Πώς μπορεί να γίνει δωρεάν παραχώρηση μέρους κατοικίας

Αλλαγές στον τρόπο αντιμετώπισης της δωρεάν παραχωρήσεις κατοικίας, φέρνει στο φορολογικό τοπίο, η απόφαση της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών (ΔΕΔ) Θεσσαλονίκης 340/2022, με αντικείμενο την παραχώρηση μέρους μονοκατοικίας σε τέκνο.

Με τίτλο «Επιτρέπεται η παραχώρηση και μέρους οικίας προς ανιόντες ή κατιόντες εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, προκειμένου αυτή να χρησιμοποιηθεί ως κύρια κατοικία», η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφόρων της Θεσσαλονίκης,  ουσιαστικά αλλάζει την θέση της διοίκησης όσο αφορά την αντιμετώπιση της κατοικίας, για τον υπολογισμό των Αντικειμενικών Δαπανών Διαβίωσης, της μονοκατοικίας ως ενιαίο σύνολο.

Ιστορικό

Με την με αριθμό ………2021 οριστική πράξη διορθωτικού προσδιορισμού φόρου εισοδήματος/ επιβολής προστίμου φορολογικού έτους 2015, του προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ. Ε’ Θεσσαλονίκης καταλογίστηκε σε βάρος της προσφεύγουσας φόρος εισοδήματος ύψους 5.372,30€ πλέον προστίμου άρθρου 58 Ν. 4174/2013 λόγω ανακρίβειας 2.686,15€, ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης 588,08€, ήτοι συνολικό ποσό 8.646,53€, κατόπιν προσθήκης στο τεκμαρτό εισόδημα του οικείου φορολογικού έτους επιπλέον ποσού 19.090,00€ από διαφορά τεκμηρίου της κύριας κατοικίας της-μεζονέτας, επί της οδού…….., Τ.Κ………στο……..Θεσσαλονίκης.

Με την με αριθμό ………2021 οριστική πράξη διορθωτικού προσδιορισμού φόρου εισοδήματος/επιβολής προστίμου φορολογικού έτους 2016, του προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ. Ε’ Θεσσαλονίκης καταλογίστηκε σε βάρος της προσφεύγουσας φόρος εισοδήματος ύψους 5.628,10€ πλέον προστίμου άρθρου 58 Ν. 4174/2013 λόγω ανακρίβειας 2,814,05€, ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης 921,18€, ήτοι συνολικό ποσό 9.363,33€, κατόπιν προσθήκης στο τεκμαρτό εισόδημα του οικείου φορολογικού έτους επιπλέον ποσού 19.090,00€ από διαφορά τεκμηρίου της κύριας κατοικίας της, επί της οδού…….., Τ.Κ………στο……..Θεσσαλονίκης.

Η προσφεύγουσα σύμφωνα με τον έλεγχο συμπεριέλαβε ανακριβώς στον Πίνακα 5.1α των οικείων δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος το εμβαδό της ως άνω κύριας κατοικία της και ειδικότερα δήλωσε μόνο τον πρώτο όροφο 181 τ.μ. πλέον 4 τ.μ. βοηθητικών χώρων και όχι το ισόγειο 104,00 τ.μ., το οποίο το δήλωσε στο έντυπο Ε2 ως δωρεάν παραχωρούμενο στον υιό της…….. με Α.Φ.Μ.

……… Ο έλεγχος έκρινε ότι δεν δύναται να δηλωθεί μέρος της κατοικίας ως δωρεάν παραχωρούμενο και το υπόλοιπο ως κύρια κατοικία.

Η υπόθεση

Η υπόθεση αφορά την δωρεάν παραχώρηση ως κύρια κατοικία του ισογείου 104,00 τ.μ. στον υιό της (κατιόντα εξ αίματος), διώροφης μονοκατοικίας – μεζονέτας συνολικής επιφάνειας 284,98 τ.μ. κύριας κατοικίας και  4,37 τ.μ. βοηθητικών χώρων . Ο γονέας δήλωσε ως κατοικία στον ενότητα 5 «Προσδιορισμός Ετήσιας Αντικειμενικής Δαπάνης» και στον πίνακα 5.1 Ετήσια Αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης, του εντύπου Ε1 (Έντυπο Φορολογίας  εισοδήματος Φυσικών Προσώπων) ως κύρια κατοικία τον πρώτο όροφο  της μονοκατοικίας. Το υπόλοιπο της μονοκατοικίας, δηλαδή το ισόγειο της 104,00 τ.μ., οι φορολογούμενη το ανέγραψε στο έντυπο Ε2, των αντίστοιχων φορολογικών ετών, ως δωρεάν παραχώρηση τον γιό της.

ΕΝΦΙΑ: Λογαριασμός τριών ταχυτήτων για 7,3 εκατ. ιδιοκτήτες ακινήτων

Η διοίκηση δεν έκανε δεχθεί την διαίρεση της μονοκατοικίας και έκανε επανεκκαθάριση της δήλωσης της φορολογουμένης για τα αντίστοιχα χρόνια, υπολογίζοντας στην φορολογουμένη ως τεκμήριο το σύνολο της μονοκατοικίας, δηλαδή 19.090,00 ευρώ.

Το σκεπτικό της ΔΕΔ

Η φορολογούμενη προσέφυγε στην ΔΕΔ, με ενδικοφανή προσφυγή κατά της απόφασης της διοίκησης, που προέκυψε από την επανεκκαθάριση.

Η ΔΕΔ, με την απόφαση της, θεωρεί ότι οι σχετικοί  ισχυρισμοί της προσφεύγουσας γίνονται αποδεκτοί ως νόμω και ουσία βάσιμοι και αποφασίζει την αποδοχή της ενδικοφανούς προσφυγής.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της ΔΕΔ:

«Επειδή, στο άρθρο 39 του ν. 4172/2013, όπως ίσχυε τα υπό κρίση έτη, ορίζεται ότι: «1. Ο όρος «εισόδημα από ακίνητη περιουσία. σημαίνει το εισόδημα, σε χρήμα ή σε είδος, που προκύπτει από την εκμίσθωση ή την ιδιοχρησιμοποίηση ή τη δωρεάν παραχώρηση χρήσης γης και ακινήτων. Ειδικότερα το εισόδημα αυτό προκύπτει από: α) Εκμίσθωση ή υπεκμίσθωση ή παραχώρηση χρήσης γης ή ακινήτων συμπεριλαμβανομένων των κτιρίων, κατασκευών και κάθε είδους εγκαταστάσεων και εξοπλισμού τους….. 2. Το εισόδημα σε είδος αποτιμάται στην αγοραία αξία. Το εισόδημα από ιδιοχρησιμοποίηση ή δωρεάν παραχώρηση τεκμαίρεται ότι συνίσταται στο τρία τοις εκατό (3%) της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου. Κατ’ εξαίρεση το τεκμαρτό εισόδημα του προηγούμενου εδαφίου που αφορά δωρεάν παραχώρηση κατοικίας μέχρι διακόσια τετραγωνικά μέτρα (200 τ.μ.) προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως κύρια κατοικία προς ανιόντες ή κατιόντες απαλλάσσεται από το φόρο».

Επειδή, σύμφωνα με την Α.1041/2019 «Τύπος και περιεχόμενο της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων φορολογικού έτους 2018, των λοιπών εντύπων και των δικαιολογητικών εγγράφων που συνυποβάλλονται με αυτή».: «Αναγράφεται στη δήλωση τεκμαρτό εισόδημα 3% της αντικειμενικής αξίας δωρεάν παραχωρούμενης κατοικίας μόνο όταν η επιφάνεια της υπερβαίνει τα διακόσια τετραγωνικά μέτρα (200 τ.μ.) και υπολογίζεται μόνο για την υπερβάλλουσα επιφάνεια. Το τεκμαρτό εισόδημα από δωρεάν παραχώρηση κατοικίας μέχρι διακόσια τετραγωνικά μέτρα (200 τ.μ.), ολόκληρης ή τμήματος αυτής, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως κύρια κατοικία  προς ανιόντες ή κατιόντες εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, το οποίο απαλλάσσεται από τον φόρο και την ειδική εισφορά αλληλεγγύης δεν αναγράφεται στη δήλωση. Δεν δύναται να δηλωθεί μέρος της κατοικίας ως δωρεάν παραχωρούμενο και το υπόλοιπο να δηλωθεί ως κενό».

Επειδή, στο άρθρο 30 του ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «1. Ο φορολογούμενος που υπόκειται σε φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων υποβάλλεται σε εναλλακτική ελάχιστη φορολογία όταν το τεκμαρτό εισόδημά του είναι υψηλότερο από το συνολικό εισόδημά του. Σε αυτή την περίπτωση στο φορολογητέο εισόδημα προστίθεται η διαφορά μεταξύ του τεκμαρτού και πραγματικού εισοδήματος και αυτή φορολογείται, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 34 2. Το τεκμαρτό εισόδημα υπολογίζεται με βάση τις δαπάνες διαβίωσης του φορολογούμενου και των εξαρτώμενων μελών του, σύμφωνα με τα άρθρα 31 έως και 34».

Επειδή, στο άρθρο 31 του ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «….(αναφέρεται ο υπολογισμός του φορολογητέου εισοδήματος για τις κατοικίες ως αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης) ».

Επειδή, στην υπό κρίση περίπτωση από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα:

Η προσφεύγουσα……….του…….., με Α.Φ.Μ………, όπως προκύπτει από τις με α/α…../2016 & …../2017 υποβληθείσες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος φορολογικών ετών 2015 & 2016, δήλωσε ως κύρια κατοικία της τον πρώτο όροφο (ήτοι εμβαδό 181 τ.μ. κύριο χώρο πλέον 4 τ.μ. βοηθητικό χώρο) μιας μονοκατοικίας – μεζονέτας, αποτελούμενης από ισόγειο και πρώτο όροφο, συνολικής επιφάνειας 284,98 τ.μ. κύριων χώρων και 4,37τ.μ. βοηθητικών, επί της οδού …….. στο …….. της Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, στα έντυπα Ε2 των αντίστοιχων φορολογικών ετών, το ισόγειο, εμβαδού 104,00τ.μ. δηλώθηκε, ως δωρεάν παραχωρούμενο, στον υιό της…….., με Α.Φ.Μ.

Επειδή, ο υιός της προσφεύγουσας,………του , με Α.Φ.Μ………, όπως προκύπτει από τις με α/α ……./2016 & ……./2017 υποβληθείσες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των φορολογικών ετών 2015 & 2016, δήλωσε ως κύρια κατοικία του, από δωρεάν παραχώρηση, τμήμα του ανωτέρω ακινήτου-μεζονέτας εμβαδού 104,00 τ.μ. στον Πίνακα 5.1α των οικείων φορολογικών δηλώσεων. Βάσει αυτού, προσδιορίστηκε η αντικειμενική δαπάνη διαβίωσής του στα υπό κρίση έτη, η οποία συνυπολογίστηκε στην συνολική ετήσια αντικειμενική του δαπάνη, για την οποία και φορολογήθηκε, καθόσον τα πραγματικά του εισοδήματα, τόσο στο φορολογικό έτος 2015 όσο και στο φορολογικό έτος 2016, υπολείπονταν των τεκμαρτά προσδιορισθέντων εισοδημάτων του.

Επειδή, σε καμία από τις προαναφερθείσες διατάξεις του Ν. 4172/2013 (Κ.Φ.Ε.) δεν ορίζεται ότι η δωρεάν παραχώρηση αφορά μόνο σε ολόκληρη κατοικία και όχι σε μέρος αυτής, ενώ με την Α 1041/2019 διευκρινίζεται ρητώς ότι επιτρέπεται η παραχώρηση και μέρους οικίας προς ανιόντες ή κατιόντες εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, προκειμένου αυτή να χρησιμοποιηθεί ως κύρια κατοικία.

Κατόπιν τούτου, εσφαλμένα η φορολογική αρχή έκρινε ότι η προσφεύγουσα δεν μπορούσε να παραχωρήσει μέρος της οικίας της στον υιό της (κατιόντα εξ αίματος) και συνυπολόγισε στην αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης για ιδιοκατοικούμενη κατοικία την συνολική επιφάνεια της κύριας κατοικίας της, επί της οδού ……..στο……..της Θεσσαλονίκης, 284,98 τ.μ. κύριων χώρων και 4,37 τ.μ. βοηθητικών, προσαυξάνοντας το τεκμήριο κατοικιών κατά 19.090,00€.

Συμπερασματικά λοιπόν και βάσει της σχετικής απόφασης , οι φορολογούμενοι μπορούν πλέον να δηλώσουν ότι παρέχουν δωρεάν σε ανιόντες και κατιόντες(γονείς, τέκνα, παπούδες) , μέρος της οικίας τους, αρκεί να το έχουν αναγράψει στο έντυπο Ε2 (Αναλυτική  Κατάσταση για τα  Μισθώματα  Ακίνητων). Η διοίκηση είναι υποχρεωμένη να δεχθεί δήλωση αυτή των φορολογουμένων.

Βασική προϋπόθεση, πέρα από την αναγραφή στο Ε2, είναι να δηλωθεί από τον φορολογούμενο που δέχθηκε την δωρεάν παραχώρηση, ως κύρια κατοικία στο έντυπο Ε1.

Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός, Α. Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκηση της PROSVASIS AEBE, Συγγραφέας