Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται αυτός ο αιώνας

Project Syndicate

Η πρόσφατη σύνοδος της G7 φάνηκε να επιβεβαιώνει κάτι που ήταν ξεκάθαρο από καιρό: οι ΗΠΑ και η Κίνα εισέρχονται σε έναν ψυχρό πόλεμο αντίστοιχο με εκείνο μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ενωσης το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Η Δύση δεν βλέπει πλέον την Κίνα ως έναν απλό ανταγωνιστή και αντίπαλο αλλά ως μία πολιτισμική εναλλακτική επιλογή. Για μία ακόμα φορά, η διαμάχη μοιάζει να αφορά αμοιβαία αποκλειόμενα συστήματα. Μια πιο προσεκτική εξέταση, ωστόσο, δείχνει ότι η σύγκριση με τον Ψυχρό Πόλεμο είναι παραπλανητική. Της συστημικής αντιπαλότητας ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ενωση είχε προηγηθεί ένας από τους πιο βίαιους και καταστροφικούς «θερμούς» πολέμους στην ιστορία, και οι πρώτες γραμμές αυτής της διαμάχης αντικατοπτρίζονταν σε αυτή.

Η κατάσταση ανάμεσα στη Δύση και την Κίνα σήμερα είναι εντελώς διαφορετική. Παρότι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας αποκαλεί τη χώρα «σοσιαλιστική» προκειμένου να δικαιολογεί το πολιτικό του μονοπώλιο, κανείς δεν παίρνει αυτή την ετικέτα σοβαρά υπόψη. Η Κίνα δεν καθορίζει τη διαφορά της από τη Δύση σύμφωνα με τη θέση της για την ιδιωτική περιουσία· στην πραγματικότητα, απλώς κάνει και λέει ό,τι είναι απαραίτητο προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία του ενός κόμματος. Από τις μεταρρυθμίσεις του Ντενγκ Σιαοπίνγκ, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η Κίνα έχει εγκαθιδρύσει ένα υβριδικό μοντέλο που χωράει και τις αγορές και τον κεντρικό σχεδιασμό, και την κρατική και την ιδιωτική ιδιοκτησία. Στον υβριδικό χαρακτήρα του κινεζικού συστήματος οφείλεται η επιτυχία του. Η Κίνα αναμένεται να ξεπεράσει τις ΗΠΑ τόσο τεχνολογικά όσο και οικονομικά έως περίπου το 2030 – ένα κατόρθωμα που η ΕΣΣΔ ουδέποτε είχε ελπίδα να επιτύχει στην 70χρονη ιστορία της.

Αν όμως η σημερινή συστημική αντιπαλότητα δεν είναι η ίδια με εκείνη του Ψυχρού Πολέμου, ποιο θα έπρεπε να είναι το θέμα ενός Β’ Ψυχρού Πολέμου; Είναι ο στόχος να υποχρεωθεί η Κίνα να γίνει περισσότερο δυτική και δημοκρατική; Ή απλώς να περιοριστεί η δύναμη της Κίνας και να απομονωθεί τεχνολογικά (ή τουλάχιστον, να επιβραδυνθεί η άνοδός της);

Στην πραγματικότητα, κανένας από αυτούς τους στόχους δεν θα μπορούσε ποτέ να ικανοποιηθεί με αποδεκτό κόστος για τα εμπλεκόμενα μέρη. Η Κίνα είναι το σπίτι 1,4 δισ. ανθρώπων που μπορούν να δουν ότι έχει έρθει η ιστορική τους ευκαιρία για παγκόσμια αναγνώριση. Δεδομένης της κλίμακας της κινεζικής αγοράς και των οικονομικών αλληλεξαρτήσεων που παράγει, η ιδέα ότι η Κίνα μπορεί να απομονωθεί είναι παράλογη.

Ισως όμως το θέμα να έχει μεγαλύτερη σχέση με την εξουσία από ό,τι με την οικονομία. Ποιος θα είναι ο ηγεμόνας του 21ου αιώνα; Ενώνοντας τις δυνάμεις τους με την υπόλοιπη Δύση, μπορούν οι ΗΠΑ πραγματικά να αλλάξουν την ιστορική διαδρομή της ανόδου της Κίνας και της σχετικής παρακμής της Δύσης; Αμφιβάλλω.

Θα αποτολμήσω όμως να κάνω την πρόβλεψη πως ο 21ος αιώνας δεν θα χαρακτηριστεί πρωτίστως από μία επιστροφή στην πολιτική των μεγάλων δυνάμεων – κι ας μοιάζει να κατευθύνονται εκεί σήμερα τα πράγματα. Η εμπειρία της πανδημίας μάς υποχρεώνει να διευρύνουμε το βλέμμα μας. Η Covid-19 ήταν ένα απλό πρελούδιο στην επαπειλούμενη κλιματική κρίση, μία παγκόσμια πρόκληση που θα υποχρεώσει τις μεγάλες δυνάμεις να αγκαλιάσουν τη συνεργασία για χάρη της ανθρωπότητας, ανεξάρτητα από το ποιος είναι το «Νούμερο Ενα». Αντίθετα με ό,τι συνέβη στο παρελθόν, ένας Ψυχρός Πόλεμος θα επέσπευδε, δεν θα απέτρεπε, την αμοιβαία εγγυημένη καταστροφή.

Ο Γιόσκα Φίσερ, υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας από το 1998 έως το 2005, διατέλεσε ηγέτης των Γερμανών Πρασίνων για σχεδόν 20 χρόνια.