Κωδικός «μικρομεσαίες»: Πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά οι επιχειρήσεις δεν το ξέρουν

Με βασικά χρηματοδοτικά εργαλεία το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ ενεργοποιούνται από εφέτος πόροι ύψους 5,3 δισ. ευρώ ( επιδοτήσεις 1,5 δισ. ευρώ από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και 3,8 δισ. ΕΣΠΑ) με στόχευση την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για την κυβέρνηση και από το οικονομικό επιτελείο έχει αποσταλεί το μήνυμα πως κύριο μέλημα είναι να «τρέξουν» οι ενισχύσεις προς τις μικρομεσαίες. Οι μελέτες είναι αποκαλυπτικές: Πρώτον, με βάση τα αποτελέσματα έρευνας της Εθνικής Τράπεζας, το 44% των ΜμΕ δηλώνουν αποφασισμένοι να αξιοποιήσουν του πόρους. Δεύτερον, σύμφωνα με την Alpha Bank, η σημασία της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα αντανακλάται στο σύνολο της απασχόλησης (83%) και δευτερευόντως της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (60%), έναντι των χαμηλότερων μέσων όρων των χωρών του ΟΟΣΑ (68% και 59% αντίστοιχα).

Όμως, μόλις το 14% των ΜμΕ δηλώνει πλήρη γνώση των επιμέρους δράσεων του Ελληνικού Σχεδίου Ανάπτυξης (μελέτη ΕΤΕ), το 1/3 των ΜμΕ δηλώνει ότι δε γνωρίζει τη χρήση του, ενώ το 50% δηλώνει κάποιου βαθμού γνώση. Σημειώνεται ότι ο βαθμός εξοικείωσης με το Ταμείο Ανάκαμψης είναι χαμηλότερος στις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, με σχεδόν 40% να δηλώνει ότι δε γνωρίζει τη χρήση του, έναντι 25% των μεσαίων.

Σύμφωνα με τους οικονομολόγους της Εθνικής Τράπεζας, δεδομένης της σημαντικής υστέρησης σε όρους ανταγωνιστικότητας που χαρακτηρίζει τις ελληνικές μικρές επιχειρήσεις, ο βαθμός αξιοποίησης των διαθέσιμων πόρων από τις ΜμΕ θα κρίνει εν πολλοίς την ουσιαστική επιτυχία του Σχεδίου Ανάκαμψης. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, το 44% των ΜμΕ δηλώνουν αποφασισμένοι να το αξιοποιήσουν και συνεπώς αναμένεται να «ηγηθούν» της διαδικασίας. Πρόκειται κυρίως για στρατηγικά δυναμικές επιχειρήσεις με ροπή προς ψηφιοποίηση, καινοτομία και συνεργασίες, οι οποίες ενδιαφέρονται για όλο το φάσμα διαθέσιμων δράσεων, ενώ η πλειοψηφία αυτών έχει διάθεση να συνεισφέρει ίδια κεφάλαια άνω του ελάχιστου 20%.

Τι περιλαμβάνει το Ταμείο για τις μικρομεσαίες

Σύμφωνα με μελέτη της Alpha Bank, δεδομένου ότι η ψηφιακή ετοιμότητα είναι άμεσα συνυφασμένη με τον κλάδο αλλά και το μέγεθος των επιχειρήσεων, η χρηματοδότηση που αναμένεται να λάβει η χώρα μας μέχρι και το 2026 από το RRF, αποτελεί ταυτόχρονα μια μεγάλη ευκαιρία και ένα κίνητρο για τις ΜμΕ να μεγαλώσουν σε μέγεθος, ώστε να εκμεταλλευτούν τις οικονομίες κλίμακας. Η μέση παραγωγικότητα των πολύ μικρών επιχειρήσεων είναι σημαντικά χαμηλότερη έναντι των μεγάλων επιχειρήσεων. Παράλληλα, οι ΜμΕ θα έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν σε τομείς που θα τις βοηθήσουν να επιβιώσουν και να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά στο μέλλον.

Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας “Ελλάδα 2.0” για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, περιλαμβάνει μία σειρά κινήτρων για την ανάπτυξη συνεργασιών, συγχωνεύσεων ή εξαγορών, με σκοπό την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των ΜμΕ, της βελτίωσης των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών και κατ’ επέκταση της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Προβλέπει τη διενέργεια επενδύσεων με σκοπό την αναβάθμιση του εξοπλισμού και των υποδομών ειδικά στη μεταποίηση, τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας της λειτουργίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, παραγωγικών διαδικασιών κ.λπ.) και τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους (ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών ηλεκτρονικών πληρωμών, εργασίας από απόσταση, ψηφιακού γραφείου, digital marketplace, κυβερνοασφάλειας κ.λπ.).Η αύξηση του μεγέθους των ΜμΕ εκτιμάται ότι θα τις καταστήσει κατάλληλες και επιλέξιμες για τραπεζικό δανεισμό, ώστε να χρηματοδοτήσουν αναπτυξιακές επενδύσεις.

Επενδυτικά σχέδια και η πρόσβαση σε χρηματοδότηση

Σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα είναι σημαντικό ότι οι προωθούμενες επενδύσεις κινητοποιούνται ακριβώς λόγω του Ταμείου Ανάκαμψης (μόνο ¼ αφορά υφιστάμενα σχέδια).

«Από τη μια πλευρά, αυτό είναι θετικό για την αναπτυξιακή συνεισφορά του Ταμείου, ωστόσο αναδεικνύει την ανάγκη καθοδήγησης και «τεχνικής» στήριξης, καθώς μόνο μια μικρή μειοψηφία έχει σχηματοποιημένο επιχειρηματικό πλάνο» τονίζουν οι οικονομολόγοι της τράπεζας. Αναλυτικότερα:

– Το 1/5 του τομέα, παρόλο που ήδη σχεδιάζει συμβατές επενδυτικές κινήσεις, δεν γνωρίζει ότι μπορεί να ωφεληθεί από την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης, φανερώνοντας ουσιώδες κενό ενημέρωσης. Ειδικότερα, πρόκειται κυρίως για επιχειρήσεις που «ακολουθούν» με κάποια καθυστέρηση τις τάσεις, εστιάζοντας κυρίως σε βραχυπρόθεσμες στρατηγικές κινήσεις (για παράδειγμα, ενώ επενδύουν δυναμικά στο ηλεκτρονικό εμπόριο, απέχουν από πιο ολοκληρωμένες ψηφιακές λύσεις όπως data analytics)

– Άλλο ένα 1/5 των ΜμΕ χρειάζεται ενεργοποίηση και κατεύθυνση, καθώς ενώ δηλώνει ότι δεν επιθυμεί να χρησιμοποιήσει το Ταμείο κυρίως λόγω μη συμβατότητας δράσεων με τις ανάγκες του, παράλληλα παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει τις ακριβείς δράσεις του. Ειδικότερα, πρόκειται για επιχειρήσεις που γενικά λειτουργούν «συντηρητικά» – δηλαδή, αποφεύγουν συστηματικά τον κίνδυνο και τις αλλαγές, υιοθετώντας ως στόχο την σταθερότητα (έναντι της ανάπτυξης).

Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ, το 58% των ΜμΕ στην Ελλάδα είχαν τη δυνατότητα πρόσβασης σε κρατική ενίσχυση έναντι χαμηλότερου μέσου όρου για τις χώρες του ΟΟΣΑ (33,6%). Επιπλέον, από τις μορφές κρατικής ενίσχυσης, η πιο δημοφιλής ήταν οι επιδοτήσεις και οι επιχορηγήσεις, καθώς το 34% των ΜμΕ είχαν πρόσβαση σε αυτή τη μορφή ενίσχυσης. Oι επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 99,9% των επιχειρήσεων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα (εξαιρείται η γεωργία-αλιεία-δασοκομία, ο δημόσιος τομέας, οι τέχνες-ψυχαγωγία και οι λοιπές υπηρεσίες). Ειδικότερα δε, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις -με λιγότερους από 10 υπαλλήλους- που χαρακτηρίζονται από χαμηλότερο επίπεδο παραγωγικότητας (ΑΠΑ Ευρώ 7 χιλ. ανά εργαζόμενο, έναντι Ευρώ 22 χιλ. για τις υπόλοιπες ΜμΕ, κατά μέσο όρο, και Ευρώ 44,3 χιλ. για τις μεγάλες επιχειρήσεις, αντίστοιχα – Στοιχεία Eurostat 2018) και αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο ρευστότητας, απασχολούν σχεδόν έναν στους δύο εργαζόμενους στην Ελλάδα, ποσοστό που υπερβαίνει σημαντικά τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (29%).

Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα

Η σημασία της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα αντανακλάται, μεταξύ άλλων, στην υψηλή συμβολή της, πρωτίστως στο σύνολο της απασχόλησης (83%) και δευτερευόντως της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (60%), έναντι των χαμηλότερων μέσων όρων των χωρών του ΟΟΣΑ (68% και 59% αντίστοιχα, ). Σημειώνεται, άλλωστε, ότι οι επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 99,9% των επιχειρήσεων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα (εξαιρείται η γεωργία-αλιεία-δασοκομία, ο δημόσιος τομέας, οι τέχνες-ψυχαγωγία και οι λοιπές υπηρεσίες).

Ειδικότερα δε, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις -με λιγότερους από 10 υπαλλήλους- που χαρακτηρίζονται από χαμηλότερο επίπεδο παραγωγικότητας (ΑΠΑ Ευρώ 7 χιλ. ανά εργαζόμενο, έναντι Ευρώ 22 χιλ. για τις υπόλοιπες ΜμΕ, κατά μέσο όρο, και Ευρώ 44,3 χιλ. για τις μεγάλες επιχειρήσεις, αντίστοιχα – Στοιχεία

Eurostat 2018) και αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο ρευστότητας, απασχολούν σχεδόν έναν στους δύο εργαζόμενους στην Ελλάδα, ποσοστό που υπερβαίνει σημαντικά τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (29%). Τα αντίστοιχα ποσοστά σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) φθάνουν περίπου το 17,5% τόσο στην Ελλάδα όσο και τον ΟΟΣΑ. Τα ανωτέρω συνάδουν με ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αγοράς εργασίας στη χώρα μας -το γεγονός ότι διαθέτει σχετικά μεγάλο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων (31,9%, το 2019), συγκριτικά με το μέσο των χωρών του ΟΟΣΑ (15,7%).

Στην πλειονότητα των κλάδων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα στην Ελλάδα, άνω του 50% των απασχολούμενων εργάζονται σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σε κάποιους κλάδους, μάλιστα, όπως η διαχείριση ακίνητης περιουσίας, οι επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, το χονδρικό και λιανικό εμπόριο αλλά και οι κατασκευές, πάνω από τους μισούς εργαζόμενους απασχολούνται σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, με προσωπικό έως και 9 άτομα. Στους κλάδους που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία, όπως τα καταλύματα και η εστίαση, αλλά και ο κλάδος των μεταφορών και της αποθήκευσης, το 94% και 75% των εργαζομένων αντίστοιχα, απασχολούνται σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.