Κλιματικός νόμος – Τέλος το πετρέλαιο στην ηλεκτροπαραγωγή των νησιών από το 2030

Ο κλιματικός νόμος της Ελλάδας «κλείδωσε», με τα βασικά του άρθρα να αφορούν στην υποχρεωτική απεξάρτηση από το πετρέλαιο των νησιών έως το 2030, στην επιβολή εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στα μεγάλα κτίρια από το 2023 και στον προσδιορισμό τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα. Καμία αναφορά δεν υπάρχει,  στο τελευταίο draft του σχεδίου νόμου που παρουσιάζει σήμερα ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος» στο φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο. Στόχος του νομοθέτη, ο περιορισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55%, σε εθνικό επίπεδο το 2030, κατά 80% το 2040, με πρώτη «στάση» για αναθεώρηση των κλιματικών στόχων, το 2024.

Ειδικότερα, στο νομοσχέδιο προωθείται μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα μη διασυνδεδεμένα νησιά με το εθνικό δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Μάλιστα, προβλέπεται η λήψη μέτρων για τη μείωση των εκπομπών σε αυτά κατά 80% έως το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 2019. Έτσι, προτείνεται από το 2030 η απαγόρευση της χρήσης μαζούτ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά.

Με νόμο οι προϋπολογισμοί άνθρακα ανά τομέα 

Για την ελαχιστοποίηση των συνολικών καθαρών εκπομπών και τη στενότερη παρακολούθηση της πορείας επίτευξης των στόχων περιορισμού τους, θεσπίζονται τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα πενταετούς διάρκειας, αρχής γενομένης από το 2023 στους ακόλουθους τομείς: παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, μεταφορές, βιομηχανία, κτίρια, γεωργία και κτηνοτροφία, απόβλητα, χρήσεις γης αλλαγές χρήσεων γης και δασοπονία.

Το άθροισμα όλων των τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα ισούται με τον συνολικό προϋπολογισμό άνθρακα της Ελλάδας.  Οι πρώτοι τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα που θα καταρτιστούν το 2023 θα αφορούν την περίοδο 2026-2030 και στη συνέχεια κάθε πέντε   έτη θα αναθεωρούνται. Τους τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα θα εισηγείται ανά πενταετία η αρμόδια Διεύθυνση   του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), θα διαβιβάζονται στην Επιστημονική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή και στον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) για γνωμοδότηση καθώς και στους φορείς που σχετίζονται με τους αντίστοιχους τομεακούς προϋπολογισμούς. Αφού οριστικοποιηθούν θα παρουσιάζονται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας   στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, θα ψηφίζονται και θα κυρώνονται με νόμο.

Έως την 31η Μαρτίου 2023 θα πρέπει να υποβάλλουν (σε δημόσια προσβάσιμη ηλεκτρονική βάση δεδομένων του ΟΦΥΠΕΚΑ) έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το έτος αναφοράς, δηλαδή το 2022, οι επιχειρήσεις οι οποίες είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, τα πιστωστικά ιδρύματα, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις επενδύσεων,  σταθερής και κινητής τηλεφωνίας,  ύδρευσης και αποχέτευσης, ταχυμεταφορών,  παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, παροχής υπηρεσιών εφοδιαστικής καθώς και  οι αλυσίδες καταστημάτων λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζόμενους. Σε περίπτωση μη έγκαιρης υποβολής της έκθεσης θα επιβάλλεται πρόστιμο 100 ευρώ για κάθε μέρα καθυστέρησης.

Στο νομοσχέδιο προβλέπονται και οικονομικά κίνητρα για την προώθηση δραστηριοτήτων με σημαντική συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Ειδικότερα, για το κόστος που είναι συναφές με την αναβάθμιση  Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, με την ενεργειακή απόδοση, με την εξοικονόμηση νερού ή με επενδύσεις που συμβάλλουν σημαντικά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής  ο συντελεστής φορολογικής απόσβεσης θα προσαυξάνει κατά ποσοστό  100%, σε σχέση με αυτόν που προβλέπεται σήμερα.

Επιπλέον η διάσταση του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να αποτυπώνεται στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Έτσι, θα υποχρεούνται σε κατ’ ελάχιστον μείωση εκπομπών θερμοκηπικών αερίων κατά 30% έως το 2030 (σε σχέση με το 2022) για έργα και δραστηριότητες που αφορούν συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών, τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής, πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις,  υδατοκαλλιέργειες, βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις.

Από την 1.1.2023, οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τα συγκεκριμένα έργα και δραστηριότητες   θα περιλαμβάνουν υποχρεωτική ποσοτική εκτίμηση των εκπομπών που προέρχονται από τη λειτουργία τους σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση καθώς και ενδεικτικό ρυθμό ετήσιας μείωσης τους. Επίσης, έως την  1.1.2025, το σύνολο των υφιστάμενων έργων και δραστηριοτήτων   πρέπει να υποβάλουν έκθεση στην αρμόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση αρχή προκειμένου να αποτυπώσουν τον τρόπο συμμόρφωσης με το στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Μέτρα για «καθαρά» κτίρια  

Από το 2023 θα απαγορεύεται η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης όπου υπάρχει επαρκές διαθέσιμο δίκτυο φυσικού αερίου. Κατ’ εξαίρεση, σε υφιστάμενα κτίρια θα επιτρέπεται η απλή αντικατάσταση υφιστάμενου λέβητα. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα καθοριστούν το αργότερο έως το τέλος του 2022   αναλυτικά οι περιοχές στις οποίες υπάρχει επαρκές  δίκτυο φυσικού αερίου. Η απόφαση θα αναθεωρείται κάθε χρόνο. Από το 2025 θα απαγορεύεται η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης και από το 2030  η χρήση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης.

Για οικοδομικές άδειες που θα υποβάλλονται από την 1/1/2023 για μεγάλα κτίρια -εξαιρουμένων των τουριστικών καταλυμάτων και των ναών- με κάλυψη μεγαλύτερη των 500 τ.μ. θα είναι υποχρεωτική η τοποθέτηση συστημάτων παραγωγής ηλιακής ενέργειας από φωτοβαλταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% της κάλυψης.

Κατ’ εξαίρεση, με απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής θα εξαιρούνται από την υποχρέωση μεμονωμένα κτίρια εφόσον τεκμηριώνεται η σχετική αναγκαιότητα για λόγους μορφολογικούς ή αισθητικούς. Επίσης, με υπουργική απόφαση θα μπορούν να εξαιρούνται και πρόσθετες κατηγορίες ειδικών κτιρίων ή ειδικά κτίρια σε περιοχές με θεσμοθετημένο καθεστώς προστασίας όπως  παραδοσιακοί οικισμοί, διατηρητέα κτίρια κ.ά..

Επιπλέον, από το 2025 όλα τα νέα κτίρια που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας θα ασφαλίζονται υποχρεωτικά. Η ύπαρξη ασφαλιστηρίου συμβολαίου θα αποτελεί προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου.   Ως ζώνες υψηλής τρωτότητας θα θεωρούνται οι περιοχές που βρίσκονται σε ζώνες δυνητικά υψηλού κινδύνου πλημμύρας (όπως αποτυπώνονται στους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας) και πλησίον δασικών περιοχών που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς (καθορίζονται από τα δασαρχεία λαμβάνοντας υπόψη το είδος και την πυκνότητα της δασικής βλάστησης, την   απόσταση από τα κτίρια και τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής).

Μέτρα προώθησης οχημάτων μηδενικών εκπομπών  

Από το 2025 υποχρεωτικά όλα τα νέα Επιβατηγά Δημόσιας Χρήσης (Ε.Δ.Χ.) αυτοκίνητα ΤΑΞΙ στην Περιφέρεια Αττικής και στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης, καθώς και το ένα τρίτο (1/3) των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων θα είναι οχήματα μηδενικών εκπομπών. Ωστόσο, από την υποχρέωση θα εξαιρούνται οι νησιωτικοι δήμοι των δύο περιοχών.

Το αργότερο έως το τέλος του 2023, το ΥΠΕΝ, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών θα αξιολογήσουν τη   δυνατότητα επέκτασης του μέτρου σε άλλες περιοχές της χώρας με κριτήριο την επαρκή διαθεσιμότητα σημείων φόρτισης.

Από το 2023 τουλάχιστον το ένα τέταρτο (1/4) των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα εξωτερικής φόρτισης χαμηλών ρύπων έως 50γρ. CO2/χλμ. Για τον υπολογισμό του ποσοστού θα προσμετρούνται τα αυτοκίνητα που αποκτώνται    με χρηματοδοτική μίσθωση ή με αγορά. Το ποσοστό υπολογίζεται σε ετήσια βάση. Αν η εταιρεία δεν έχει αποκτήσει τουλάχιστον τρία εταιρικά αυτοκίνητα εντός του οικονομικού έτους, στον υπολογισμό θα προσμετρούνται τα αυτοκίνητα που αποκτήθηκαν  τα προηγούμενα  έτη. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, η δαπάνη απόκτησης του νέου αυτοκινήτου δεν θα εκπίπτει από τα ακαθάριστά έσοδά της.  Αναφορικά με την πώληση καινούργιων επιβατικών οχημάτων και ελαφρών επαγγελματικών οχήματα, από το 2030 θα επιτρέπεται η πώληση μόνο οχημάτων μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Αναθεώρηση ανά 5ετία των κλιματικών στόχων  

Γενικότερα, προκειμένου να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος για κλιματική ουδετερότητα της χώρας έως το 2050, επιδιώκεται ως ενδιάμεσος κλιματικός στόχος για το έτος 2030 η μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% σε σύγκριση με τα επίπεδα του έτους 1990.  Ως δεύτερος ενδιάμεσος στόχος για το έτος 2040 τίθεται ο περιορισμός των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 80%.

Οι κλιματικοί στόχοι θα αναπροσαρμόζονται ανά πενταετία με υπουργική απόφαση, λαμβάνοντας υπόψη κάθε φορά τα τελευταία διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα και την πρόοδο της τεχνολογίας. Η πρώτη επανεξέταση προσδιορίζεται για τις 31.12.2024.

Η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) θα  εκπονείται από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και θαεγκρίνεται με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου. Επίσης, κάθε Περιφέρεια θα καταρτίζει ξεχωριστό Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ)  και κάθε δήμος της χώρας έως την 1-1-2023  θα καταρτίζει Δημοτικό Σχέδιο για την Κλιματική Αλλαγή (ΔηΣΜΕΔΑ) που θα προσδιορίζει και θα ιεραρχεί  τα απαραίτητα μέτρα και δράσεις προσαρμογής σε   τοπικό επίπεδο.