Να γιατί οι Σκοτσέζοι θέλουν διαζύγιο από το Ηνωμένο Βασίλειο και ανεξάρτητο κράτος

Το αποτέλεσμα των εκλογών της περασμένης Πέμπτης στη Σκοτία δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών όσον αφορά στους συσχετισμούς. Το SNP της Νίκολα Στέρτζον διασφάλισε 64 στις 129 έδρες της τοπικής βουλής, χωρίς να έχει κρύψει τις προθέσεις του προσερχόμενο στις κάλπες: Να επιτύχει τη διεξαγωγή ενός δεύτερου δημοψηφίσματος και να οδηγήσει τη Σκοτία στην ανεξαρτησία από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το αίτημα αυτό υποστηρίζεται, μάλιστα, και από τους Πράσινους, που ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους και έφτασαν τις 8 έδρες. Κάτι που σημαίνει, πρακτικά, ότι οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας, παρά τις υπόλοιπες (όχι τόσο μεγάλες είναι αλήθεια) διαφορές τους, διαθέτουν μια άνετη πλειοψηφία. Δικαιώνουν, έτσι, τις σχετικές δημοσκοπήσεις, οι οποίες δείχνουν ότι το «ναι» έχει πάρει πλέον βραχεία κεφαλή ανάμεσα στους Σκοτσέζους.

Σε αυτό το φόντο, η Στέρτζον έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς το Λονδίνο και τον Μπόρις Τζόνσον, με τον οποίο συνομίλησε τηλεφωνικά. «Το ζήτημα της διεξαγωγής δημοψηφίσματος δεν έχει να κάνει με το εάν, αλλά με το πότε», φέρεται να είπε. Προσδιόρισε, μάλιστα, τον οδικό χάρτη: Πρώτα θα βγει οριστικά η Σκοτία και το σύνολο της χώρας από το τούνελ της πανδημίας – κάτι στο οποίο θα βάλει πλάτη και η ίδια – και, στη συνέχεια, θα έρθει η ώρα για τη μεγάλη αναμέτρηση.

Η ρεβάνς για το 2014

Ο Τζόνσον, βεβαίως, έχει δηλώσει πως για τον ίδιο το θέμα έχει κλείσει, καθώς δεν μπορεί να τίθεται παρά μόνο μία φορά στη διάρκεια κάθε γενιάς – κάτι που συνέβη πριν από επτά χρόνια, όταν οι εθνικιστές είχαν ηττηθεί καθαρά, με 55% έναντι 45%.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός μπορεί να ισχυριστεί, επίσης, ότι έχει τα καλά χαρτιά με το μέρος του. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι δημοψήφισμα που να δεσμεύει τους πάντες δεν μπορεί να διεξαχθεί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Βουλής των Κοινοτήτων – όπως είχε συμβεί και με το πρώτο δημοψήφισμα.

Ωστόσο, γνωρίζει και ο ίδιος πως δεν είναι κάτι με το οποίο θα ξεμπερδέψει τόσο απλά και εύκολα. Όπως γνωρίζει και ότι η επιτυχία του στο Brexit, όπου η καθαρή γραμμή που ακολούθησε του διασφάλισε την πολιτική ηγεμονία, δεν εγγυάται ότι δεν θα μείνει στην ιστορία ως ο πρωθυπουργός ο οποίος έβγαλε το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ και ταυτόχρονα πυροδότησε τη διαδικασία που οδηγεί στη διάλυσή του.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι στους μήνες που του απομένουν, ο Τζόνσον θα πρέπει να χαράξει την καλύτερη δυνατή στρατηγική, καθώς Στέρτζον και εθνικιστές μοιάζουν αποφασισμένοι για όλα. Γιατί, όμως, επιμένουν τόσο και τι περιμένουν να κερδίσουν με ένα διαζύγιο;

Άλυτοι λογαριασμοί για Σάξονες και Κέλτες

Οι ιστορικοί λόγοι και οι εθνοτικές διαφορές είναι μια πλευρά η οποία σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Ειδικά σήμερα που, σε μια σειρά περιοχές της Ευρώπης (Καταλονία, Φλάνδρα, Β. Ιταλία, Βαλκάνια κ.λπ) αλλά και σε πολλές άλλες στον πλανήτη ο εθνικισμός αναβιώνει εξαιτίας των αλλεπάλληλων κρίσεων και της έντασης των ανταγωνισμών.

Οι σαξονικής προέλευσης Εγγλέζοι και οι κελτικής καταγωγής Σκοτσέζοι, άλλωστε, έχουν ανοιχτούς λογαριασμούς από πολύ παλιότερα – από τον 12^ο, τον 13^ο και τον 14^ο αιώνα, όταν οι συγκρούσεις μεταξύ τους για τον έλεγχο του νησιού ήταν εξαιρετικά βίαιοι, όπως δείχνει και ο θρύλος του Σκοτσέζου επαναστάτη Ουίλιαμ Ουάλας.

Όλα δείχνουν δε ότι η έξοδος του Ηνωμένο Βασιλείου από την ΕΕ έδωσε στους Σκοτσέζους την κατάλληλη ευκαιρία για να φέρουν ξανά στο προσκήνιο το αίτημά τους και να πάρουν τη ρεβάνς – με το επιχείρημα πως οι ίδιοι ψήφισαν συντριπτικά το 2016 κατά του Brexit.

Θέλουμε να είμαστε σαν τους Σκανδιναβούς!

Φυσικά, οι λόγοι δεν είναι μόνο ιστορικοί, ούτε έχουν να κάνουν απλώς με τη φιλοδοξία της Στέρτζον και του κόμματός της να έχουν όλη την πολιτική εξουσία στα χέρια τους (κάτι που επίσης ισχύει, πάντως). Όπως θα περίμενε κανείς, το αίτημα της ανεξαρτησίας της Σκοτίας έχει και ισχυρό οικονομικό υπόβαθρο.

Αρκετοί αναλυτές, καθώς και άνθρωποι που είναι σε θέση να κατανοήσουν τις τάσεις που εδώ και χρόνια επικρατούν στο Εδιμβούργο και μεγάλο τμήμα της σκοτσέζικης κοινωνίας, γνωρίζουν ότι ένα από τα ερωτήματα που τίθεται μετ’ επιτάσεως είναι το εξής: «Γιατί να μην μπορούμε να είμαστε σαν τη Σκανδιναβία;».

Γιατί, με άλλα λόγια, να μην είμαστε σε θέση να οικοδομήσουμε το δικό μας ισχυρό μοντέλο, κατ’ αναλογία με εκείνα της Σουηδίας και της Δανίας; Και γιατί να μην εκμεταλλευόμαστε μόνοι μας και χωρίς… συνεταίρους και αφεντικά τον ενεργειακό πλούτο που υπάρχει στα βάθη της Βόρειας Θάλασσας, όπως κάνουν οι Νορβηγοί εδώ και δεκαετίες;

Ο πλούτος της Βόρειας Θάλασσας

Ειδικά όσον αφορά στο τελευταίο, αξίζει να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις που υπάρχουν δείχνουν πως χάνονται δεκάδες δισ. δολάρια από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Για του λόγου το αληθές, όπως φαίνεται και στο σχετικό γράφημα, το Εδιμβούργο υπολογίζει πως ενώ ως ανεξάρτητο κράτος η Σκοτία θα έβαζε ετησίως στα ταμεία της σχεδόν 8 δισ. στερλίνες ετησίως (κάπου 10 δισ. δολάρια), σήμερα το ποσό αυτό είναι σχεδόν μηδενικό.

Ταυτόχρονα, η Σκοτία διαθέτει τεράστιο δυναμικό στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κάτι που σημαίνει ότι γι’ αυτήν η στροφή στην «πράσινη οικονομία» και ο μηδενισμός του «αποτυπώματος άνθρακα» στον πλανήτη μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ πιο απλή και ταχεία διαδικασία.

Για του λόγου το αληθές, τα στοιχεία δείχνουν πως σήμερα στο Σκοτία αναλογεί το 25% της ενέργειας που παράγεται στην Ευρώπη από θαλάσσια αιολικά πάρκα, καθώς και από τους θαλάσσιους κυματισμούς – με τις παραγόμενες ποσότητες να είναι ήδη σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες του συνόλου των νοικοκυριών στη χώρα.

Το δέλεαρ της ΕΕ και της ενιαίας αγοράς

Προφανώς, όλοι γνωρίζουν ότι ταυτόχρονα με τα πλεονεκτήματα, θα υπάρξουν και μια σειρά προβλήματα για την οικονομία σε περίπτωση διαζυγίου με το Λονδίνο. Για παράδειγμα, καθώς το 60% των εξαγωγών της Σκοτίας κατευθύνονται προς τις υπόλοιπες περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου, δεν είναι λίγοι εκείνοι που προειδοποιούν πως η αναπόφευκτη ύπαρξη συνοριακών ελέγχων και η επιβολή δασμών θα «γονατίσουν» την οικονομία.

Εδώ υπάρχει ένα ισχυρό αντεπιχείρημα εκ μέρους των εθνικιστών: Ότι η Σκοτία θα καταφέρει πολύ σύντομα να γίνει πλήρες μέλος της ΕΕ, αποκτώντας έτσι όλα τα προνόμια που συνεπάγεται η ελεύθερη πρόσβαση στην ενιαία αγορά των 450 εκατομμυρίων καταναλωτών. Εξάλλου, όπως σημειώνουν πληροί όλες τις προϋποθέσεις (σε αντίθεση με τα Δυτικά Βαλκάνια…) ώστε η διαδικασία να είναι ταχεία και η κατάληξη θετική.

Και εδώ, βεβαίως, τίποτα δεν είναι αυταπόδεικτο. Ένα από τα ενδεχόμενα εμπόδια θα έχει να κάνει με το νόμισμα που θα υιοθετήσει μια ανεξάρτητη Σκοτία. Σημειώνεται ότι η ΕΕ απαιτεί ουσιαστικά από τα νέα μέλη της να δεσμευτούν στην προοπτική της υιοθέτησης του ευρώ. Αυτό, όμως, προκαλεί μεγάλη ανησυχία και αβεβαιότητα σε πολλούς Σκοτσέζους, ακόμη και στις τάξεις των οπαδών της ανεξαρτησίας – κι αυτό διότι μπορεί να μισούν τους Άγγλους, όχι όμως και τη στερλίνα τους…

Χωρίς βεβαρυμμένο παρελθόν…

Όσον αφορά, τέλος, στις διεθνείς σχέσεις, οι εθνικιστές πιστεύουν ότι μια ανεξάρτητη Σκοτία θα είναι πολύ πιο ευέλικτη – ενδεχομένως και ευπρόσδεκτη – σε σύγκριση με το Ηνωμένο Βασίλειο. Κι αυτό διότι δεν θα βαρύνεται από το ιμπεριαλιστικό και αποικιοκρατικό παρελθόν του, με όλες τις δεσμεύσεις, αντιθέσεις και εγκλήματα που αυτό κουβαλά μαζί του.

Φαίνεται, λοιπόν, πως Στέρτζον και SNP έχουν πολλά και ισχυρά επιχειρήματα στη φαρέτρα τους. Αυτό, ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως έχουν κερδίσει τη μάχη. Ο τελικός λόγος ανήκει ακόμη στο Λονδίνο, που είναι και αναμφίβολα πιο ισχυρό.