ΕΕ: Τι νέο φέρνουν στα συστήματα τροφίμων οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές

Δέσμη μέτρων για τη βιώσιμη χρήση βασικών φυσικών πόρων, που θα ενισχύσει ταυτόχρονα την ανθεκτικότητα των συστημάτων τροφίμων και της γεωργίας της ΕΕ ενέκρινε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μια πράξη για την παρακολούθηση του εδάφους θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για υγιή εδάφη στην ΕΕ έως το 2050, συγκεντρώνοντας δεδομένα σχετικά με την υγεία των εδαφών και καθιστώντας τα διαθέσιμα στους γεωργούς και σε άλλους διαχειριστές του εδάφους. Η πράξη καθιστά επίσης τη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους τον κανόνα και αντιμετωπίζει καταστάσεις απαράδεκτων κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον λόγω της μόλυνσης του εδάφους. Οι σημερινές προτάσεις θα τονώσουν επίσης την καινοτομία και τη βιωσιμότητα, επιτρέποντας την ασφαλή χρήση της τεχνικής προόδου σε νέες γονιδιωματικές τεχνικές, ώστε να καταστούν δυνατές η ανάπτυξη ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή καλλιεργειών και η μείωση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων, και διασφαλίζοντας πιο βιώσιμους, υψηλής ποιότητας και ποικίλους σπόρους και αναπαραγωγικό υλικό για τα φυτά και τα δάση.

ΕΕ: Εξετάζεται η στήριξη της για τη βιολογική γεωργία

Ακολουθούν 15 ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές.

1. Τι είναι οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές (ΝΓΤ);

Οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές (ΝΓΤ) είναι καινοτόμα εργαλεία που μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας του συστήματος τροφίμων μας και να στηρίξουν τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Επιτρέπουν την ακριβή και αποδοτική ανάπτυξη βελτιωμένων φυτικών ποικιλιών που μπορούν να είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή αλλά και στους επιβλαβείς οργανισμούς, απαιτούν λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα ή διασφαλίζουν υψηλότερες αποδόσεις.

Καθεμία από αυτές τις τεχνικές μπορεί να χρησιμοποιηθεί με διάφορους τρόπους για την επίτευξη διαφορετικών αποτελεσμάτων και προϊόντων. Ορισμένες από τις αλλαγές στα προϊόντα που προέρχονται από ΝΓΤ μπορεί επίσης να συμβούν στη φύση ή μέσω της συμβατικής γενετικής βελτίωσης. Άλλα προϊόντα μπορεί να έχουν πολλαπλές και εκτεταμένες τροποποιήσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι νέες αυτές τεχνικές οδηγούν σε πιο στοχευμένες, ακριβείς και ταχύτερες αλλαγές από ό,τι η συμβατική γενετική βελτίωση ή οι καθιερωμένες γονιδιωματικές τεχνικές.

2. Γιατί χρειαζόμαστε τις ΝΓΤ;

Από την εφεύρεση της γεωργίας, οι άνθρωποι βελτιώνουν τα σιτηρά, τα φρούτα και τα λαχανικά. Φυτά διασταυρώθηκαν και επιλέχθηκαν ώστε να αποκτήσουν τα κατάλληλα χαρακτηριστικά με σκοπό την επίτευξη καλύτερων καλλιεργειών. Οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές μάς επιτρέπουν να κάνουμε ακριβώς το ίδιο, αλλά ταχύτερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια. Οι τεχνικές προσδιορίζουν και επιλέγουν τα σωστά χαρακτηριστικά από το DNA του ίδιου του φυτού ή από συγγενικό φυτό. Στη συνέχεια, οι βελτιωτές φυτών μπορούν να χρησιμοποιούν τις ΝΓΤ για την ανάπτυξη νέων χαρακτηριστικών ή τη βελτίωση των υφιστάμενων φυτών με μεγαλύτερη ακρίβεια και ταχύτητα απ’ ό,τι με τις συμβατικές τεχνικές βελτίωσης.

3. Πώς θα αντιμετωπίζονται τα φυτά ΝΓΤ στο πλαίσιο αυτής της νέας νομοθεσίας;

Ο όρος ΝΓΤ περιγράφει μια ποικιλία τεχνικών που μεταβάλλουν το γενετικό υλικό ενός οργανισμού. Οι εν λόγω τεχνικές δεν υφίσταντο ακόμη το 2001, όταν εγκρίθηκε η νομοθεσία της ΕΕ για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ).

Επί του παρόντος, τα φυτά που παράγονται από ΝΓΤ υπόκεινται στους ίδιους κανόνες με τους ΓΤΟ. Για να αντικατοπτρίζονται καλύτερα τα διαφορετικά προφίλ κινδύνου των φυτών ΝΓΤ, η πρόταση δημιουργεί δύο διακριτές οδούς για τη διάθεση στην αγορά φυτών ΝΓΤ.

Τα φυτά ΝΓΤ που θα μπορούσαν επίσης να απαντούν στη φύση ή να προκύψουν με συμβατική βελτίωση θα υπόκεινται σε διαδικασία επαλήθευσης, με βάση τα κριτήρια που ορίζονται στην πρόταση. Τα φυτά ΝΓΤ που πληρούν τα κριτήρια αυτά αντιμετωπίζονται ως συμβατικά φυτά και, ως εκ τούτου, εξαιρούνται από τις απαιτήσεις της νομοθεσίας για τους ΓΤΟ. Αυτό σημαίνει ότι για τα εν λόγω φυτά δεν απαιτείται εκτίμηση κινδύνου και μπορούν να επισημαίνονται με τον ίδιο τρόπο όπως και τα συμβατικά φυτά.

Για όλα τα άλλα φυτά ΝΓΤ , θα εφαρμόζονται οι απαιτήσεις της υφιστάμενης νομοθεσίας για τους ΓΤΟ. Αυτό σημαίνει ότι υπόκεινται σε εκτιμήσεις κινδύνου και μπορούν να διατεθούν στην αγορά μόνο μετά από διαδικασία έγκρισης. Για τα φυτά αυτά θα υπάρχουν προσαρμοσμένες μέθοδοι ανίχνευσης και εξατομικευμένες απαιτήσεις παρακολούθησης.

4. Η πρόταση αυτή αφορά όλες τις ΝΓΤ;

Όχι. Η πρόταση αυτή αφορά μόνο τα φυτά που παράγονται με στοχευμένη μεταλλαξιγένεση και cisgenesis και τα προϊόντα τροφίμων και ζωοτροφών που παράγονται από αυτά. Η στοχευμένη μεταλλαξιγένεση προκαλεί μεταλλάξεις στο γονιδίωμα χωρίς εισαγωγή ξένου γενετικού υλικού (π.χ. πραγματοποιούνται αλλαγές στο ίδιο φυτικό είδος). Cisgenesis είναι η εισαγωγή γενετικού υλικού σε οργανισμό-δέκτη από δότη ο οποίος είναι σεξουαλικά συμβατός με τον οργανισμό-δέκτη (π.χ. πραγματοποιούνται αλλαγές μεταξύ φυτών εκ φύσεως συμβατών).

Η πρόταση δεν περιλαμβάνει φυτά που παράγονται με ΝΓΤ και εισάγουν γενετικό υλικό από μη διασταυρώσιμο είδος (διαγένεση). Οι τεχνικές αυτές εξακολουθούν να υπόκεινται στην υφιστάμενη νομοθεσία για τους ΓΤΟ.

5. Πώς μπορούν οι ΝΓΤ να ωφελήσουν τους γεωργούς, τους καταναλωτές και τους πολίτες;

Οι ΝΓΤ μπορούν να συμβάλουν στη μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο σύστημα γεωργίας και τροφίμων, όπως επίσης και στη μείωση των εξωτερικών εξαρτήσεων της ΕΕ για την παραγωγή γεωργικών προϊόντων διατροφής. Οι ΝΓΤ μπορούν να στηρίξουν αυτούς τους στόχους με πολλαπλούς τρόπους, ωφελώντας διάφορους παράγοντες σε ολόκληρη την αλυσίδα τροφίμων.

Οι γεωργοί θα επωφεληθούν από την αυξημένη διαθεσιμότητα φυτών προσαρμοσμένων στις ανάγκες του τομέα, όπως η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, η ανθεκτικότητα στους επιβλαβείς οργανισμούς, η βελτίωση της απόδοσης και η μειωμένη ανάγκη για λιπάσματα και φυτοφάρμακα.

Οι καταναλωτές θα είναι σε θέση να επιλέγουν ανάμεσα σε περισσότερα τρόφιμα με βελτιωμένη γεύση, καλύτερες διατροφικές ιδιότητες ή μειωμένα επίπεδα αλλεργιογόνων ουσιών, ενώ παράλληλα θα αγοράζουν προϊόντα που έχουν συμβάλει στη βιωσιμότητα.

Τέλος, οι κατασκευαστές και οι έμποροι μπορούν επίσης να διαπιστώσουν πλεονεκτήματα από τη μειωμένη χρήση των φυσικών πόρων και τη μείωση των εκπομπών οι οποίες συνδέονται με τη μεταφορά τροφίμων, καθώς και από τις ιδιότητες που διευκολύνουν τη μεταποίηση.

6. Γιατί προτείνει η Επιτροπή αυτή τη νέα νομοθεσία;

Μετά την έγκριση της νομοθεσίας της ΕΕ για τους ΓΤΟ το 2001, και ιδίως την τελευταία δεκαετία, έχουν αναπτυχθεί διάφορες ΝΓΤ με βάση την πρόοδο της βιοτεχνολογίας.

Για την καλύτερη κατανόηση όλων αυτών των πρόσφατων εξελίξεων, τον Νοέμβριο του 2019 το Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να εκπονήσει μελέτη σχετικά με τις ΝΓΤ. Η μελέτη της Επιτροπής του 2021 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι υφιστάμενοι κανόνες —κυρίως η υφιστάμενη νομοθεσία για τους ΓΤΟ— υστερούν σε σχέση με την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο και δεν διευκολύνουν επαρκώς την ανάπτυξη και τη διάθεση στην αγορά καινοτόμων προϊόντων ΝΓΤ. Η ΕΕ χρειάζεται ένα προσαρμοσμένο πλαίσιο για ασφαλή φυτά ΝΓΤ προς όφελος των γεωργών, των καταναλωτών και του περιβάλλοντος.

Ως εκ τούτου, η νομοθετική πρόταση θεσπίζει ένα κανονιστικό πλαίσιο για τα φυτά ΝΓΤ και τα προϊόντα που προέρχονται από αυτά. Προτείνει διαφορετικές διαδικασίες για τη διάθεση στην αγορά φυτών ΝΓΤ.

7. Ποια στοιχεία χρησιμοποίησε η Επιτροπή για την εκπόνηση της παρούσας νομοθετικής πρότασης;

Η Επιτροπή βασίστηκε σε επιστημονικούς συμβουλευτικούς φορείς σε επίπεδο ΕΕ. Τα ζητήματα ασφάλειας έχουν αντιμετωπιστεί διεξοδικά από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), η οποία έχει εκδώσει αρκετές επιστημονικές γνωμοδοτήσεις σχετικά με τις ΝΓΤ.

Επιπλέον, προκειμένου να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο έχουν εξελιχθεί οι ΝΓΤ και να κατανοήσει τις τρέχουσες επιστημονικές εξελίξεις, το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) της Επιτροπής ανέλυσε τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις σχετικά με τις ΝΓΤ. Διεξήγαγε επίσης έρευνα για τη χαρτογράφηση της διαδικασίας ανάπτυξης των ΝΓΤ όσον αφορά τα είδη και τα χαρακτηριστικά των καλλιεργειών, και το στάδιο της διαδικασίας έρευνας και ανάπτυξης και ανέλυσε τις επιπτώσεις συγκεκριμένων περιπτωσιολογικών μελετών για φυτά ΝΓΤ.

Η Επιτροπή συνέλεξε επίσης και εξέτασε στοιχεία και απόψεις που παρασχέθηκαν από ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών και εμπειρογνωμόνων κατά την προετοιμασία της εκτίμησης επιπτώσεων.

8. Κυκλοφορούν ήδη ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν σύντομα στην αγορά προϊόντα που παράγονται από ΝΓΤ;

Εκτός της ΕΕ, αρκετά φυτικά προϊόντα ΝΓΤ κυκλοφορούν ήδη ή βρίσκονται σε διαδικασία διάθεσης στην αγορά. Τα προϊόντα αυτά έχουν διάφορα χρήσιμα χαρακτηριστικά, π.χ. ανθεκτικότητα σε επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες, ανθεκτικότητα στο περιβαλλοντικό στρες (συμπεριλαμβανομένου εκείνου που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή), βελτιωμένες θρεπτικές ιδιότητες / γεύση / υφή και χαμηλότερες ανάγκες σε φυτοφάρμακα. Για παράδειγμα, λιγότερο πικρό ινδικό σινάπι διατίθεται στην αγορά των ΗΠΑ και σύντομα θα διατεθεί στον Καναδά. Στις Φιλιππίνες έχουν ήδη εγκριθεί οι μπανάνες που δεν υφίστανται καστάνωση, με σκοπό τη σημαντική μείωση της σπατάλης τροφίμων και των εκπομπών CO₂.

Αναπτύσσεται επίσης ευρύ φάσμα ενισχυμένων καλλιεργειών, όπως σιτάρι χαμηλής περιεκτικότητας σε γλουτένη ή αραβόσιτος ανθεκτικός στους ιούς.

9. Πώς θα συμβάλει η νέα νομοθεσία στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ και της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο»;

Η πρόταση θα δημιουργήσει ένα νομικό πλαίσιο ώστε οι ΝΓΤ να μπορούν να στηρίξουν την πράσινη μετάβαση του αγροδιατροφικού συστήματος. Έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των γεωργών για την ανάπτυξη και την εμπορία νέων φυτικών ποικιλιών με ευεργετικά χαρακτηριστικά. Τα φυτά αυτά θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που θέτει η κλιματική αλλαγή και στη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Η ανάπτυξη τέτοιων ποικιλιών θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων άλλων πρωτοβουλιών πολιτικής της ΕΕ, όπως οι προτάσεις της Επιτροπής για τη βιώσιμη χρήση των φυτοφαρμάκων και η αναθεώρηση της οδηγίας-πλαισίου της ΕΕ για τα απόβλητα, η οποία προτείνει νομικά δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η πρόταση προωθεί την καινοτομία προκειμένου να συμβάλει στη βιωσιμότητα, εισάγοντας, για παράδειγμα, ανοχή ή ανθεκτικότητα σε φυτικές ασθένειες και επιβλαβείς οργανισμούς (βιοτικές καταπονήσεις), φυτά με βελτιωμένη ανοχή ή ανθεκτικότητα στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ακραίες θερμοκρασίες ή ξηρασίες (αβιοτικές καταπονήσεις), βελτιωμένα διατροφικά χαρακτηριστικά ή αυξημένη απόδοση.

Η προτεινόμενη νομοθεσία αναμένεται να επιφέρει περισσότερες επενδύσεις στη γεωργική βιοτεχνολογία από τον δημόσιο τομέα, τις ΜΜΕ και τους βελτιωτές φυτών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εξασφάλιση ευκολότερης και ταχύτερης εμπορίας καινοτόμων προϊόντων. Αυτό θα προσφέρει μεγαλύτερη ποικιλία καλλιεργειών στους γεωργούς και τους πολίτες.

10. Εγγυάται η πρόταση υψηλά πρότυπα ασφάλειας για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον;

Απολύτως. Η νομοθετική πρόταση εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των ανθρώπων και των ζώων, και του περιβάλλοντος. Μία από τις κύριες προτεραιότητες της Επιτροπής είναι να διασφαλίσει ότι τα τρόφιμα στην ΕΕ είναι και παραμένουν ασφαλή.

Στις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις της, η EFSA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν νέοι κίνδυνοι που συνδέονται ειδικά με τη στοχευμένη μεταλλαξιγένεση και την cisgenesis στα φυτά. Η EFSA επισήμανε ότι ορισμένα φυτά που παράγονται με τις εν λόγω τεχνικές ενδέχεται να υποστούν μικρές αλλαγές που μπορεί επίσης να συμβούν στη φύση ή μέσω της συμβατικής βελτίωσης. Άλλα μπορεί να έχουν πολλαπλές και εκτεταμένες τροποποιήσεις παρόμοιες με εκείνες των φυτών που παράγονται με καθιερωμένες τεχνικές γενετικής τροποποίησης οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Ως εκ τούτου, η EFSA θεωρεί ότι η εκτίμηση κινδύνου των εν λόγω τεχνικών θα πρέπει να προσαρμοστεί στις εν λόγω τεχνικές. Η EFSA συνέταξε, επίσης κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής, δήλωση σχετικά με τα κριτήρια για την εκτίμηση του κινδύνου. Επιπλέον, η EFSA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ακούσιες τροποποιήσεις του γονιδιώματος μετά τη στοχευμένη μεταλλαξιγένεση είναι του ίδιου τύπου, αλλά λιγότερες από εκείνες που επέρχονται με συμβατικές τεχνικές βελτίωσης.

Με βάση τα συμπεράσματα της EFSA, η Επιτροπή προτείνει τα φυτά που είναι συγκρίσιμα με τα συμβατικά φυτά (σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται στην πρόταση) να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο και να μην υπόκεινται σε περαιτέρω εκτίμηση κινδύνου. Ωστόσο, τα φυτά με σύνθετους συνδυασμούς μεταλλάξεων θα εξακολουθήσουν να υπόκεινται σε εκτίμηση κινδύνου και πρέπει να εγκρίνονται πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά.

Η προσέγγιση αυτή διασφαλίζει ότι όλα τα φυτά ΝΓΤ που κυκλοφορούν ή διατίθενται στην αγορά της ΕΕ είναι ασφαλή.

11. Θα υπάρξει διαφάνεια όσον αφορά τα προϊόντα ΝΓΤ που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ;

Ναι. Η νομοθετική πρόταση διασφαλίζει τη διαφάνεια όλων των προϊόντων ΝΓΤ που εγκρίνονται στην αγορά της ΕΕ.

Τα προϊόντα ΝΓΤ που υπόκεινται σε διαδικασία έγκρισης θα εξακολουθήσουν να υπόκεινται στις απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας και επισήμανσης του υφιστάμενου πλαισίου για τους ΓΤΟ.

Τα φυτά ΝΓΤ που είναι παρόμοια με εκείνα που απαντούν στη φύση ή παράγονται με συμβατική γενετική βελτίωση δεν θα υπόκεινται στις απαιτήσεις επισήμανσης του πλαισίου για τους ΓΤΟ. Θα επισημαίνονται με τον ίδιο τρόπο όπως και τα συμβατικά φυτά.

Προκειμένου να διασφαλιστούν η διαφάνεια και η ελευθερία επιλογής για τους γεωργούς, όλα τα φυτά ΝΓΤ θα καταχωρίζονται σε δημόσια βάση δεδομένων. Επιπλέον, οι σπόροι τους και άλλο φυτικό αναπαραγωγικό υλικό θα επισημαίνονται και οι πληροφορίες σχετικά με το φυτικό αναπαραγωγικό υλικό ΝΓΤ θα περιλαμβάνονται στους κοινούς καταλόγους φυτικών ποικιλιών, ώστε οι γεωργοί να μπορούν να επιλέγουν ελεύθερα αν θα χρησιμοποιούν τα εν λόγω φυτά ή όχι.

12. Ποια μέτρα προτείνονται για τη στήριξη των ΜΜΕ;

Η πρόταση αποσκοπεί στη μείωση της γραφειοκρατίας για τις επιχειρήσεις και τις ΜΜΕ. Στην πράξη, η προτεινόμενη νομοθεσία θα μειώσει την πολυπλοκότητα, τη διάρκεια και το κόστος των αιτήσεων έγκρισης. Επίσης, εξαλείφει σχεδόν όλες τις δαπάνες για τις ΝΓΤ που υπόκεινται στη διαδικασία επαλήθευσης. Αυτό είναι πολύ επωφελές για τις ΜΜΕ.

Θα διατεθούν επίσης μέτρα στήριξης, ιδίως για τις ΜΜΕ. Για παράδειγμα, θα λαμβάνουν επιστημονικές συμβουλές πριν από την υποβολή αίτησης. Οι διαδικασίες εκτίμησης κινδύνου θα απλουστευθούν επίσης.

Το νέο αυτό πλαίσιο θα διευκολύνει επίσης τη διάθεση στην αγορά ενός ευρύτερου φάσματος χαρακτηριστικών ή εξειδικευμένων καλλιεργούμενων ειδών που είναι σημαντικά για την τοπική παραγωγή.

13. Τι σημαίνει η πρόταση για τη βιολογική παραγωγή;

Τα φυτά ΝΓΤ θα απαγορευτούν στη βιολογική παραγωγή.

Για τα φυτά ΝΓΤ που υπόκεινται σε έγκριση, η νομοθετική πρόταση διατηρεί τις απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας και επισήμανσης της νομοθεσίας για τους ΓΤΟ. Σήμερα οι ΓΤΟ απαγορεύονται στη βιολογική παραγωγή από τον κανονισμό της ΕΕ για τη βιολογική παραγωγή. Επιπλέον, η πρόταση καθιστά υποχρεωτική τη θέσπιση μέτρων συνύπαρξης σε εθνικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν μέτρα ώστε να μπορούν να συνυπάρχουν διαφορετικά είδη καλλιέργειας, π.χ. αποστάσεις μεταξύ των αγρών.

Για να αποκλειστούν τα φυτά ΝΓΤ από τη βιολογική παραγωγή —ακόμη και εκείνα που έχει επαληθευτεί ότι είναι συγκρίσιμα με τα συμβατικά φυτά— οι καλλιεργητές βιολογικών και μη γενετικώς τροποποιημένων προϊόντων μπορούν να συμβουλεύονται ένα δημόσιο μητρώο όλων των προϊόντων ΝΓΤ και την επισήμανση σπόρων σε κοινούς καταλόγους ποικιλιών.

14. Γίνεται απορρύθμιση των ΓΤΟ;

Σε καμία περίπτωση. Οι νέοι κανόνες αφορούν μόνο τις ΝΓΤ, οι οποίες διακρίνονται από τους ΓΤΟ. Οι νέοι κανόνες ρυθμίζουν τις ΝΓΤ στην ΕΕ και διασφαλίζουν ότι όλα τα φυτά ΝΓΤ θα υπόκεινται σε κανονιστική εποπτεία προσαρμοσμένη στο προφίλ κινδύνου τους, καθώς επίσης και ότι όλα τα φυτά ΝΓΤ στην αγορά της ΕΕ είναι εξίσου ασφαλή με τις ποικιλίες συμβατικής βελτίωσης. Θα παρέχουν επίσης διαφάνεια σχετικά με τα φυτά και τα προϊόντα ΝΓΤ στην αγορά της ΕΕ. Οι ΓΤΟ εξακολουθούν να ρυθμίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ για τους ΓΤΟ, η οποία παραμένει αμετάβλητη.

15. Εξετάζει η πρόταση ζητήματα που σχετίζονται με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας;

Η νομοθετική πρόταση αφορά την κυκλοφορία και τη διάθεση στην αγορά φυτών ΝΓΤ, αλλά δεν ρυθμίζει ζητήματα διανοητικής ιδιοκτησίας.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι είναι σημαντικό να διαμορφωθεί ένα ισορροπημένο πλαίσιο που θα στηρίζει την πρόσβαση των γεωργών και των βελτιωτών σε κατοχυρωμένες με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τεχνικές και υλικό, θα προωθεί την ποικιλομορφία των σπόρων σε προσιτές τιμές και θα διασφαλίζει τη βελτίωση και την καλλιέργεια μη κατοχυρωμένων με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας συμβατικών και βιολογικών καλλιεργειών, ενώ παράλληλα θα ενθαρρύνει σθεναρά την καινοτομία στη βελτίωση των φυτών μέσω της διατήρησης επενδυτικών κινήτρων, όπως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Η Επιτροπή θα αξιολογήσει, στο πλαίσιο ευρύτερης ανάλυσης της αγοράς, τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει η κατοχύρωση φυτών με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και οι σχετικές πρακτικές αδειοδότησης και διαφάνειας στην καινοτομία στον τομέα της βελτίωσης των φυτών. Θα αξιολογήσει επίσης τον αντίκτυπό τους στην πρόσβαση των βελτιωτών σε γενετικό υλικό και τεχνικές, στη διαθεσιμότητα σπόρων προς σπορά για τους γεωργούς και στη συνολική ανταγωνιστικότητα του κλάδου βιοτεχνολογίας της ΕΕ. Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με τα πορίσματά της έως το 2026. Θα εντοπίσει πιθανές προκλήσεις στον τομέα και θα χρησιμεύσει ως βάση για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τυχόν επακόλουθες ενέργειες.

16. Πώς θα παρακολουθεί η Επιτροπή τις επιπτώσεις της νέας νομοθεσίας;

Έχουν αναπτυχθεί διάφοροι δείκτες για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου προς την επίτευξη των στόχων της παρούσας πρωτοβουλίας και των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεών της, για παράδειγμα δείκτες για την παρακολούθηση των επιπτώσεων στη βιολογική γεωργία και στην αποδοχή των προϊόντων ΝΓΤ από τους καταναλωτές. Τα δεδομένα για τους περισσότερους δείκτες θα συλλέγονται και θα δημοσιεύονται ετησίως και θα χρησιμοποιούνται για την εκπόνηση τακτικών εκθέσεων παρακολούθησης.

Η Επιτροπή θα καθορίσει λεπτομερές πρόγραμμα για την παρακολούθηση —με βάση τους ανωτέρω δείκτες— των επιπτώσεων του εν λόγω κανονισμού. Η πρώτη έκθεση παρακολούθησης θα πρέπει να δημοσιευθεί το νωρίτερο 3 έτη μετά την επαλήθευση/έγκριση του πρώτου προϊόντος ΝΓΤ. Η αξιολόγηση της νομοθεσίας θα πρέπει να ακολουθήσει το νωρίτερο 2 έτη μετά.