Πώς κερδήθηκε στις Βρυξέλλες η μάχη για τον μειωμένο ΦΠΑ στα νησιά

Όταν όλοι, θεσμικοί ή μη, είχαν εγκαταλείψει τις προσπάθειες και θεωρούσαν το προβλεπόμενο στην Οδηγία 2006/112/ΕΚ (εφεξής Οδηγία ΦΠΑ) δικαίωμα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου ως χαμένη υπόθεση, το Δίκτυο και οι Πρόεδροι των Νησιωτικών Επιμελητηρίων της ΕΕ (INSULEUR), αγωνίστηκαν για την διατήρηση του καθεστώτος αυτού προς πάσα κατεύθυνση και με κάθε πρόσφορο μέσο.  

Παράλληλα προς την διαβούλευση και την διαπραγμάτευση για την αναθεώρηση της Οδηγίας ΦΠΑ, οργάνωσαν συναντήσεις, συμμετείχαν σε διαβουλεύσεις, ενημερώσεις και δημόσιες Ακροάσεις με εκπροσώπους Κοινοτικών οργάνων στις Βρυξέλλες και προσπάθησαν να επηρεάσουν προς αυτήν την κατεύθυνση Κυβερνήσεις Κρατών μελών.  

Η εφαρμογή των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου δεν αποτελούσε προνόμιο, αλλά στόχευε στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας των συγκεκριμένων περιοχών και στην αντιστάθμιση των μειονεκτημάτων που προκαλούνταν από την εδαφική ασυνέχεια, το μικρό τους μέγεθος, τη δύσκολη σύνδεση τους με την ηπειρωτική χώρα και μεταξύ τους (π.χ. άγονες γραμμές), την απομόνωση τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, την έλλειψη περίθαλψης, εκπαίδευσης κ.λπ.  

Πάγια θέση του INSULEUR αποτελούσε λοιπόν η εφαρμογή του μέτρου του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ σε όλα τα Ευρωπαϊκά νησιά και εκτιμούσε ότι θα έπρεπε να γίνει η ρητή αναφορά στην νέα Οδηγία όχι μόνο στα νησιά του Αιγαίου αλλά σε όλα τα νησιά της Ευρώπης. 

Το κλίμα έγινε ακόμα αρνητικότερο από την ώρα που μπήκε σε εφαρμογή η σχετική διάταξη του τρίτου μνημονίου μεταξύ των θεσμών και της Ελληνικής Κυβέρνησης με την προοδευτική κατάργηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε ομάδες νησιών του Αιγαίου. Τουλάχιστον, ανεστάλη η εφαρμογή της διάταξης κατάργησης του καθεστώτος μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στην τρίτη και τελευταία ομάδα απομακρυσμένων κυρίως νησιών, λόγω των προσφυγικών ροών.  

Ένα μέτρο «κοινοτικού κεκτημένου» διαρθρωτικού χαρακτήρα θυσιαζόταν στο βωμό της δημοσιονομικής προσαρμογής. 

Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου ECOFIN της 25^ηςΜαΐου 2016 επί του Σχεδίου Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Φορολογία, δεν έγινε καμιά αναφορά σε μειωμένους συντελεστές στα νησιά. Αντιθέτως, υπήρχε μια σύσταση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει επειγόντως νομοθετική πρωτοβουλία για την υιοθέτηση μειωμένου ή μηδενικού συντελεστή στα γυναικεία προϊόντα υγιεινής! 

Η νομοθετική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναθεώρηση της Οδηγίας) είχε ως σκοπό την περαιτέρω εναρμόνιση του δικαίου στον τομέα αυτόν με την κατάργηση μεγάλου αριθμού εξαιρέσεων, συμπεριλαμβανομένης εκείνης των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου. Προέβλεπε το δικαίωμα στο Κράτος μέλος να ορίζει μόνο δύο μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ μεταξύ 5-15%, οι οποίοι θα ίσχυαν σε όλη την επικράτεια του.  

Στο Ψήφισμα που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 4 Φεβρουαρίου 2016 σχετικά με την ειδική κατάσταση των νησιών, υπογράμμισε ότι οι ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις που έχουν χορηγηθεί σε ορισμένα ευρωπαϊκά νησιά, σύμφωνα με την Οδηγία ΦΠΑ, αποτελούσαν «αντιστάθμισμα στα μόνιμα φυσικά-γεωγραφικά και δημογραφικά τους μειονεκτήματα». Στο ίδιο Ψήφισμα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τόνισε τη σημασία που έχουν οι εν λόγω ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες, ζητώντας μάλιστα να συνεχίσουν να υφίστανται, «ιδίως σε εκείνα τα κράτη μέλη που υπάγονται σε προγράμματα οικονομικής προσαρμογής».  

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή στη γνωμοδότησή της σχετικά με ένα σχέδιο δράσης για τον ΦΠΑ: «Προς ένα Ενιαίο Χώρο ΦΠΑ της ΕΕ: ​​ώρα αποφάσεων», που εγκρίθηκε ομόφωνα στις 13 Ιουλίου 2016, υπογράμμισε τη σημασία αυτών των φορολογικών καθεστώτων και ζήτησε ρητά τη συνέχισή τους. 

Σε αυτά τα πλαίσια το Υπ. Οικονομικών με επιλογή της εκπροσώπησής του σε ανώτατο επίπεδο στις τεχνικές Ομάδες του Συμβουλίου με την κα Αθηνά Καλύβα, ΓΓ Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας επανέφερε το ζήτημα των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου και εργάστηκε με υπομονή και επιμονή για την διατήρηση του. Τελικά το Συμβούλιο ECOFIN, με την προσωπική συμβολή του Υπουργού κ. Σταϊκούρα και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αποφάσισε ομόφωνα, μεταξύ άλλων, την αυτολεξεί διατήρηση της σχετικής πρόνοιας της Οδηγίας ΦΠΑ.   

Με τη νέα αναθεωρημένη Οδηγία, αφενός η εκάστοτε Κυβέρνηση διασφαλίζει τη δυνατότητα να διατηρήσει τους μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ στα πέντε νησιά χωρίς σύνδεση με το προσφυγικό πρόβλημα, αφετέρου σε συνάρτηση με τα δημοσιονομικά περιθώρια έχει τη δυνατότητα να επαναφέρει το καθεστώς των εκπτώσεων σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, όπως ίσχυε, ενδεχομένως και πριν από το 2025, εφόσον διατηρούνται σε ισχύ μέχρι τότε οι διατάξεις της Οδηγίας ΦΠΑ. 

Όσον αφορά στα Ιόνια και την Κρήτη, θα πρέπει να εξεταστούν ισοδύναμα φορολογικά μέτρα για τις επιχειρήσεις, ούτως ώστε να μην δημιουργείται στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των νησιών μας. 

Έτσι κερδήθηκε η μάχη στις Βρυξέλλες, αποδεικνύοντας ότι η Ευρώπη δεν είναι μια πεδιάδα, άρα το δόγμα one solution fits all, δεν είναι ποτέ η καλύτερη λύση. 

Γιώργος Ασωνίτης 

• Ειδικός Επιστήμονας ΚΕΕΕ 
• Μέλος Τεχνικής Επιτροπής INSULEUR