφέροντα κάθε χώρας και κάθε μπλοκ χωρών.

Η αγωνία κράτησε κυριολεκτικά μέχρι το τελευταίο λεπτό, όπως ταιριάζει σε ένα γνήσιο διπλωματικό θρίλερ. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπάρχουν περιθώρια «αστοχίας σεναρίου», καθώς το θύμα είναι ο ίδιος ο πλανήτης.

Ο «εκβιασμός» Ινδίας-Κίνας

Είναι χαρακτηριστικό ότι, λίγο πριν οι συμμετέχοντες δώσουν τα χέρια μια καθώς ετοιμάζονταν να αναχωρήσουν, γνώρισαν μια ακόμη έκπληξη: Ινδία και Κίνα – οι δύο χώρες που ευθύνονται για πάνω από το μισό των συνολικών εκπομπών «αερίων του θερμοκηπίου» σήμερα – έθεσαν ένα νέο όρο, απειλώντας να τινάξουν στον αέρα τη συμφωνία. «Γίναμε η φωνή όλων των αναπτυσσόμενων χωρών», δήλωσε ο Ινδός υπουργός Περιβάλλοντος, για να δείξει ότι η κίνησή του απολάμβανε ευρύτερης στήριξης.

Η απαίτησή τους έγινε δεκτή από τους υπόλοιπους – «κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι», όπως προφανώς σκέφτηκαν. Έτσι, η διατύπωση αναφορικά με την εγκατάλειψη του γαιάνθρακα και των άλλων ορυκτών καυσίμων έγινε ακόμη πιο «χαλαρή» και αόριστη σε σύγκριση με αυτή που περιλαμβανόταν στο τρίτο κατά σειρά σχέδιο απόφασης, το οποίο οι περισσότεροι ως εκείνη τη στιγμή θεωρούσαν πως είναι το τελικό.

Η συγγνώμη του προέδρου

Μετά και από αυτή την εξέλιξη, αργά το βράδυ του Σαββάτου, η αυλαία έπεσε. Ο πρόεδρος της Cop26, Άλοκ Σάρμα, να κηρύσσει τη λήξη των εργασιών, δίνοντας δραματικούς τόνους. Ζητώντας συγγνώμη για τις αλλαγές που έγιναν στο… παρά ένα, έδωσε ραντεβού για την επόμενη χρονιά στο Κάιρο, όπου θα πραγματοποιηθεί η Cop27, με τα εξής λόγια: «Νομίζω ότι σήμερα μπορούμε αξιόπιστα να ισχυριστούμε ότι διατηρήσαμε ζωντανό τον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου. Όμως, ο σφυγμός του είναι αδύναμος και θα επιβιώσει μόνο εάν τηρήσουμε τις δεσμεύσεις μας».

Από ποιους, όμως, ζήτησε συγγνώμη ο Σάρμα; Και τι μπορούμε να αναμένουμε μετά τη διάσκεψη της Γλασκόβης – πέρα, βεβαίως, από τις δηλώσεις των αρχηγών κρατών, που (όπως συνηθίζεται, άλλωστε…) κάνουν σχεδόν όλοι λόγο για επιτυχία;

Η ωμή αλήθεια είναι πως και σε αυτή τη διάσκεψη, δεν τέθηκε πρακτικά ούτε ένας δεσμευτικός στόχος, ούτε ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα το οποίο όλοι οι συμμετέχοντες υποσχέθηκαν να τηρήσουν. Πρακτικά, το τελικό ανακοινωθέν υπήρξε μια πιο γενικευμένη και λεπτομερής παραλλαγή της κοινής δήλωσης αρχών που είχαν υπογράψει στις αρχές της εβδομάδας οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα – περισσότερο για επικοινωνιακούς και πολιτικούς σκοπούς και λιγότερο για λόγους ουσίας.

Τι άλλαξε

Είναι γεγονός ότι οι κυβερνήσεις καλούνται, πλέον, να θέσουν πιο φιλόδοξους στόχους ως το τέλος του επόμενου έτους, καθώς οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι με βάση τις σημερινές δεσμεύσεις, η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη θα αυξηθεί κατά 2,4 βαθμούς ως το τέλος του αιώνα. Τι είναι αυτό, όμως, που εγγυάται ότι θα το κάνουν;

Πράγματι, για πρώτη φορά σε απόφαση μιας διεθνούς διάσκεψης για το κλίμα γίνεται αναφορά στην ανάγκη απεξάρτησης από τον γαιάνθρακα και τα ορυκτά καύσιμα, καθώς και της μείωσης (με στόχο την κατάργηση) των σχετικών κρατικών επιδοτήσεων. Ποιο, όμως, είναι αυτό το συγκεκριμένο μέτρο που θα υποχρεώσει ή θα πείσει τις διάφορες χώρες να το κάνουν;

Είναι γνωστό, επίσης, ότι μια από τις πιο επιτακτικές ανάγκες είναι η χρηματοδότηση των πιο φτωχών χωρών από τις πλούσιες για να ανταπεξέλθουν στο κόστος της κλιματικής αλλαγής και της μετάβασης σε μια «πράσινη οικονομία». Κι εδώ, όμως, η απόφαση είναι ανεπαρκής, καθώς καλεί επιτακτικά τις ανεπτυγμένες χώρες να διπλασιάσουν τουλάχιστον, ως το 2025 και σε σύγκριση με το 2019, τη συλλογική χρηματοδότηση προς τις αναπτυσσόμενες με στόχο την προσαρμογή». Μόνο που – κρίσιμη λεπτομέρεια – αυτές απλώς δεσμεύτηκαν ότι θα διαπραγματευτούν για το πώς θα το πετύχουν…

Η «κηδεία της Γης»

Μα τότε, θα ρωτήσει κανείς, μήπως έγινε πολύ κακό για το τίποτα; Δεν κάναμε ούτε ένα βήμα μπροστά, δεν υπήρξε ούτε μια θετική απόφαση;

Σε κάποια άλλη περίπτωση, εάν το διακύβευμα δεν αφορούσε το μέλλον του πλανήτη και τις ζωές μας, θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε την καλή θέληση που επέδειξαν οι περισσότεροι συμμετέχοντες. Να δούμε θετικά σημάδια στις διακηρύξεις τους και το ανακοινωθέν. Όπως και στις επιμέρους συμφωνίες, για την αποψίλωση των δασών και τη μείωση κατά 30% των εκπομπών μεθανίου ως το 2030.

Δεν είναι, όμως, μια «άλλη περίπτωση», αλλά η συγκεκριμένη. Και γι’ αυτό, υπάρχει κάτι που αποτυπώνει καλύτερη την πραγματική κατάσταση από τα χειροκροτήματα και την ανακούφιση που συνόδευσαν την απόφαση της διάσκεψης: Η εικονική «κηδεία της Γης» που έκαναν έξω από τον χώρο της διάσκεψης ακτιβιστές και ηθοποιοί.
Μια εικόνα από το μέλλον – που δυστυχώς δεν μοιάζει πια τόσο μακρινό…