«Μόναχο» ή Οστπολιτίκ; Τσάμπερλεν ή Μπραντ;

Και ο Μακρόν λοιπόν στον δρόμο για το «Μόναχο» ή τουλάχιστον έτσι κατηγορείται γιατί πήγε στη Μόσχα και συνομιλεί με τον Πούτιν για την εκτόνωση της ουκρανικής κρίσης. Στην Ελλάδα σταθερά και απλουστευτικά χαρακτηρίζεται από ορισμένους (και με εμφανή πρόθεση ενοχοποίησης) κάθε σχεδόν πρόταση ή προσπάθεια για ορθολογική προσέγγιση εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία ως… επανάληψη του «Μονάχου» και της πολιτικής κατευνασμού του Χίτλερ από τον Τσάμπερλεν (1938).

Λες και η ιστορία επαναλαμβάνεται – εκτός εάν επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Λες και η σημερινή Τουρκία είναι ακριβές αντίστοιχο της ναζιστικής Γερμανίας και ο Ερντογάν Χίτλερ και παρά ταύτα είναι μέλος του ΝΑΤΟ, συνδεδεμένη χώρα με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, του ΟΗΕ, του G-20, συνομιλεί με την Ουάσιγκτον, τη Μόσχα και προσκαλείται (ο Ερντογάν) και επισκέπτεται την Ελλάδα (2017). Βεβαίως η Τουρκία κάθε άλλο παρά είναι δημοκρατική χώρα. Είναι σήμερα ένα αυταρχικό σύστημα που παραβιάζει το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το διεθνές δίκαιο και εμφορείται από μια «νεο-αυτοκρατορική λογική» ηγεμονίας όπως και η Ρωσία. Παρά ταύτα, αυτή η Τουρκία δεν είναι ανάλογη της ναζιστικής Γερμανίας. Ούτε βέβαια διανοήθηκε κανείς ένα νέο «Μόναχο».

Εάν κάποιος θέλει να αναζητήσει ένα ενδιαφέρον, χρήσιμο και διδακτικό προηγούμενο, τότε αυτό είναι οπωσδήποτε η Οστπολιτίκ (Neue Ostpolitic) του Βίλι Μπραντ. Ο Σοσιαλδημοκράτης Βίλι Μπραντ ως δήμαρχος του Δ. Βερολίνου στη δεκαετία του 1960 επεξεργάστηκε μαζί με τον Εγκον Μπαρ (Egon Bahr) και εφάρμοσε ως τέταρτος καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας από το 1969 έως το 1974 τη νέα πολιτική εξομάλυνσης απέναντι στις χώρες της Αν. Ευρώπης, τη Σοβιετική Ενωση και ιδιαίτερα τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (GDR), γνωστή ως Οστπολιτίκ. Εγκατέλειψε έτσι την αδιάλλακτη πολιτική της συντηρητικής, δεξιάς Γερμανίας του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU – Αντενάουερ) που δεν ήθελε καμιά επαφή, διάλογο, συμφωνία με την άλλη πλευρά.

Και μάλιστα οποιαδήποτε τρίτη χώρα αναγνώριζε την Αν. Γερμανία διέκοπταν μαζί της τις διπλωματικές τους σχέσεις (δόγμα Hallstein). Ηταν μια άκαμπτη πολιτική που απέβλεπε στην ανατροπή των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Γερμανίας και της Ανατολικής Ευρώπης μέσω της απομόνωσής τους. Αλλά που κατέληγε τελικά στην ενδυνάμωσή τους. Η Οστπολιτίκ του Βίλι Μπραντ στηρίχθηκε στο δόγμα «αλλαγή μέσα από την προσέγγιση» και την εξομάλυνση των σχέσεων, εξομάλυνση που θα επέτρεπε τις επαφές, συναντήσεις πολιτών ιδιαίτερα εκατέρωθεν του τείχους του Βερολίνου και ευρύτερα «για να μεταδώσουν τον ιό της ελευθερίας».

Πράγματι, μεταξύ 1970 και 1973 υπογράφτηκε μια δέσμη συμφωνιών με την Ανατολική Γερμανία, τη Σοβιετική Ένωση, την Πολωνία κ.ά. που οδήγησαν όντως στην εξομάλυνση και στις ανταλλαγές επαφών – στις «επαφές της ελευθερίας». Ε, ήταν αυτή η πολιτική, η Οστπολιτίκ, που οδήγησε τελικά στην πτώση του τείχους του Βερολίνου, στην ενοποίηση της Γερμανίας, στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, στη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και στο τέλος του ολοκληρωτισμού στην Αν. Ευρώπη.

Σε μια «Ευρώπη ενιαία και ελεύθερη». Ο Βίλι Μπραντ κατηγορήθηκε τότε ως ενδοτικός, οπαδός του κατευνασμού του «Μονάχου» και πολλά άλλα από τη Δεξιά (η οποία κατέθεσε μάλιστα και πρόταση μομφής στην Bundestag για την ανατροπή του). Αλλά χωρίς την Οστπολιτίκ ίσως να είχαμε ακόμη το τείχος, τον Ψυχρό Πόλεμο και τον ολοκληρωτισμό στην Ευρώπη. Χωρίς την πολιτική εξομάλυνσης της Οστπολιτίκ τα πράγματα θα είχαν επιδεινωθεί. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Χωρίς κάποια προσπάθεια εξομάλυνσης τα πράγματα (agenda, κ.λπ.) επιδεινώνονται σταθερά εις βάρος μας. Ακόμη και τα Ραφάλ τα παρακάμπτει με drones αλλά ορισμένοι… φωνάζουν «Μόναχο» και Τσάμπερλεν!

Η Ελλάδα χρειάζεται να εμπνευσθεί από την Οστπολιτίκ και τον Β. Μπραντ για τη δική της τολμηρή ανατολική πολιτική. (Στο μεταξύ a spectre is haunting Europe – «Munich»…)!

Ο καθηγητής Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του FEPS και του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τελευταίο του βιβλίο: Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης (Θεμέλιο)