Ουκρανία: Η κίνηση του Πούτιν που θα μπορούσε να πυροδοτήσει αλλαγή στάσης του ΝΑΤΟ

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πυροδότησε την επιβολή αλλεπάλληλων πακέτων αυστηρότατων οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της Μόσχας, ενώ οδήγησε στην επανασυσπείρωση του ΝΑΤΟ και ώθησε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποφασίσουν τον στρατιωτικό (επαν)εξοπλισμό τους.

Ωστόσο, παρά την αποστολή οπλισμού από πολλές δυτικές χώρες στο Κίεβο, η άμεση στρατιωτική εμπλοκή στην Ουκρανία παραμένει «κόκκινη γραμμή» για το ΝΑΤΟ. Τόσο ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν όσο και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ έχουν επανειλημμένα ξεκαθαρίσει ότι ενδεχόμενη εμπλοκή της Συμμαχίας στο πεδίο των μαχών θα μπορούσε να ανάψει το φυτίλι ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου – και είναι πράγματι έτσι.

Υπάρχει ωστόσο μία ρωσική ενέργεια η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει – ή να αιτιολογήσει – μια άμεση αντιπαράθεση του ΝΑΤΟ με την έτερη πυρηνική υπερδύναμη. Πρόκειται για τη χρήση χημικών όπλων που, όπως μεταδίδει το CNBC, ο πρόεδρος της Πολωνίας Άντρζεϊ Ντούντα δήλωσε την Κυριακή ότι θα μπορούσε να αλλάξει τη στάση της Δύσης.

Game changer

«Φυσικά όλοι ελπίζουν ότι (ο Πούτιν) δεν θα τολμούσε να κάνει κάτι τέτοιο, όμως εάν χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε όπλα μαζικής καταστροφής, τότε θα επρόκειτο για game changer», είπε ο Ντούντα το βράδυ της Κυριακής στο BBC, προσθέτοντας ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει σε μια τέτοια περίπτωση «να σκεφτεί σοβαρά τι θα πρέπει να κάνει γιατί (τότε η κατάσταση) θα άρχιζε να είναι επικίνδυνη όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο».

Ο Ντούντα είπε ακόμα ότι ο Πούτιν είχε ήδη χάσει τον πόλεμο σε πολιτικό επίπεδο και πλέον τον χάνει και σε στρατιωτικό, κάτι που θα μπορούσε να κάνει τον Ρώσο ηγέτη επικίνδυνο: «Αν με ρωτάτε εάν ο Πούτιν μπορεί να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα, νομίζω ότι ο Πούτιν μπορεί να χρησιμοποιήσει οτιδήποτε αυτή τη στιγμή, ειδικά όταν βρίσκεται σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση», είπε στο BBC.

Πάντως, παρά τις εκτιμήσεις του Πολωνού προέδρου, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η Μόσχα πρόκειται να προχωρήσει στη χρήση χημικών όπλων. Όπως αναφερόταν σε έκθεση – μη κατονομαζόμενων – δυτικών αξιωματούχων για το θέμα, που αποκάλυψε την Παρασκευή το Reuters, «ενώ οι Ρώσοι είναι πολύ πιθανό να έχουν ικανότητα χρήσης χημικών όπλων, δεν υπάρχει τίποτα που να υποδηλώνει ότι σκοπεύουν να τα χρησιμοποιήσουν σε αυτό το σημείο προκαλώντας μια μεγάλη κλιμάκωση της τρέχουσας σύγκρουσης.»

Το παρελθόν

Η Ρωσία έχει κατηγορηθεί για χρήση χημικών όπλων στο παρελθόν κατά ατόμων που θεωρούνταν σκληροί επικριτές του Πούτιν, ενώ σε ευρύτερο επίπεδο η Μόσχα θεωρείται από κάποιους συνένοχη για τη χρήση χημικών στον συριακό εμφύλιο πόλεμο.

Ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (ΟΑΧΟ) ορίζει ως τέτοιο κάθε χημική ουσία που χρησιμοποιείται για να προκαλέσει εκ προθέσεως θάνατο ή βλάβη, μέσω των τοξικών ιδιοτήτων της.

Αποστολή του Οργανισμού είναι να εφαρμόσει τις διατάξεις της Σύμβασης για τα Χημικά Όπλα που υπεγράφη από 193 χώρες (συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας) το 1997, η οποία απαγορεύει την παραγωγή και τη χρήση τους. Οι υπογράφοντες δεσμεύτηκαν να καταστρέψουν εγκαταστάσεις παραγωγής και αποθέματα χημικών όπλων.

Ο Πούτιν δήλωσε στα τέλη του 2017 ότι η Ρωσία ολοκλήρωσε την καταστροφή των τελευταίων χημικών της όπλων (και επέπληξε τις ΗΠΑ που δεν είχαν κάνει το ίδιο), αλλά η δηλητηρίαση του πρώην Ρώσου κατασκόπου (και διπλού πράκτορα) Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του Γιούλια στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2018 με τον νευροτοξικό παράγοντα Νοβιτσόκ (που αναπτύχθηκε από τη Σοβιετική Ένωση) και η δηλητηρίαση του επικριτή του Πούτιν και πολιτικού της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι το 2020 υποδηλώνουν ότι η Ρωσία έχει διατηρήσει ένα παράνομο πρόγραμμα χημικών όπλων.

Η Μόσχα αρνήθηκε ότι εμπλέκεται στα δύο περιστατικά παρά τα συντριπτικά στοιχεία περί του αντιθέτου. Υπήρξαν και άλλες περιπτώσεις επιθέσεων με χημικά όπλα για τις οποίες η Ρωσία έχει κινήσει σοβαρές υποψίες για ανάμειξη ή τουλάχιστον συνενοχή στη χρήση τους.

Τα περιστατικά περιλαμβάνουν τη δηλητηρίαση το 2004 του τότε φιλοδυτικού προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιούσενκο με διοξίνη και τη θανατηφόρα δηλητηρίαση του Αλεξάντερ Λιτβινένκο, πρώην αξιωματικού της KGB και επικριτή του Πούτιν που πέθανε στο Λονδίνο αφού ήπιε πράσινο τσάι με πολώνιο-210, σπάνιο και ισχυρό ραδιενεργό ισότοπο. Σύμφωνα με το CNBC, έρευνα του 2016 διαπίστωσε ότι ο Πούτιν πιθανώς ενέκρινε τη δολοφονία. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη.

Συρία

Στη συνέχεια, όταν τα ρωσικά στρατεύματα πολέμησαν στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων του Μπασάρ αλ Άσαντ στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας στον οποίο χρησιμοποιήθηκε ο νευροτοξικός παράγοντας Σαρίν εναντίον αμάχων, σκοτώνοντας πάνω από 1.400 ανθρώπους, η Ρωσία κατηγορήθηκε ότι βοήθησε τη Συρία να συγκαλύψει το έγκλημα. Μόσχα και Δαμασκός αρνήθηκαν οποιαδήποτε χρήση χημικών όπλων, αλλά οι επιθεωρητές του ΟΑΧΟ εντόπισαν αδήλωτες τοξίνες και πυρομαχικά κατά τις επιτόπιες επισκέψεις. Το 2020 η υπηρεσία καταδίκασε τη χρήση απαγορευμένων βομβών Σαρίν και χλωρίου από τη Συρία.

Φρενοκομείο

Σε κάθε περίπτωση, ενδεχόμενη χρήση χημικών όπλων από τον Ρώσο πρόεδρο θα προκαλούσε ανυπολόγιστους θανάτους και μεγάλο πόνο. Εάν επιπροσθέτως όμως λειτουργούσε και ως game changer – όπως το έθεσε ο Πολωνός πρόεδρος – οδηγώντας σε εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον πόλεμο, τότε σίγουρα θα άνοιγαν οι «πύλες του φρενοκομείου» παγκοσμίως.