Απόκλιση στην ποιότητα των πολιτικών θεσμών στην Ευρώπη – Η θέση της Ελλάδας

Η Παγκόσμια Τράπεζα εκδίδει κάθε δύο χρόνια το Δείκτη Ποιότητας Διακυβέρνησης (Worldwide Governance Index – WGI) για περισσότερες από 200 χώρες, ήδη από το 1996. Ο δείκτης αξιολογεί (στην κλίμακα 0-100) το θεσμικό πλαίσιο μέσω του οποίου ασκείται η διακυβέρνηση σε κάθε χώρα (υψηλότερη βαθμολογία = καλύτερη επίδοση) εστιάζοντας σε 6 τομείς: (1) Εκπροσώπηση και λογοδοσία (Voice and Accountability), (2) Ποιότητα κανονιστικού πλαισίου (Regulatory quality), (3) Πολιτική σταθερότητα και απουσία βίας/τρομοκρατίας (Political stability and absence of violence/terrorism), (4) Κράτος δικαίου (Rule of law), (5) Κυβερνητική αποτελεσματικότητα (Government effectiveness) και (6) Περιορισμός διαφθοράς (Control of corruption). Δίνει λοιπόν μία πλήρη εικόνα για την ποιότητα των συστημάτων διακυβέρνησης σε κάθε κράτος, πληροφορώντας επίσης για την εξέλιξη της στο χρόνο.

Στο γράφημα απεικονίζονται τρείς από τους έξι υποδείκτες της διακυβέρνησης, στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ: οι δύο πρώτοι σχετίζονται περισσότερο με τις δημοκρατικές αρχές που διέπουν την άσκηση της διακυβέρνησης (Εκπροσώπηση και λογοδοσία, Κράτος δικαίου), ενώ ο τρίτος αξιολογεί την πολιτική σταθερότητα.

Παρατηρούμε ότι η ποιότητα της διακυβέρνησης πέφτει καθώς κινούμαστε από τη Δύση στην Ανατολή, και από το Βορρά στο Νότο. Το παράδειγμα της Φινλανδίας είναι ενδεικτικό, καθώς βαθμολογείται με 100 στο δείκτη ποιότητας του κράτους δικαίου και με 98,5 στο δείκτη εκπροσώπησης και λογοδοσίας για το 2021. Αντίθετα, προβλήματα δημοκρατίας και κράτους δικαίου είναι εμφανή σε χώρες όπως η Πολωνία, Ουγγαρία και Βουλγαρία.

Η θέση της Ελλάδας

Η Ελλάδα βρίσκεται κάπου στη μέση της κατάταξης. Η ποιότητα του κράτους δικαίου στη χώρα μας βαθμολογείται μόλις με 62,5, ενώ η τιμή του υποδείκτη εκπροσώπησης και λογοδοσίας της εκτελεστικής εξουσίας είναι αρκετά υψηλότερη (78,7). Όσον αφορά τον υποδείκτη πολιτικής σταθερότητας, η επίδοση της Ελλάδας είναι χαμηλή συγκριτικά με τις άλλες χώρες (51,42 για το 2021), αλλά βελτιωμένη συγκριτικά με το παρελθόν (41,71 για το 2011). Αντίθετα, οι περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ σημείωσαν αισθητή υστέρηση σε σχέση με το 2011, καταδεικνύοντας την πολιτική αστάθεια και τις πολιτικές ανακατατάξεις που προξένησαν οι τρεις διαδοχικές κρίσεις (η παγκόσμια χρηματοπιστωτική, του Ευρώ, και η πανδημική).

Ζωτικής σημασία η αναβάθμιση της ποιότητας

Σε μια περίοδο νέων κρίσεων (ενεργειακή, επισιτιστική), με ισχυρές επιπτώσεις σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, η ποιότητα των θεσμών αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για την ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού μοντέλου έναντι ανταγωνιστικών (αυταρχικών) μοντέλων. Η εμφανής υστέρηση ορισμένων κρατών μελών, η αυξημένη πολιτική αστάθεια, και η αδυναμία σύγκλισης στα πρότυπα διακυβέρνησης δυσχεραίνουν την προσπάθεια εύρεσης κοινού τόπου σε κρίσιμα θέματα (όπως π.χ. η ενεργειακή πολιτική) που θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της ηπείρου. Η αναβάθμιση της ποιότητας της διακυβέρνησης σε όλα τα κράτη μέλη είναι ζωτικό ζήτημα για την ΕΕ.