ΙΟΒΕ: Πώς το δημογραφικό υπονομεύει την ανάπτυξη – Τι συμβαίνει στις ελληνικές περιφέρειες [γραφήματα]

Μεγάλο «αγκάθι» και για την ελληνική ανάπτυξη το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας.

Όπως αποτυπώνεται σε ειδική ανάλυση του ΙΟΒΕ, Η δημογραφική συρρίκνωση και η γήρανση του πληθυσμού αποτελούν δύο αλληλένδετα και εξαιρετικά περίπλοκα ζητήματα που απειλούν τη βιωσιμότητα της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας.

Η αρνητική πορεία του φυσικού ισοζυγίου, που καταγράφεται πλέον σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου.

Η μείωση των γεννήσεων, σε συνδυασμό με την αύξηση του μέσου όρου ηλικίας των μητέρων, δημιουργούν ένα μείγμα που επιδεινώνει το δημογραφικό πρόβλημα.

Επιπρόσθετα, το μεταναστευτικό ισοζύγιο, αν και συμβάλλει στην αναχαίτιση της πληθυσμιακής μείωσης σε ορισμένες περιφέρειες, δεν αρκεί για να αντιστρέψει την αρνητική της τάση.

Η Κρήτη αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση, όπου το θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο υπερκαλύπτει το οριακά αρνητικό φυσικό ισοζύγιο

ΙΟΒΕ: Η υπερκάλυψη στην Κρήτη λόγω μεταναστών

Η Κρήτη αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση, όπου το θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο υπερκαλύπτει το οριακά αρνητικό φυσικό ισοζύγιο, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει οριακά θετικό ρυθμό πληθυσμιακής ανάπτυξης.

Ωστόσο, αυτή η εξέλιξη δεν είναι αρκετή για να αντισταθμίσει την πληθυσμιακή μείωση που καταγράφεται στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας.

Οι επιπτώσεις της δημογραφικής συρρίκνωσης και της γήρανσης του πληθυσμού είναι πολυδιάστατες και αγγίζουν διάφορους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Η μείωση του εργατικού δυναμικού, η αύξηση των δαπανών για την κοινωνική ασφάλιση και την υγειονομική περίθαλψη, καθώς και η συρρίκνωση της καταναλωτικής βάσης, αποτελούν ορισμένες μόνο από τις προκλήσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν την εγχώρια οικονομία και κοινωνία.

Η ανάγκη για την υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης και μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος είναι επιτακτική. Οι πολιτικές που αφορούν το φυσικό ισοζύγιο, όπως η στήριξη της οικογένειας, η ενίσχυση των δομών φροντίδας παιδιών και η προώθηση της ισότητας των φύλων, απαιτούν χρόνο για να αποδώσουν καρπούς.

Ωστόσο, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός βιώσιμου δημογραφικού μέλλοντος.

Παράλληλα, οι πολιτικές ενίσχυσης του μεταναστευτικού ισοζυγίου, όπως η προσέλκυση νέων και καταρτισμένων μεταναστών, μπορούν να συμβάλουν στην άμεση αντιμετώπιση της πληθυσμιακής μείωσης. Ωστόσο, η ενσωμάτωση των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία και η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής αποτελούν κρίσιμες προκλήσεις που απαιτούν προσεκτικό σχεδιασμό και εφαρμογή.

Η ανάλυση επιλεγμένων δεικτών σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο αποκαλύπτει ευκαιρίες βελτίωσης και σύγκλισης μεταξύ των ελληνικών περιφερειών σε διάφορους τομείς.

Η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα παρουσιάζει μια έντονη συγκέντρωση στις δύο μεγάλες αστικές περιφέρειες

Οι προκλήσεις στις περιφέρειες

Η δημογραφική συρρίκνωση και η γήρανση παραμένουν σημαντικές εθνικές προκλήσεις, με τις γεννήσεις να υστερούν των θανάτων σε 13 περιφέρειες, αν και θετικά μεταναστευτικά ισοζύγια εξομαλύνουν την κατάσταση σε 10 από αυτές.

Η οικονομική δραστηριότητα παραμένει συγκεντρωμένη στην Αττική, η οποία διατηρεί το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ενώ η ανάκαμψη των επενδύσεων και της πιστωτικής επέκτασης ποικίλλει ανά περιοχή.

Παρατηρούνται έντονες διαφορές σε κοινωνικούς δείκτες, όπως η εισοδηματική ανισότητα, η πρόσβαση στην υγεία και η κοινωνική προστασία, με τις αστικές και νησιωτικές περιφέρειες να ξεχωρίζουν θετικά. Η βελτίωση της αγοράς εργασίας είναι ανομοιόμορφη, με τη μείωση της ανεργίας να μην είναι ομοιόμορφη και τα ποσοστά αυτοαπασχόλησης να είναι σημαντικά υψηλότερα εκτός Αττικής.

Τα κενά σε υποδομές περιβάλλοντος και μεταφορών, ιδιαίτερα στη διαχείριση αποβλήτων και τα σιδηροδρομικά δίκτυα, υπογραμμίζουν την ανάγκη για βιώσιμες επενδύσεις.

Συγκέντρωση σε Αττική και Θεσσαλονίκη

Η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα παρουσιάζει μια έντονη συγκέντρωση στις δύο μεγάλες αστικές περιφέρειες, την Αττική και τη Θεσσαλονίκη, με την Αττική να κατέχει μια κυρίαρχη θέση.

Η περιφέρεια της Αττικής συμβάλλει σχεδόν στο μισό του συνολικού ΑΕΠ της χώρας, ενώ παράλληλα συγκεντρώνει πάνω από το ένα τρίτο των συνολικών επενδύσεων και περισσότερο από το μισό των εξαγωγών. Αυτή η υπερσυγκέντρωση οικονομικής δραστηριότητας στην Αττική αναδεικνύει την ανάγκη για την προώθηση μιας πιο ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης.

Παρά όμως τις σημαντικές αποκλίσεις στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των περιφερειών, παρατηρείται μια ενθαρρυντική αναπτυξιακή δυναμική τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική Ελλάδα.

Περιφέρειες όπως η το Νότιο Αιγαίο, η Κρήτη τα Ιόνια Νησιά και η Αττική ξεχωρίζουν για την έντονη τους ανάπτυξη.

Η ανάκαμψη των πάγιων επενδύσεων, ιδίως στη νησιωτική Ελλάδα και στην Ήπειρο, αποτελεί ένα θετικό σημάδι για την οικονομική ανάπτυξη των περιφερειών αυτών.

Ωστόσο, το επενδυτικό κενό σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο παραμένει σημαντικό και απαιτεί περαιτέρω προσπάθειες για την προσέλκυση επενδύσεων.