Εργα-ασπίδα στην κλιματική βόμβα – Αλλάζει το ενεργειακό μοντέλο

Πρωταγωνίστρια σε μια τραγωδία που ακόμη δεν έχει ρίξει αυλαία, η Ελλάδα βρίσκεται παραδομένη στις φλόγες. Αττική, Εύβοια, Μάνη, Αρχαία Ολυμπία, Κως, Ρόδος… Η λίστα δεν έχει τελειωμό. Μόνο σε μία μέρα καταγράφονται 118 πυρκαγιές. Χιλιάδες στρέμματα δασών και καλλιεργειών γίνονται στάχτη. Απελπισμένοι άνθρωποι βλέπουν τις περιουσίες τους να γίνονται καπνός. Πυροσβέστες και εθελοντές παλεύουν με τις φωτιές και δοκιμάζονται για άλλη μια φορά στα όρια των αντοχών τους, όπως και οι τεχνικοί του ΔΕΔΔΗΕ και του ΑΔΜΗΕ που επιχειρούν να κρατήσουν όρθιο το δίκτυο ηλεκτρισμού της χώρας.

Πρωτοφανές; Συγκρίσιμος με τον σημερινό όλεθρο μπορεί να είναι ίσως ο πύρινος Αρμαγεδδών της Πελοποννήσου το 2007 ή της Αττικής το 2009. Ωστόσο, τον εφετινό Αύγουστο μεγάλες φωτιές είναι διεσπαρμένες σε όλη τη χώρα. Ακόμη και στον Βορρά, σε περιοχές που οι πυρκαγιές είναι σπάνιες, όπως στα Γρεβενά ή στη Βέροια και στο Κιλκίς. Το «κοκτέιλ» αυτή τη φορά ήταν ισχυρό. Υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία άναψαν τα «φιτίλια» και μάλιστα σε συνθήκες απόλυτης άπνοιας. Τα πορίσματα της Πυροσβεστικής, όταν το έδαφος σταματήσει να καπνίζει, θα καταδείξουν σε πόσες περιπτώσεις… μπήκε ανθρώπινο χέρι. Η κλιματική κρίση, πάντως, έχει ξεκινήσει και πλέον η πρόληψη και η αντιμετώπιση των καταστροφών απαιτεί επανασχεδιασμό και διαφορετική προσέγγιση, σε όλα τα επίπεδα: αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου,  προσαρμογή της δασοπροστασίας, τροποποίηση του πολεοδομικού αλλά και αντιπλημμυρικού σχεδιασμού, διότι στις πρώτες ραγδαίες καταιγίδες η καμένη γη δεν θα ανταποκριθεί.

Ενεργειακή θωράκιση με αλλαγή μοντέλου

Στο επίκεντρο των αλλαγών για την Ελλάδα έχει τεθεί η ταχεία απολιγνιτοποίηση του ενεργειακού μείγματος έως το 2025. Διόλου τυχαίο καθώς ο κλάδος της ενέργειας ενοχοποιείται για το 71,5% των συνολικών εκπομπών της χώρας. Και η επιστημονική κοινότητα έχει κάνει σαφές ότι αυτές ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες ο σχεδιασμός για fast track σβήσιμο των λιγνιτών δέχθηκε μεγάλη κριτική, καθώς δεν είχε διασφαλιστεί η επάρκεια του συστήματος ηλεκτρισμού, γεγονός που κατέδειξε η ανάγκη εισαγωγής λιγνιτικής μονάδας που είχε κλείσει προ εννεαμήνου προκειμένου να αποτραπεί ένα ενδεχόμενο blackout. Το ζητούμενο ωστόσο δεν είναι να γίνει ένα βήμα πίσω, αλλά να στρωθεί το έδαφος για την επόμενη ημέρα.

Ηδη, στο Ταμείο Ανάκαμψης έχει προβλεφθεί ειδικό πακέτο 450 εκατ. ευρώ για τη στήριξη κατασκευής μονάδων αποθήκευσης ενέργειας, ισχύος έως 1.380 MW (συμπεριλαμβανομένης της επένδυσης των 680 MW αντλησιοταμίευσης της ΤΕΡΝΑ στην Αμφιλοχία), οι οποίες θα ενισχύσουν την ευστάθεια του συστήματος από τη μεγάλη διείσδυση των στοχαστικών ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) που προβλέπει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και Κλίμα (ΕΣΕΚ) έως το 2030. Αυτό το διάστημα μάλιστα το ΕΣΕΚ αναθεωρείται για να προσαρμοστεί στους πιο φιλόδοξους κλιματικούς στόχους της ΕΕ, με τον υπουργό Ενέργειας Κώστα Σκρέκα να προαναγγέλλει ότι θα τεθεί ως στόχος, εντός της δεκαετίας, το 67% της εγχώριας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να παράγεται από μονάδες ΑΠΕ.

Διαφάνεια στη διαμόρφωση των τιμών

Με τη λειτουργία των μονάδων αποθήκευσης, οι οποίες θα έχουν τεθεί σε λειτουργία έως το 2025, εκτιμάται ότι θα ανακουφιστεί η πίεση στα δίκτυα ηλεκτρισμού, θα αυξηθεί η ευελιξία του ηλεκτρικού συστήματος, αλλά και η «ρευστότητα» της αγοράς εξισορρόπησης, θα ενισχυθεί η επάρκεια του συστήματος. Παράλληλα, θα προωθηθεί η διαφάνεια στη διαμόρφωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας (οι οποίες το τελευταίο διάστημα έχουν εκτοξευθεί) και θα μειωθεί το ενεργειακό κόστος. Ωστόσο, ακόμη εκκρεμεί το πλαίσιο αδειοδότησης και συμμετοχής των σταθμών αποθήκευσης στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, όπως και της «συνεργασίας» εγκαταστάσεων αποθήκευσης με έργα ΑΠΕ.

Πολεοδομική «ομπρέλα» προστασίας

Πέρα από την αλλαγή ενεργειακού μοντέλου, η κλιματική κρίση τοποθετεί σε άλλη βάση και τον νέο πολεοδομικό σχεδιασμό, ο οποίος θα πρέπει να ανατρέψει το πλέγμα οικιστικής αυθαιρεσίας που σαν μεγεθυντικός φακός πολλαπλασιάζει τους κινδύνους από τα «χτυπήματα» ακραίων καιρικών φαινομένων. Η εκπόνηση Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων ξεκινά άμεσα, με χρηματοδότηση 400 εκατ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης και θα περιλαμβάνει σχέδια προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος και διαχείρισης καταστροφών και κινδύνων, καθώς και καθορισμό ζωνών αποκλεισμού στα ρέματα ώστε να περιορίζονται οι πιθανότητες καταστροφικών πλημμυρών, ειδικά σε περιοχές όπου έχουν προηγηθεί πυρκαγιές.

Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρεται στην έκθεση για την κλιματική αλλαγή της Τράπεζας της Ελλάδος, η προσπάθεια μετριασμού στην κλιματική αλλαγή και η προσπάθεια προσαρμογής θα πρέπει να εναρμονίζονται, καθώς το ένα υποκαθιστά το άλλο. Οσον αφορά τη σχέση οικονομίας και κλίματος, όπως σημειώνεται, δεν είναι μονοσήμαντη αφού η οικονομία είναι εκείνη που προκαλεί την αλλαγή του κλίματος, καθώς η αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης οδηγεί σε περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Μάλιστα, οι συντάκτες της υπολογίζουν στα 700 δισ. ευρώ το κόστος της κλιματικής αλλαγής για τη χώρα μας, σωρευτικά, έως το 2100.

Πρασίνισμα και των δικτύων ηλεκτρισμού

Στο Ταμείο Ανάκαμψης έχει υπολογιστεί κονδύλι και για την αναβάθμιση, ενίσχυση και επέκταση των δικτύων ηλεκτρισμού ώστε να μπορέσουν να «υποδεχθούν» τις νέες ΑΠΕ, αλλά και τις νέες μονάδες φυσικού αερίου που ετοιμάζονται, οι οποίες θα λειτουργήσουν ενισχυτικά έως το 2030 προκειμένου να γίνει η ενεργειακή μετάβαση. Στη λογική ότι «η πιο καθαρή ενέργεια είναι αυτή που δεν παράγεται» κινούνται και τα προγράμματα τύπου «Εξοικονομώ» σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και Δημόσιο, με συνολικό προϋπολογισμό 1,7 δισ. ευρώ. Παράλληλα, ο μεγαλύτερος ενεργειακός όμιλος της χώρας, η ΔΕΗ, χτίζει ένα «καθαρό» επενδυτικό μέλλον, σε σύμπραξη με μεγάλους έλληνες και ξένους «παίκτες» της αγοράς και αναμένει τα έσοδα από την πώληση του 49% της θυγατρικής που διαχειρίζεται τα δίκτυα (ΔΕΔΔΗΕ) για να στηρίξει την… πράσινη στροφή του αναπτυξιακού της πλάνου. Η διοίκηση της επιχείρησης μάλιστα έχει διαμηνύσει σε όλους τους τόνους ότι για να διατηρήσει τις κοστοβόρες λιγνιτικές μονάδες σε λειτουργία έως το 2023 χρειάζεται στήριξη από έναν μηχανισμό στρατηγικής εφεδρείας (αναμένεται προς τα τέλη του έτους έγκριση από την Κομισιόν), με απλά λόγια αποζημίωση.

Επίσης, εντός του φθινοπώρου εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμος ο ελληνικός κλιματικός νόμος, ο οποίος θα κουμπώνει με τη νέα ευρωπαϊκή δέσμη μέτρων «fit for 55» και, σύμφωνα με πληροφορίες, θα κινείται σε δύο κατευθύνσεις: στον περιορισμό κατά 55% των εκπομπών αερίων εντός δεκαετίας και στην επιβολή τομεακού προϋπολογισμού άνθρακα ανά παραγωγικό κλάδο, δηλαδή ακριβή προσδιορισμό των εκπομπών ξεχωριστά για τις μεταφορές, τον κτιριακό τομέα, τη βιομηχανία κ.λπ.