Bloomberg: Οι ληστές τραπεζών που κλέβουν τα ίδια τους τα χρήματα

Η οικογένεια Χαφίζ τον Λίβανο ήθελε απεγνωσμένα να πάρει τα χρήματά της από την Blom Bank SAL. Είχαν εξασφαλίσει 20.000 δολάρια για τη θεραπεία του καρκίνου του εγκεφάλου της Νάνσι Χαφίζ, αλλά η τράπεζα δεν τους επέτρεψε να τα πάρουν. Παρά τις συνεχιζόμενες πιέσεις και τις εκκλήσεις, ο μάνατζερ τους είπε ότι θα μπορούσε να τους δίνει το ισοδύναμο των 200 δολαρίων το μήνα σε λιβανέζικες λίρες από τον λογαριασμό.

Έχοντας εξαντλήσει κάθε περιθώριο δύο μέλη της οικογένειας αποφάσισαν να κάνουν μία δραστική κίνηση: με ένα ψεύτικο πιστόλι και ένα μπιτόνι βενζίνης κατευθύνθηκαν προς το ταμείο του υποκαταστήματος της Blom στη Βηρυτό: «Ήρθα εδώ σήμερα για να πάρω τα χρήματα της αδερφής μου» φώναξαν και για να αποδείξουν ότι δεν αστειεύονται η μία αδερφή λούστηκε με βενζίνη και απείλησε να αυτοπυρποληθεί εάν οι υπάλληλοι δεν έδιναν τα μετρητά.

Λίβανος: Πώς η οικονομική κατάρρευση οδήγησε σε μαζικές ληστείες και εμπρησμούς τραπεζών

Οι δύο αδερφές έβαλαν 13.000 δολάρια σε τσάντες – αρκετά για να ξεκινήσει η θεραπεία της Νάνσυ  και τράπηκαν σε φυγή.

Αργότερα εκείνη την εβδομάδα, η μητέρα τους, Χιάμ Χαφίζ, εμφανίστηκε στις τοπικές ειδήσεις, αλλά όχι για να εκλιπαρήσει τα κορίτσια της να παραδοθούν. «Δεν πήραμε χρήματα που δεν ήταν δικά μας», είπε. «Αυτά ήταν τα χρήματά μας που βάλαμε στην τράπεζα».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη The Economist (@theeconomist)

Δεν είναι οι μόνοι

Η ληστεία των αδελφών Χαφίζ ήταν ένα από τα οκτώ τέτοια περιστατικά που σημειώθηκαν μέσα σε έναν μήνα στον Λίβανο, καθώς οι απελπισμένοι καταθέτες στράφηκαν στη ληστεία τραπεζών για να ανακτήσουν τις οικονομίες τους.

Μια σειρά γεγονότων, συμπεριλαμβανομένης της φονικής έκρηξης του 2020 στο λιμάνι της Βηρυτού, η οποία σκότωσε τουλάχιστον 218 άτομα, οδήγησε τις τράπεζες του Λιβάνου να επιβάλουν αυστηρούς ελέγχους κεφαλαίων και να αποκλείσουν τους πολίτες από τις αποταμιεύσεις τους.

Ο κεντρικός τραπεζίτης

Όπως γράφει το Bloomberg, στο στόχαστρο έχει βρεθεί η κεντρική τράπεζα του Λιβάνου, η Banque du Liban, την οποία διοικεί ο Ριάντ Σαλαμέχ εδώ και 30 χρόνια: είναι ο επικεφαλής κεντρικής τράπεζας με τη μεγαλύτερη θητεία στον κόσμο.

Από την ανάληψη των καθηκόντων του και για αρκετά χρόνια ο Σαλαμέχ προωβούσε μια σταθερή, συντηρητική νομισματική πολιτική και προήδρευε της ακμάζουσας ευημερίας, καθώς περιοχές της πρωτεύουσας μετατράπηκαν από πεδία μάχης που σημαδεύτηκαν από τον εμφύλιο πόλεμο σε κομψές λεωφόρους με εστιατόρια υψηλής ποιότητας. Για πολλά χρόνια, οι πολυσύχναστοι δρόμοι της Βηρυτού ήταν γεμάτοι με σπορ αυτοκίνητα και το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε σημαντικά.

Δυστυχώς, πίσω από την εποχή του εύκολου χρήματος κρυβόταν αυτό που η Παγκόσμια Τράπεζα και αρκετοί ξένοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, περιέγραψαν ως σχέδιο Πόντσι. Όταν οι καιροί έγιναν δυσκολότεροι, η Banque du Liban άρχισε να αγωνίζεται να πληρώσει τα χρέη της και οι εμπορικές τράπεζες της χώρας άρχισαν επίσης να κλονίζονται.

Καταρρέει η οικονομία

Σήμερα, η οικονομία του Λιβάνου καταρρέει. Ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 170% πέρυσι και οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης υπογραμμίζουν ότι φέτος θα μπορούσε να ακόμα χειρότερος. Ο μέσος Λιβανέζος πολίτης με χρήματα στην τράπεζα μπορεί να περιμένει μια συμφωνία όπως προσφέρθηκε στην οικογένεια Χαφίζ: ένα σχετικό ασήμαντο ποσό από τις αποταμιεύσεις τους, κάθε τόσο. Αυτό σημαίνει ότι πρώην μέλη της μεσαίας τάξης της Βηρυτού ζητιανεύουν στο δρόμο. Οι ληστείες για τρόφιμα, βασικά φάρμακα, βρεφικά γάλατα και πάνες έχουν αυξηθεί. «Έχουν νομιμοποιήσει την κλοπή των χρημάτων μας», σχολιάζει στο Bloomberg, ο Ιμπραήμ Αμπντάλα, μέλος του Depositors’ Outcry Association, μιας ομάδας διαμαρτυρίας που βοήθησε τις αδελφές Χαφίζ να σχεδιάσουν τη ληστεία τους. «Άνθρωποι εδώ, θέλουμε απλώς να επιβιώσουμε».

Ο Σαλαμέχ, ο οποίος αρνήθηκε επανειλημμένα να σχολιάσει αυτή την ιστορία, είπε ότι θα αφήσει τη θέση του τον Ιούλιο αντί να επιδιώξει άλλη μια εξαετή θητεία. Πριν από την προβλεπόμενη συνταξιοδότησή του στη βίλα του με θέα στη Βηρυτό, οι πιο πιστοί σύντροφοί του μπορεί να είναι τα… Cohibas του. Ένας οικονομικός αναλυτής που συναντιέται τακτικά μαζί του και μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας υπό τον φόβο των επαγγελματικών αντιποίνων, λέει ότι ο κυβερνήτης δεν αφήνει κάτω το πούρο του ούτε για να δώσει τα χέρια. «Κατά καιρούς, όταν μιλάει με μεγάλες προτάσεις, το πούρο σβήνει», λέει το άτομο. «Το ανάβει ξανά και συνεχίζει».

Τον Μάιο, Γάλλοι και Γερμανοί εισαγγελείς εξέδωσαν εντάλματα σύλληψης για τον Σαλαμέχ σε σχέση με μια έρευνα που εκτείνεται σε έξι χώρες. Οι καταγγελίες περιλαμβάνουν την αγορά ακινήτων σε αυτές τις χώρες χρησιμοποιώντας εκατομμύρια δολάρια σε κλεμμένα δημόσια κεφάλαια του Λιβάνου. (Ο Σαλαμέχ είπε ότι οι κατηγορίες έχουν πολιτικά κίνητρα και χαρακτήρισε το γαλλικό ένταλμα παράνομο.). Στη χώρα του, ωστόσο, ο Σαλαμέχ παρέμεινε εντυπωσιακά αλώβητος. Ήταν ελεύθερος να καπνίζει πούρα στο γραφείο του, ενώ μια εξαφανισμένη μεσαία τάξη έχει αφεθεί να εξετάσει τις επιλογές της, όλες απελπισμένες.

Διπλωμάτης

Από τα πρώτα χρόνια της θητείας του, ο Σαλαμέχ επέδειξε ένα χάρισμα για την πολιτική. Σφυρηλάτησε και διατήρησε συμμαχίες με καθεμία από τις πολλές φατρίες στο εύθραυστο status quo του Λιβάνου, συμπεριλαμβανομένης της μαχητικής ομάδας Χεζμπολάχ, γοητεύοντάς τις μαζί με Ευρωπαίους και Αμερικανούς διπλωμάτες. Η εγγύτητά του με τους πολέμαρχους που έγιναν πολιτικοί μεταξύ της κυρίαρχης ελίτ του Λιβάνου οδήγησε σχεδόν όλους τους ερωτηθέντες για αυτήν την ιστορία να τον αναφέρουν ως «λογιστή της μαφίας».

Το 2001, ο αδερφός του, Ράτζα ίδρυσε μια εταιρεία στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους με την ονομασία Forry Associates. Για περισσότερο από μια δεκαετία, σύμφωνα με έρευνα του Reuters το 2022, η Banque du Liban χρέωνε προμήθειες από τις εμπορικές τράπεζες για τις αγορές κρατικών τίτλων που πραγματοποιούσαν χωρίς να αποκαλύψει ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτών των προμηθειών πήγαινε στη Forry. Οι ευρωπαϊκές αρχές είπαν ότι υποπτεύονται ότι η εταιρεία του Ράτζα μετέφερε κέρδη άνω των 300 εκατομμυρίων δολαρίων σε ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Οι Σαλαμέχ αρνήθηκαν ότι έκαναν κάποιο αδίκημα, αλλά οι λιβανικές και ευρωπαϊκές αρχές έχουν περάσει χρόνια ερευνώντας πώς αυτοί και οι συνεργάτες τους συνέχισαν να αγοράζουν ακίνητα δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων σε όλη την Ευρώπη.

Οι μέρες με τις παχιές αγελάδες

Για τους ανθρώπους του Λιβάνου, οι καιροί ήταν πολύ καλοί. Οι κανονισμοί του Σαλαμέχ βοήθησαν τη χώρα να αποφύγει σε μεγάλο βαθμό την παγκόσμια οικονομική κατάρρευση του 2008 και μέχρι το 2010 περίπου 1 στα 5 αυτοκίνητα στους δρόμους της κατασκευάζονταν από τη Mercedes-Benz. Ένα χρόνο αργότερα, η Chanel άνοιξε μια μπουτίκ στο κέντρο της Βηρυτού. Ένας αναπτυσσόμενος χρηματοπιστωτικός τομέας οδήγησε σε μια ακμάζουσα ανώτερη μεσαία τάξη που γρήγορα απέκτησαν εξοχικά στο εξωτερικό. Ο κεντρικός τραπεζίτης και οι πολιτικές του έλαβαν τα εύσημα.

Λίγο αργότερα, όμως, άρχισαν να μαζεύονται σύννεφα. Μετά το 2011, καθώς μια λαϊκή εξέγερση στη γειτονική Συρία εξελίχθηκε σε έναν βάναυσο εμφύλιο πόλεμο, οι ξένοι επενδυτές άρχισαν να απομακρύνονται από την περιοχή και οι εισροές δολαρίων ΗΠΑ που στήριξαν την οικονομία του Λιβάνου μειώθηκαν απότομα, βυθίζοντας  τη χώρα πιο βαθιά στο χρέος.

Η Banque du Liban διατήρησε τη ροή των δολαρίων ΗΠΑ μέσω του χρηματοπιστωτικού τομέα της χώρας, προσφέροντας στα προβληματικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εξαιρετικά γενναιόδωρα επιτόκια, αλλά αυτή ήταν μια βραχυπρόθεσμη λύση. Η κεντρική τράπεζα δεν είχε τα κεφάλαια για να καλύψει αυτούς τους τόκους ή όλες τις καταθέσεις, έτσι ξεκίνησε μια μυστική, περίπλοκη συλλογή κεφαλαίων από εμπορικές τράπεζες για να καλύψει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της.

Μέχρι το 2018 η Banque du Liban δημιουργούσε περιουσιακά στοιχεία από τον αέρα. Μια έκθεση ελέγχου από εκείνο το έτος, που αργότερα διέρρευσε ευρέως, αποκαλύπτει μέρος της δημιουργικής λογιστικής του Σαλαμέχ.

Το 2019, όταν η κυβέρνηση πρότεινε νέους φόρους, διαδηλωτές πλημμύρισαν τους δρόμους και ζητούσαν την παραίτηση της κυβέρνησης. Σε απάντηση, ο Σαλαμέχ έκλεισε τις τράπεζες για δύο εβδομάδες. Όταν άνοιξαν ξανά, οι μεγάλες ουρές των καταθετών δεν γνώριζαν ακόμη πόσο άσχημα επρόκειτο να γίνουν τα πράγματα. Τους επόμενους μήνες, οι τράπεζες επέβαλαν σταθερά αυστηρότερα όρια αναλήψεων, ιδίως σε μεταφορές στο εξωτερικό. Οι επιχειρήσεις έκλεισαν, η ανεργία εκτινάχθηκε στα ύψη και τον Μάρτιο του 2020, ο πρωθυπουργός Χασάν Ντιάμπ δήλωσε στην εθνική τηλεόραση ότι η χώρα θα χρεοκοπούσε.

Μεταθέτοντας τις ευθύνες

Ο Σαλαμέχ αρνήθηκε την ευθύνη για την οικονομική κρίση: «Προσπαθήσαμε να κερδίσουμε χρόνο για τον Λίβανο, ώστε ο Λίβανος να μπορέσει να μεταρρυθμίσει», είπε. Άφησε να εννοηθεί ότι οι ηγέτες της κυβέρνησης τον υποστήριξαν. Παρόλα αυτά, οι παρευρισκόμενοι σε μια συνάντηση στο προεδρικό μέγαρο εκείνο το καλοκαίρι λένε ότι ο Σαλαμέχ απέρριψε τα αιτήματα των υπουργών να παράσχουν μια απλή λίστα με τα περιουσιακά στοιχεία και τα χρέη της κεντρικής τράπεζας.

Τον Ιούνιο του 2021, μετέβη με ένα ιδιωτικό τζετ σε ένα μικρό αεροδρόμιο στο βόρειο Παρίσι. Όταν έφτασε, είπε στους τελωνειακούς ότι μετέφερε 15.000 ευρώ κι ότι επρόκειτο να συναντηθεί με Λιβανέζους τραπεζίτες που εργάζονταν στη Γαλλία. Όμως, ενώ επιθεωρούσαν τις τσάντες του, οι αξιωματούχοι εντόπισαν στοίβες από χαρτονομίσματα: φόρεσαν χειρουργικά γάντια κι άρχισαν να μετρούν τις στοίβες από δολάρια και ευρώ, συμπεριλαμβανομένων 47 χαρτονομισμάτων των 500 ευρώ. Συνολικά μέτρησαν 91.000 ευρώ. Όταν οι τελωνειακοί τον ρώτησαν γιατί οι βαλίτσες του περιείχαν τόσα πολλά αδήλωτα μετρητά, τους είπε: «Ξέχασα ότι ήταν εκεί». Μετά από αρκετές ώρες ανάκρισης, πλήρωσε πρόστιμο 2.700 ευρώ και συνέχισε με τα υπόλοιπα χρήματα.

Λίγο μετά το ταξίδι του στο Παρίσι, οι διαδηλωτές βγήκαν και πάλι στον δρόμο έξω από τα γραφεία της κεντρικής τράπεζας, καλώντας τον να παραιτηθεί.  Ο ίδιος άκουγε αμυδρά τις κραυγές τους. Και ακόμα κι αν τον ενοχλούσαν οι διαμαρτυρίες, δεν το άφηνε να φανεί. «Έχει αυτό το απίστευτο αίσθημα ατιμωρησίας», λέει ο αναλυτής. «Πρέπει να είναι ένας κολασμένος παίκτης πόκερ. Δεν μπορούσες να διαβάσεις τίποτα στο πρόσωπό του».

Έκτοτε, έχει περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό στο γραφείο του, ενώ εκατομμύρια Λιβανέζοι πολίτες έχουν πρόσβαση μόνο σε μικροσκοπικά κομμάτια από τις οικονομίες τους.