ΕΕ: Αντιπαράθεση στους κόλπους των 27 για την αναμόρφωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας

Σκληρές διαπραγματεύσεις με διαφωνίες και αντεγκλήσεις στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης έλαβαν χώρα τη Δευτέρα αναφορικά με το νέο πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας του μπλοκ, με τα κράτη-μέλη να συγκρούονται σχεδόν… για όλα: Για την πρόταση επέκτασης των επιδοτήσεων προς τις μονάδες παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα, για την παράταση των κρατικών ενισχύσεων και για την πυρηνική ενέργεια.

ΕΕ: «Σφήνα» της σουηδικής προεδρίας θέτει σε κίνδυνο τη συμφωνία για τις ενεργειακές μεταρρυθμίσεις

Όπως μεταδίδει το Reuters, η συνάντηση των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ στο Λουξεμβούργο ολοκληρώθηκε χωρίς κοινή θέση αναφορικά με τις επιδιωκόμενες μεταρρυθμίσεις προς αποφυγή του ενδεχομένου να επαναληφθεί η περσινή ενεργειακή κρίση.

Τις ούτως ή άλλως δύσκολες διαπραγματεύσεις περιέπλεξε μια καθυστερημένη πρόταση της Σουηδίας, που ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, να επιτραπεί στις χώρες να παρατείνουν τις επιδοτήσεις προς τις εταιρείες παραγωγής ενέργεια με καύση άνθρακα. Οι εταιρείες αυτές χρηματοδοτούνται για να διατηρούν τις εγκαταστάσεις τους σε ετοιμότητα, ώστε να τεθούν σε λειτουργία εάν απαιτηθεί, προς αποφυγή ενός μπακ άουτ.

Η πρόταση αυτή θα επέτρεπε στην Πολωνία, που προμηθεύεται σχεδόν το 70% της ενέργειάς της από εργοστάσια καύσης άνθρακα, να παρατείνει το καθεστώς στήριξης των μονάδων της ακόμα και ως το 2028. Ως επιχείρημα παρουσιάστηκε η ενεργειακή στήριξη της εμπόλεμης Ουκρανίας.

Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία και το Λουξεμβούργο όμως διαφώνησαν με την πρόταση αυτή, σημειώνοντας ότι η κάτι τέτοιο θα υπονόμευε τους στόχους της Ένωσης στο πλαίσιο των συμφωνιών αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.

Πυρηνικά, ΑΠΕ και CfDs

Ο άνθρακας δεν αποτέλεσε ωστόσο το μοναδικό σημείο τριβής. Στο ζήτημα των ΑΠΕ και της πυρηνικής ενέργειας σημειώθηκε αντιπαράθεση… κορυφής, μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας.

Το ζήτημα αφορά το ενδεχόμενο να επιτραπεί η κρατική στήριξη για παράταση της διάρκειας ζωής υφιστάμενων πυρηνικών σταθμών με χρήση των λεγόμενων συμβάσεων επί της διαφοράς (CfD).

Σύμφωνα με την προτεινόμενη από την Επιτροπή μεταρρύθμιση, οι CfD με ανώτατο και κατώτατο όριο τιμής θα καταστούν υποχρεωτικές από τη στιγμή που οι κυβερνήσεις θα παρεμβαίνουν στην αγορά για να στηρίξουν τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας.

Με αυτόν τον μηχανισμό, οι δημόσιες αρχές καλύπτουν τη διαφορά όταν οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας πέφτουν κάτω από ένα συμφωνημένο όριο, ενώ οι παραγωγοί ανακατανέμουν τα πιθανά πλεονάζοντα έσοδα στις δημόσιες αρχές όταν οι τιμές υπερβαίνουν το ανώτατο όριο.

Ωστόσο, οι χώρες της ΕΕ είναι βαθιά διχασμένες στο θέμα αυτό.

Η διαφωνία

Όπως μεταδίδει το Euractive, ενώ η Γαλλία θέλει να χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό για να στηρίξει επενδύσεις για την παράταση της διάρκειας ζωής των υφιστάμενων 56 πυρηνικών αντιδραστήρων της, άλλες χώρες όπως η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Αυστρία και το Λουξεμβούργο αντιτίθενται στην προοπτική αυτή.

Η Γαλλίδα υπουργός Ενεργειακής Μετάβασης Agnès Pannier-Runacher προειδοποίησε ότι η πυρηνική ενέργεια αντιπροσωπεύει το 25% της ευρωπαϊκής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, και ως εκ τούτου η Ευρώπη θα υποστεί συνέπειες όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια και τους κλιματικούς στόχους, εάν δεν καταστεί δυνατή η παράταση της διάρκειας ζωής των αντιδραστήρων.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας του Λουξεμβούργου Claude Turmes, αυτό που ζητά η Γαλλία θα δημιουργούσε «τεράστια στρέβλωση στην εσωτερική αγορά ενέργειας της ΕΕ», ιδίως όσον αφορά τα πυρηνικά περιουσιακά στοιχεία των οποίων το αρχικό κόστος επένδυσης έχει ήδη αποσβεστεί σε μεγάλο βαθμό.

Η υπουργός Ενέργειας της Αυστρίας, Leonore Gewessler, τόνισε ότι η χρήση των CfDs για στήριξη των υφιστάμενων εγκαταστάσεων θα ωφελούσε κυρίως τα κράτη μέλη με μεγάλη δυναμικότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ιδίως τη Γαλλία.

Σύμφωνα με την ίδια, ένα τέτοιο μέτρο δεν θα ήταν σύμφωνο με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, θα στρέβλωνε τον ανταγωνισμό στην ΕΕ και θα ευνοούσε σε μεγάλο βαθμό τον γίγαντα της ηλεκτρικής ενέργειας EDF, ο οποίος διαχειρίζεται τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας.

Από την πλευρά του, ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας και Κλίματος Robert Habeck, δήλωσε ότι η Γερμανία είναι υπέρ της κάλυψης των υφιστάμενων περιουσιακών στοιχείων για τα CfD, αλλά όχι για τα πυρηνικά.

Βγήκαν μαχαίρια

Η αντιπαράθεση κλιμακώθηκε ακόμα περισσότερο: Παίρνοντας τον λόγο, ο υπουργός Ενέργειας του Λουξεμβούργου Claude Turmes υποστήριξε ότι η πρόβλεψη για τα CfDs αποτελούσε «ένα πολιτικό δώρο της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στον Εμανουέλ Μακρόν», προκειμένου ο τελευταίος να βοηθήσει την πρόεδρο της Επιτροπής να κερδίσει μια δεύτερη θητεία στις Βρυξέλλες μετά τις ευρωεκλογές του 2024.

«Εάν δεν υπάρξει συμφωνία με τη θέση του Λουξεμβούργου, θα πρέπει τουλάχιστον να εξετάσουμε μια ρήτρα για τον έλεγχο της αναλογικότητας [των επενδύσεων] αυτού του μέσου [CfD]», πρόσθεσε ο Turmes.

Η Γαλλία όμως επιμένει: Λόγω των σημαντικών επενδύσεων που απαιτούνται για τη συντήρηση ή την παράταση της ζωής των υφιστάμενων αντιδραστήρων, η απώλεια των εσόδων από το CfD θα σήμαινε το τέλος αυτών των πυρηνικών σταθμών. «Ως εκ τούτου, θεωρούμε την πρόταση αναλογικότητας CfD απαράδεκτη», δήλωσε ο Pannier-Runacher στους υπουργούς της ΕΕ τη Δευτέρα.

«Δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι οι τεράστιες δημόσιες προσπάθειες που καταβάλλουμε δεν θα πρέπει να αντισταθμίζονται από το γεγονός ότι οι καταναλωτές μας πληρώνουν το πραγματικό κόστος της παραγωγής [ηλεκτρικής ενέργειας]», πρόσθεσε.

Μια ύστατη προσπάθεια να υποβαθμίσει τις διαφορές κατέβαλε η Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ, Κάντρι Σίμσον, λέγοντας ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ήδη αντιμετωπίσει τις ανησυχίες σχετικά με την αναλογικότητα των CfD στην αρχική της πρόταση.

«Υπάρχει η ανησυχία ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπεραντιστάθμιση για ορισμένες εταιρείες», παραδέχθηκε. Ταυτόχρονα όμως, πρόσθεσε, «η συντήρηση υφιστάμενων εγκαταστάσεων ή η επέκταση της διάρκειας ζωής τους απαιτεί τεράστιες επενδύσεις και πρέπει να εξασφαλίσουμε επαρκή κίνητρα για να συμβεί αυτό», πρόσθεσε.

Σε σχόλιά της μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης, ο Σίμσον σημείωσε ότι «υπάρχουν περιθώρια αποσαφήνισης του κειμένου σχετικά με τους κανόνες CfD για τα υφιστάμενα περιουσιακά στοιχεία». Για παράδειγμα, θα μπορούσε να γίνει «σαφέστερο ότι θα πρέπει να υπάρχει σύνδεση μεταξύ του ποσού των εσόδων που προκύπτουν από τις CfD για υφιστάμενα περιουσιακά στοιχεία και του μεγέθους και της φύσης της επένδυσης – έτσι ώστε να αποσαφηνιστεί η γενική αρχή της αναλογικότητας» όταν εφαρμόζεται σε υφιστάμενα περιουσιακά στοιχεία.

Διαφωνία για τη διανομή των εσόδων

Μια άλλη πηγή διαφωνίας άμεσα συνδεδεμένη με τα CfDs αφορούσε το πού θα κατευθυνθούν τα κονδύλια που θα εισπραχθούν από τα κράτη μέσω του μηχανισμού. Η πρόταση που συζητήθηκε τη Δευτέρα, σύμφωνα με το Euractive, προέβλεπε ότι τα ποσά «θα διανεμηθούν σε όλους τους τελικούς πελάτες ηλεκτρικής ενέργειας με βάση το μερίδιο της κατανάλωσής τους», συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών, των ΜμΕ και των βιομηχανικών πελατών ηλεκτρικής ενέργειας.

Το Βερολίνο όμως είχε άλλη άποψη: Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ δήλωσε ότι θα ήταν προτιμότερο τα έσοδα να αναδιανεμηθούν κυρίως στους μεγάλους βιομηχανικούς καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι υφίστανται ανταγωνιστικό μειονέκτημα από τις υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. Αυτή η επιλεκτική προσέγγιση υποστηρίζεται κατ’ αρχήν και από την υπουργό Ενέργειας της Ισπανίας, Teresa Ribera.

Η ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου

Στον απόηχο της δύσκολης συζήτησης των υπουργών Ενέργειας του μπλοκ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανακοίνωσε ότι επετεύχθη συμφωνία «σε γενική προσέγγιση σχετικά με πρόταση κανονισμού για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρική αγορά ενέργειας (REMIT)».

«Στόχος της πρότασης είναι να στηρίξει τον ανοικτό και θεμιτό ανταγωνισμό στις ευρωπαϊκές χονδρικές αγορές ενέργειας, απαγορεύοντας τις συναλλαγές που βασίζονται σε εμπιστευτικές πληροφορίες και αποτρέποντας τη χειραγώγηση της αγοράς», αναφέρεται. Η πρόταση για το REMIT, σημειώνεται, αποτελεί «μέρος μιας ευρύτερης μεταρρύθμισης του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ».

Όμως τα υπόλοιπα μέρη της μεταρρύθμισης, «τα οποία αποσκοπούν στο να καταστήσουν τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας λιγότερο εξαρτώμενες από τις ευμετάβλητες τιμές των ορυκτών καυσίμων και να θωρακίσουν τους καταναλωτές από τις αιχμές των τιμών και να επιταχύνουν την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να βελτιώσουν την προστασία των καταναλωτών», θα συμφωνηθούν «σε μεταγενέστερο στάδιο».

Η ανακοίνωση του ΥΠΕΝ

Από την πλευρά του το ελληνικό ΥΠΕΝ σε σχετική ανακοίνωση αναφέρει ότι «στο τελικό κείμενο συμβιβασμού στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας περιλήφθηκαν τελικά οι δύο προτάσεις που διεκδίκησε η ελληνική πλευρά.

»Προβλέπεται ρητά η δυνατότητα ενεργοποίησης του μηχανισμού προστασίας έναντι των τυχόν υψηλών τιμών όπως εφαρμόστηκε στην Ελλάδα και αποτυπώθηκε σε σχετικό κανονισμό της Ε.Ε. Ο μηχανισμός αν χρειασθεί σε περίπτωση νέας κρίσης προβλέπει συλλογή υπερεσόδων από τη χονδρική αγορά για τη χρηματοδότηση επιδοτήσεων των τιμών καταναλωτή.

»Επίσης, στο πλαίσιο των μηχανισμών διαθεσιμότητας ισχύος περιελήφθη ρητή διάταξη που επιτρέπει την αμοιβή διαθεσιμότητας μονάδων φυσικού αερίου εφόσον ικανοποιούν τις τεχνικές προδιαγραφές που θα απαιτηθούν, διάταξη με την οποία θα μπορεί να εφαρμοσθεί ο μηχανισμός για την ευελιξία όπως ανέφερε ρητά και η Επίτροπος Ενέργειας.»

«Η διαφωνία που παρέμεινε στο Συμβούλιο αφορά στον τρόπο εφαρμογής των συμβάσεων οικονομικών διαφορών μεταξύ του κράτους και πυρηνικών σταθμών που ανακαινίζονται και παρατείνεται ο χρόνος ζωής τους. Σε όλα τα λοιπά θέματα επετεύχθη συμφωνία», αναφέρει η ανακοίνωση.