Το σχέδιο δράσης για το Πανεπιστήμιο του 2030

Η Επιστημονική Επιτροπή για το Πανεπιστήμιο του 2030 διαμόρφωσε, μετά από σχεδόν ένα χρόνο προετοιμασίας, ένα σχέδιο αρχών και θέσεων για την εξέλιξη του ελληνικού πανεπιστημίου, καθώς η ταχύτατη πρόοδος της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών και η διεπιστημονική προσέγγιση πολύπλοκων προβλημάτων επιβάλλουν μία νέα οργάνωση σπουδών και έρευνας στα πανεπιστήμιά μας που θα δημιουργήσει ελεύθερους, δημοκρατικούς πολίτες, και συγχρόνως άριστα εκπαιδευμένους, καινοτόμους επιστήμονες.

Με βασική αρχή για την αναμόρφωση της ανώτατης εκπαίδευσης την ακαδημαϊκότητα, στο σχέδιο διατυπώνονται λεπτομερώς συγκεκριμένες προτάσεις για την αποτελεσματικότητα, την αυτονομία και τη λογοδοσία, οι οποίες φιλοδοξούν να εκσυγχρονίσουν την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση κατά τα διεθνώς ισχύοντα.

Το τρίπτυχο «Αποτελεσματικότητα – Αυτονομία – Λογοδοσία» που αποτελεί τον πυρήνα του προτεινόμενου Σχεδίου Δράσης, θα συζητηθεί κατά την παρουσίασή του στις 22 Νοεμβρίου, από τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής και κορυφαίους ακαδημαϊκούς.

Η επιτροπή τάσσεται υπέρ της λειτουργίας ιδιωτικών ή μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα πανεπιστημίων

Μετά την παρουσίαση του Σχεδίου Δράσης, η Επιστημονική Επιτροπή θα δέχεται σχόλια και ερωτήσεις στο mail: University2030@bodossaki.gr ως τις 22 Δεκεμβρίου, με στόχο να ληφθούν υπόψιν στην τελική διαμόρφωση του Σχεδίου Δράσης και των σχετικών κειμένων.

Εισαγωγικό σημείωμα από το Σχέδιο Δράσης

Τα πανεπιστήμια είναι ένας από τους παλαιότερους θεσμούς της ανθρωπότητας και διατηρούν, στη διαδρομή της ιστορίας, τα βασικά χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας τους: μορφώνουν και προετοιμάζουν τους πολίτες και τους επαγγελματίες του μέλλοντος, στηρίζουν και ικανοποιούν τις φιλοδοξίες των φοιτητών τους, συντελώντας στην ανοδική κοινωνική κινητικότητα, ειδικά όσων προέρχονται από τις πιο αδύναμες κοινωνικές κατηγορίες.

Συμβάλλουν, επίσης, με την έρευνά τους στην πρόοδο και την ανάπτυξη των κοινωνιών καθιστώντας με τον τρόπο αυτό τους προηγούμενους στόχους εφικτούς. Η έρευνα στον διεθνή χώρο δείχνει πως η εκπαίδευση είναι ο βασικός μοχλός της ανάπτυξης. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, δίχως ανάπτυξη δύσκολα επιτυγχάνεται η ατομική επαγγελματική επιτυχία, η κοινωνική κινητικότητα και, εντέλει, η ίδια η ευημερία της κοινωνίας.

Τον 21ο αιώνα, με τα μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα, μετά από μια πανδημία που δοκίμασε τις αντοχές όλου του πλανήτη και έφερε πιο κοντά εξελίξεις που πριν λίγους μήνες φάνταζαν απρόσιτες, τα πανεπιστήμια βρίσκονται αντιμέτωπα με μεγάλες προκλήσεις που μπορεί να αλλάξουν βασικά στοιχεία του χαρακτήρα τους. Η ραγδαία και δυναμική εξέλιξη των επιστημονικών κλάδων, οι συνέργειες μεταξύ της παραγωγικής οικονομίας και της έρευνας στα ΑΕΙ, οι νέοι τρόποι εργασίας και επικοινωνίας λόγω της ψηφιακής επανάστασης και η διαθεσιμότητα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε μεγάλη κλίμακα, διαμορφώνουν μια νέα πραγματικότητα που θα επηρεάσει το μέλλον των πανεπιστημίων.

Τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια, πλην λίγων φωτεινών εξαιρέσεων, δυσκολεύονται πολύ να παρακολουθήσουν ως πρωταγωνιστές αυτές τις εξελίξεις.

Παρά τη γενική αναγνώριση των προβλημάτων που υπάρχουν και την αδιάκοπη συζήτηση σχετικά με αυτά, οι μεταρρυθμίσεις που έχουν επιχειρηθεί, είτε είναι ανεπαρκείς ή αντιπαραγωγικές και δεν έχουν καρποφορήσει, είτε δεν έχουν αναπτυχθεί στην αναγκαία κλίμακα, είτε έχουν υπονομευθεί και αναιρεθεί. Με τον τρόπο αυτό έχει δημιουργηθεί μια γενικευμένη αίσθηση πως η κατάσταση δεν διορθώνεται. Δεν συμμεριζόμαστε την άποψη αυτή και πιστεύουμε πως πρέπει να αμφισβητηθεί αποφασιστικά. Ειδάλλως, κινδυνεύει να μετατραπεί σε αυτο-εκπληρούμενη προφητεία. Το αποτέλεσμα θα είναι η συνεχιζόμενη τελμάτωση της παιδείας και, αναπόφευκτα, η υποχώρηση, κοινωνική και οικονομική, της χώρας.

Στο κείμενο που ακολουθεί στόχος είναι να επισημάνουμε τις αλλαγές εκείνες που μπορούν να φέρουν τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια στις πρώτες κατηγορίες των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διεθνώς.

Οι προτάσεις μας αναπτύσσονται πάνω σε τρεις άξονες:

αποτελεσματικότητα

αυτονομία και

λογοδοσία

Τα ΑΕΙ πρέπει να γίνουν πιο αποτελεσματικά γιατί από αυτό εξαρτάται η μελλοντική ανάπτυξη της χώρας και η ευημερία των επόμενων γενεών.

Η αύξηση της αυτονομίας τους θα επιτρέψει τη μεγιστοποίηση των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων.

Τέλος, η λογοδοσία θα επιτρέψει την επιβράβευση των επιτυχιών, τη διόρθωση των αστοχιών και τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής τους συμβολής.

Η αξιολόγηση είναι το μέσον που συνδέει την αυτονομία με τη λογοδοσία, γιατί χωρίς λογοδοσία, η αυτονομία μπορεί να οδηγήσει στην αυθαιρεσία και δίχως αυτονομία, η λογοδοσία δεν είναι παρά ένα γραφειοκρατικό εργαλείο.

Να σημειώσουμε πως, ενώ οι προτάσεις αφορούν το δημόσιο πανεπιστήμιο, αυτό δεν σημαίνει πως είμαστε αντίθετοι με την ίδρυση ιδιωτικών/μη-κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Κάτι τέτοιο μπορεί να προσδώσει δυναμισμό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και να συμβάλει σε μια δυναμική εκσυγχρονισμού των δημόσιων πανεπιστημίων (π.χ. προβάλλοντας πρότυπα ευέλικτης διοίκησης).

Η αξιολόγηση των ιδρυμάτων αυτών, υπαρχόντων και μελλοντικών, πρέπει να γίνεται από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), ώστε να υπάρχει ένα ενιαίο πλαίσιο κριτηρίων για όλη την τριτοβάθμια εκπαίδευση δημόσια και ιδιωτική.  Η αξιολόγηση από την Αρχή μπορεί να αφορά και στη σκοπιμότητα ίδρυσης νέων δημόσιων ή ιδιωτικών/μη-κερδοσκοπικών πανεπιστημίων και στην ωριμότητα των σχετικών προτάσεων.

Η Επιστημονική Επιτροπή για το Ελληνικό Πανεπιστήμιο:

Βασιλική Γεωργιάδου, Αχιλλέας Γραβάνης, Μανώλης Δερμιτζάκης, Ελευθερία Ζεγγίνη, Στάθης Καλύβας, Βάσω Κιντή

Ολόκληρη η πρόταση της Επιτροπής εδώ