FT: Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί «πολεμούν» την ακρίβεια με το πλαφόν – Είναι αποτελεσματικό;

Ο επίμονα υψηλός πληθωρισμός, έχει αναγκάσει τις κυβερνήσεις να καταφύγουν σε ένα μέτρο το οποίο στο παρελθόν έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, αυτό του πλαφόν στις τιμές των προϊόντων όπως αναφέρουν σε δημοσίευμά τους οι Financial Times. Ένα μέτρο για το οποίο οι επιχειρηματίες του λιανικού εμπορίου υποστηρίζουν ότι τους αναγκάζει να πωλούν τα προϊόντα τους με ζημιά. Μάλιστα στο άρθρο γίνεται αναφορά και στην Ελλάδα και στο «Καλάθι του νοικοκυριού».

Όπως σημειώνεται στο άρθρο, οι εν λόγω επιχειρηματίες και οι κυβερνήσεις της Ευρώπης έχουν εμπλακεί στην πιο σκληρή διαμάχη για το κόστος των τροφίμων εδώ και 50 χρόνια, με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να καταφεύγουν σε ελέγχους στις τιμές προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη χειρότερη κρίση στο κόστος διαβίωσης στα 50 αυτά χρόνια.

Ακρίβεια: Συνεχίζονται με υψηλή ένταση οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα

Παρά το γεγονός ότι οι συνολικές πιέσεις στις τιμές έχουν μετριασθεί από την ευρεία αποκλιμάκωση των τιμών της ενέργειας, η άνοδος στις τιμές των τροφίμων συνεχίζεται κι έτσι οι πολιτικοί είναι αναγκασμένοι να επιδίδονται σε πιο αντισυμβατικές παρεμβάσεις στην αγορά προκειμένου να κατευνάσουν την οργή των καταναλωτών.

Σύμφωνα με τη Eurostat τον προηγούμενο μήνα οι τιμές των τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκαν κατά 16% σε σχέση με τον Απρίλιο του 2022, ρυθμός διπλάσιος σε σχέση με τον γενικό πληθωρισμό που ανήλθε στο 8,1%. Ορισμένες από τις μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στα βασικά είδη διατροφής, με τις τιμές των αυγών να αυξάνεται κατά 22,7%, το πλήρες γάλα κατά 25% και η ζάχαρη κατά 54,9%.

«Δεν είχαμε έλεγχο στις τιμές ως γενικό μοτίβο στον δυτικό κόσμο από τη δεκαετία του 1970», επισημαίνει ο Λαρς Γιόνανγκ Σουηδός οικονομολόγος και ειδικός στα αμφιλεγόμενα μέτρα του πλαφόν στις τιμές.

Τα μέτρα των χωρών

Οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που έχουν πληγεί περισσότερο από την άνοδο των τιμών, όπως η Ουγγαρία και η Κροατία, έχουν προχωρήσει στην επιβολή πλαφόν στις τιμές των βασικών ειδών διατροφής για να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους, οι οποίοι τείνουν να ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους σε τρόφιμα.

Η Νόρα, μια 32χρονη μητέρα τριών παιδιών στη Βουδαπέστη, δήλωσε ότι είναι «ωραίο» το γεγονός ότι η συγκράτηση στις τιμές κατέστησαν προϊόντα όπως το πλήρες γάλα φθηνότερα. Ωστόσο όπως σημείωσε, τα σούπερ μάρκετ είχαν αρχίσει να περιορίζουν τις αγορές, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να επισκέπτεται πολλά καταστήματα ή να πηγαίνει για ψώνια κάθε μέρα για να επωφεληθεί.

Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει μια εναλλακτική προσέγγιση για τη συγκράτηση των τιμών, περιορίζοντας τα περιθώρια κέρδους των εμπόρων στο λιανεμπόριο στα τρόφιμα και σε άλλα είδη πρώτης ανάγκης.

Από την άλλη, η Γαλλία έχει διαπραγματευτεί μια πιο χαλαρή συμφωνία με τα σούπερ μάρκετ ούτως ώστε να προσφέρουν μια επιλογή από είδη στη χαμηλότερη δυνατή τιμή. Η Ισπανία είναι μία από τις πολλές χώρες που έχουν μειώσει τον ΦΠΑ στα τρόφιμα. Άλλες, όπως η Ιταλία, δέχονται πιέσεις για να περιορίσουν το κόστος σε τρόφιμα ευρείας κατανάλωσης, όπως τα ζυμαρικά.

Από τη μεριά της, η ένωση προστασίας των καταναλωτών του Βελγίου Test Achats, ζήτησε ένα παρόμοιο μέτρο με την αρχική πρόταση της Γαλλίας για το αντιπληθωριστικό καλάθι, το οποίο όμως σαν μέτρο είναι πιο αυστηρό από αυτό που το Παρίσι μπόρεσε να εφαρμόσει. Στην Αυστρία το εμπορικό επιμελητήριο το AK, ζήτησε επίσης «ρύθμιση των τιμών» στα τρόφιμα.

«Υποψίες» και τα «προϊόντα της δικτατορίας»…

Η πίεση που ασκείται στους λιανοπωλητές για να συγκρατήσουν τις αυξήσεις των τιμών έχει ενταθεί μετά την απότομη πτώση στις τιμές των γεωργικών προϊόντων. Ο Δείκτης των Τιμών Τροφίμων του ΟΗΕ υποχώρησε κατά 19,7% τον Απρίλιο, σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα πέρυσι.

«Ενώ ορισμένες αυξήσεις στις τιμές μπορεί να είναι δικαιολογημένες, αυξάνονται οι υποψίες ότι άλλες είναι απλώς ευκαιριακές δικαιολογίες των επιχειρήσεων για να ανεβάσουν τις τιμές», τονίζει η Μονίκ Γκοένς, γενική διευθύντρια του Bureau Européen des Unions de Consommateurs, το οποίο εκπροσωπεί 46 οργανώσεις καταναλωτών από όλη την Ευρώπη και η οποία κάλεσε τις κυβερνήσεις να «υιοθετήσουν ισχυρά μέτρα για την προστασία των καταναλωτών από την εκτίναξη των τιμών».

Ωστόσο, οι έμποροι λένε ότι δεν φταίνε οι ίδιοι και ότι πέρα από την αύξηση των τιμών, πρέπει να αναλάβουν το πλήγμα από το προϊόντα στα οποία έχει εφαρμοσθεί το πλαφόν.

Το Kodály Delikatessen, ένα μικρό σούπερ μάρκετ στο Πετς της νότιας Ουγγαρίας, έχει ομαδοποιήσει τα προϊόντα με το πλαφόν στις τιμές του κάτω από μια πινακίδα που προειδοποιεί τους πελάτες να μην αγοράζουν τα «προϊόντα της δικτατορίας», λέγοντας ότι η χονδρική τιμή ορισμένων ειδών ήταν υψηλότερη από την τιμή της λιανικής πώλησης με το πλαφόν. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το μέτρο μας αναγκάζει να πουλάμε με ζημία!»

Οι μεγάλες αλυσίδες σούπε μάρκετ που δραστηριοποιούνται στην Ουγγαρία -όπως οι Lidl, Spar και η γαλλική Auchan- υποστηρίζουν το ίδιο.

« Αγοράζουμε ζάχαρη με 500 φιορίνια (1,35 ευρώ) το κιλό και πρέπει να την πουλήσουμε για 300 φιορίνια (0,85 ευρώ), δήλωσε εκπρόσωπος μιας αλυσίδας. «Το πρόσημο για κάθε μονάδα που πωλείται είναι αρνητικό, κάτι εντελώς παράλογο σε έναν κλάδο όπως το λιανικό εμπόριο που χαρακτηρίζεται από υψηλούς όγκους και χαμηλά περιθώρια κέρδους».

Η άποψη των οικονομολόγων

Παρόλο που τα μέτρα έχουν επιτύχει να συγκρατήσουν το κόστος στα είδη πρώτης ανάγκης, οι οικονομολόγοι θεωρούν ότι αποτελούν κακή λύση για τις υψηλές τιμές στα τρόφιμα.

Με έκθεσή της την οποία δημοσιοποίησε την περασμένη Πέμπτη, η Παγκόσμια Τράπεζα απηύθυνε έκκληση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να εφαρμόσουν περισσότερες «στοχευμένες παρεμβάσεις και δίκτυα κοινωνικής προστασίας» για να στηρίξουν όσους υποφέρουν από την κρίση στο κόστος διαβίωσης. Παράλληλα τόνισε ότι οι έλεγχοι στις τιμές και οι επιδοτήσεις είναι «δεν είναι λειτουργικές, καθώς στρεβλώνουν τα μηνύματα για τις τιμές στους καταναλωτές και τους παραγωγούς».

Τον περασμένο Δεκέμβριο ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ουγγαρίας Γκέοργκι Ματόλσκι ήταν πιο απόλυτος. «Δεν μπορείς να κερδίσεις αυτή τη μάχη με παλιά εργαλεία. Τα πλαφόν στις τιμές και όλες οι παρόμοιες ιδέες έχουν ήδη αποδειχθεί αναποτελεσματικά κατά τη διάρκεια του σοσιαλισμού».

«Μπορεί να μπαίνει πλαφόν σε ένα είδος γάλακτος, όμως το καλάθι του πληθωρισμού περιέχει δεκάδες είδη», σύμφωνα με τον Πέτερ Βίροβασκ αναλυτή της ING Bank.

Εντούτοις ο αγώνας που δίνουν οι καταναλωτές βδομάδα με τη βδομάδα, προβληματίζει τους οικονομολόγους ότι οι πολιτικοί θα συνεχίσουν να καταφεύγουν στα πλαφόν στις τιμές, ανεξάρτητα από την αποτελεσματικότητά τους.

«Ως μέσο για τη μείωση του πληθωρισμού, οι έλεγχοι στις τιμές δεν λειτουργούν. Όμως είναι εθιστικοί και είναι δύσκολο να σταματήσεις μια συνήθεια», αναφέρει ο Γιόνανγκ.