Η ελπίδα της αλλαγής στην διοίκηση των πανεπιστημίων

Ο μακροβιότερος νόμος διοικήσεως του πανεπιστημίου 5343/1932 των Καραθεοδωρή – Παπούλια, επί υπουργού επί της Παιδείας του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος εστηρίχθη κατά βάσιν σε γερμανικά πρότυπα, προέβλεπε την ενιαύσιο θητεία των πρυτάνεων διά της Συγκλήτου. Σκοπός της ρυθμίσεως, της οποίας παραπλήσια ακολουθεί και η Ακαδημία Αθηνών, ήταν η αποφυγή των δημιουργουμένων πελατιακών σχέσεων, ως απόρροια της εκλογικής διαδικασίας, των συναλλαγών και των αθεμίτων εν πολλοίς υποσχέσεων, που ευτελίζουν στο έπακρον το κύρος ενός πνευματικού καθιδρύματος. Κυριώτατα όμως η ρύθμισις αποσκοπούσε την αποφυγή δημουργίας παρά τον μακροχρονίως ασκούντα χρέη πρυτάνεως μιας ομάδος αυλικής, η οποία εν τέλει θ’ αντικαθιστούσε τον πρύτανη και θα ελειτουργούσε άλλοτε μεν ως μοχλός πιέσεως κατά την λήψη των αποφάσεων, άλλοτε δε αντ’ αυτού αλλ’ επ’ ονόματί του. Προς αποφυγήν λοιπόν αυτών των παρεκτροπών, ο τότε νόμος προέκρινε την ανωτέρω αναφερθείσα ρύθμιση ως ασφαλιστική δικλίδα.

Έκτοτε υπήρξαν πολλές νομοθετικές ρυθμίσεις, – με αποτέλεσμα να δημιουργείται πλέον ανασφάλεια δικαίου, – οι οποίες, κατά το μάλλον ή ήττον δεν κατώρθωσαν ούτε να περιστείλουν την πρυτανική παντοδυναμία, φθάνουσα ενίοτε στα όρια της ενός ανδρός αρχής, ούτε ν’ αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της πρυτανικής αυλής, ιδιαιτέρως δε, όταν ο πρύτανις έχει πολυχρόνια παραμονή στον πρυτανικό θώκο.

Η διοίκησις όμως ενός οργανισμού απαιτεί διττήν ανανέωση, δηλ. προσώπων και κατ’ επέκτασιν αντιλήψεων και οραμάτων. Δεν είναι τυχαίον άλλως τε, που πρόσωπα τα οποία ευρέθησαν επί μακρότατο χρόνο στην εξουσία, ευαγγελίσθηκαν προ νέας εκλογικής τους αναμετρήσεως – είτε οι ίδιοι είτε η διάδοχος κατάστασις της αυτής γραμμής πλεύσεως – την μαγικών προδιαγραφών λέξη «Αλλαγή». Λες και η πολυχρόνιος παραμονή στην εξουσία, με πολλά έτη στο διάβα ενός οργανισμού, δεν ήσαν αρκετά για να ολοκληρώσουν το έργο τους, να ενυλώσουν τις ιδέες τους, να χαράξουν την όποια πορεία κάποτε οραματίσθησαν.

Η αλλαγή όμως δημιουργεί ελπίδα, γι’ αυτό και όλοι την επικαλούνται ανεξαρτήτως ιδεολογικής τοποθετήσεως. Και ανεξαρτήτως, εάν τα πρόσωπα που παρουσιάζονται ως φορείς της, εφθάρησαν τόσο τα ίδια όσο και οι ιδέες τους στην ροή του χρόνου.

Διότι η αλλαγή, η κάθε αλλαγή, αποτελεί συστατικό στοιχείο της υγείας στην διοίκηση, όπως και εν γένει η εναλλαγή προσώπων και ιδεών στην εξουσία, και προαπαιτεί ουσιαστική και όχι φαινομενική ανανέωση, δηλ. νέα αρχή με πρόσωπα αποδείξαντα την αυτόνομο, αυτόφωτο και διαυγή ακαδημαϊκή τους πορεία, σμιλεμένη διά της διοικητικής τους εμπειρίας στο προσκήνιο και όχι στα παρασκήνια, και της πάσης φύσεως και μορφής αντιστάσεώς τους στα όποια συστημικά κατεστημένα. Διότι συστημικά κατεστημένα υπάρχουν και εντός των πανεπιστημιακών χώρων.
Υπεράνω όλων όμως, όταν η ακαδημαϊκή κοινότης καλείται να εκλέξη διοικήσεις, βάσει ενός νομοθετικού πλαισίου αμφιβόλου και οπωσδήποτε προβληματικής συνταγματικότητος, οφείλει να επιλέξη εκείνους, οι οποίες θα θωρακίσουν την αυτοτέλεια των πανεπιστημίων, την συνταγματική νομιμότητα, και βεβαίως, το δημοκρατικό ιδεώδες.

*Ο Κυριάκος Θ. Νικολάου-Πατραγάς είναι Καθηγητής Ισλαμικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών