«Σεισμός» στη Γερμανία από το… ρήγμα της Ουκρανίας – Νέα σελίδα για την Ευρώπη

«Η 24^η Φεβρουαρίου 2022 αποτελεί σημείο καμπής (…) Ο κόσμος δεν θα είναι πια ίδιος με πριν», δήλωσε ο Όλαφ Σολτς την Κυριακή, από το βήμα της γερμανικής βουλής, καταγγέλλοντας τον «πόλεμο του Πούτιν». Με τις ανακοινώσεις δε που έκανε στη συνέχεια, ο καγκελάριος της Γερμανίας σηματοδότησε μια μεγάλη στροφή της χώρας του, η οποία φαίνεται να κλείνει έναν ιστορικό κύκλο – σφραγίζοντας, ταυτόχρονα, την έναρξη μιας νέας περιόδου για τη χώρα του και για ολόκληρη την Ευρώπη.

Αυτός είναι και ο λόγος που επελέγη «Το τέλος της ανωριμότητας» ως τίτλος σε σχόλιο που δημοσιεύτηκε στην γερμανική Die Zeit, όπου γίνεται λόγος για την «επαναστατική ομιλία του Όλαφ Σολτς (…) που έφερε την εξωτερική πολιτική στο ύψος των περιστάσεων». Γι’ αυτό και η αμερικανική Wall Street Journal κάνει λόγο στη δική της ανάλυση για μια «ιστορική αντιστροφή μιας παράδοσης στην εξωτερική πολιτική που, επί μακρόν, αντικαθιστούσε τη σκληρή ισχύ με το εμπόριο και τον διάλογο».

Υπενθυμίζεται πως πρόκειται για ένα κύκλο ο οποίος διήρκεσε περισσότερο από μισό αιώνα. Τον άνοιξε στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Βίλι Μπραντ, ο οποίος τιμήθηκε και με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης του 1971 για την περίφημη Όστπολιτίκ του, που είχε στόχο την προσέγγιση της Γερμανίας με την ΕΣΣΔ (και την Πολωνία) και το κλείσιμο των ανοιχτών πληγών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τον ακολούθησαν δε πιστά, παρά τις δυσκολίες και τις παγίδες, όλοι όσοι τον διαδέχθηκαν – Χέλμουτ Σμιντ, Χέλμουτ Κολ, Γκέρχαρντ Σρέντερ και Άνγκελα Μέρκελ.

Υποθήκη για το μέλλον

Ήταν μια πολιτική η οποία, κατά γενική ομολογία, στέφθηκε με επιτυχία. Άνοιξε τον δρόμο όχι απλώς για την ειρηνική πτώση του Τείχους και την επανένωση της Γερμανίας, αλλά και για την οικοδόμηση στενών οικονομικών δεσμών ανάμεσα στις δύο χώρες τις δεκαετίες που ακολούθησαν. Κάτι που είχε ως αποτέλεσμα, ανάμεσα στα άλλα, η Γερμανία να είναι σήμερα ο δεύτερος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, μετά την Κίνα.

Έμελλε, ωστόσο, να είναι ένας καγκελάριος που επίσης προέρχεται από τις τάξεις του SPD αυτός που θα έριχνε τους τίτλους του τέλους στην πολιτική του Μπραντ. Αποφασίζοντας, υπό το βάρος των ραγδαίων εξελίξεων, των εικόνων της πολιορκίας μιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας και άλλων πόλεων, αλλά και των ασφυκτικών πιέσεων που δεχόταν από κάθε κατεύθυνση: Από τις ΗΠΑ, από αρκετούς εταίρους της Γερμανίας στην ΕΕ, από την αντιπολίτευση, ακόμη και από τμήμα του ίδιου του κόμματός του.

Ντόμινο αποφάσεων

Ο Σολτς μοιάζει πλέον να γκρεμίζει όλα τα ταμπού του Βερολίνου στις σχέσεις με τη Μόσχα, λαμβάνοντας αποφάσεις που δύσκολα μπορούν να αντιστραφούν: Έδωσε το πράσινο φως για την «αποβολή» (έστω και επιλεκτική) της Ρωσίας από το σύστημα διεθνών πληρωμών SWIFT. Ενέκρινε την εξαγωγή βαρέος οπλισμού προς τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. «Πάγωσε» επ’ αόριστον τη λειτουργία του αγωγού Nord Stream 2, ο οποίος είναι πλέον αμφίβολο εάν πάρει μπροστά, ακόμη κι αν τελειώσει ο πόλεμος, παρ’ ότι έχει ήδη αποπερατωθεί. Τηρεί ουδέτερη στάση στις αποφάσεις σημαντικών γερμανικών επιχειρήσεων να κόψουν τους δεσμούς τους με τη ρωσική αγορά – όπως έκανε ήδη η Daimler, που ανακοίνωσε την αποχώρησή της από την κερδοφόρα κοινοπραξία με τη ρωσική Kamaz. Και πολλά ακόμη.

Ακόμη σημαντικότερο, όμως, είναι το εξής: Ο Σολτς εξήγγειλε το τέλος του «δόγματος» που είχε κληροδοτήσει στη Γερμανία το χιτλερικό παρελθόν και η ήττα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Με το έκτακτο πακέτο των 100 δισ. ευρώ και τη δέσμευση για διάθεση τουλάχιστον του 2% του ετήσιου ΑΕΠ (κάτι που μέχρι πρόσφατα ο ίδιος και ο κυβερνητικός συνασπισμός απέρριπταν), με στόχο τη δημιουργία πανίσχυρων και σύγχρονων ενόπλων δυνάμεων, ο καγκελάριος οδηγεί αντικειμενικά τη χώρα του στην υποστήριξη των συμφερόντων της και δια της βίας, όταν και όπου κρίνεται αναγκαίο.

Πνοή ζωής και στην ΕΕ

Προς αυτή την κατεύθυνση είναι φανερό ότι θα επιχειρήσει να «σύρει» και ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό, εξάλλου, υπηρετεί και η αναγγελία της κατασκευής μιας σειράς νέων οπλικών συστημάτων από κοινού με τη Γαλλία και άλλες χώρες – δίνοντας το σήμα για μια εκρηκτική ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας, που αναμένεται να πρωταγωνιστήσει τις επόμενες δεκαετίες, μαζί με την «πράσινη βιομηχανία» και τον κλάδο των νέων τεχνολογιών.

Αυτός, εξάλλου, είναι και ο λόγος που κάνει αρκετούς να ισχυρίζονται πως με την επίθεσή του στην Ουκρανία, ο Πούτιν δεν κατάφερε απλώς να δώσει νέα ζωή στο «εγκεφαλικά νεκρό» ΝΑΤΟ (όπως το είχε χαρακτηρίσει ο Μακρόν), αλλά και να ενώσει την ΕΕ, «σβήνοντας» τις έντονες αντιθέσεις που υπήρχαν στις τάξεις της σε ένα μείζον ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής: Της στάσης έναντι της Ρωσίας.

Είναι γεγονός πως αυτή είναι η πρώτη εντύπωση που δημιουργείται. Είναι, όμως, ακριβώς έτσι τα πράγματα;

Ποια «στρατηγική αυτονομία»;

Προτού επιχειρήσει οποιοσδήποτε να απαντήσει, ας σκεφτεί πρώτα τις εξής δύο πλευρές: Πρώτον: Μήπως η αλλαγή στάσης του Βερολίνου και ενιαία στάση των «27» συνιστά, τελικά, τον οριστικό ενταφιασμό του στόχου περί «στρατηγικής αυτονομίας», καθώς τινάζει στον αέρα της γέφυρες της Ευρώπης με μια χώρα στην οποία είχε ποντάρει αρκετά και της έδινε δυνατότητες ελιγμών; Μήπως, με άλλα λόγια, τα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν αποτυπώνουν την πλήρη ευθυγράμμιση της ΕΕ με τη στρατηγική των ΗΠΑ, κάνοντας την Ουάσιγκτον να… τρίβει τα χέρια της και να ευχαριστεί τον Πούτιν για το «δώρο» που της έκανε;

Δεύτερον: Σημαίνει, άραγε, η ενιαία στάση απέναντι στη Ρωσία ότι θα συμβεί και κάτι ανάλογο σε άλλα ανοιχτά μέτωπα, που αποτελούν και πηγή σοβαρών διαφωνιών ανάμεσα στους «27»; Θα γίνει, με άλλα λόγια, κάτι ανάλογο με την Κίνα ή την Τουρκία, θα γίνουν τα αναγκαία βήματα για την οικονομική ολοκλήρωση και την πραγματική σύγκλιση, για την τραπεζική ένωση και την ύπαρξη κοινής φορολογικής πολιτικής; Θα τα βρουν Γερμανία, Γαλλία και Πολωνία στο θέμα της ενέργειας και της απεξάρτησης από τον άνθρακα; Θα υπάρξει κοινή στάση και για τους πρόσφυγες από άλλες περιοχές του πλανήτη, που μέχρι τώρα αντιμετωπίζονταν ως απειλή και επίδοξοι εισβολείς;

Ας μην βιαζόμαστε. Αναμφίβολα, η ρωσική εισβολή αποτελεί σημείο καμπής και θα αλλάξει πολλά. Προς ποια κατεύθυνση, όμως; Τι θα σημάνει «περισσότερη Ευρώπη»; Και τέλος, τι θα αντικαταστήσει την Όστπολιτίκ του Μπραντ – μια μονόπλευρη Βέστπολιτίκ του Σολτς;