Ουκρανία: Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος πυρηνικής καταστροφής στη Ζαπορίζια [γραφήματα]

Ακόμα και αν οι εμπειρογνώμονες δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο μιας πυρηνικής καταστροφής, ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια εξακολουθεί να αποτελεί τον νούμερο ένα κίνδυνο από την παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, όπως αναφέρουν οι Financial Times.

Το εργοστάσιο, το οποίο καταλήφθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις αμέσως μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, έχει γίνει το επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, καθώς η συνεχής απειλή από βομβαρδισμούς και πυραυλικές επιθέσεις εντείνουν τις ανησυχίες σχετικά με ένα πιθανό «ατύχημα» και τις δυσάρρεστες  συνέπειες που θα προκαλούσε σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Ουκρανία – ΔΟΑΕ: Μαρτυρίες για «κάποιες νάρκες» στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια

Περιορισμός ραδιενέργειας

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας ανέφερε αυτή την εβδομάδα ότι βρήκε νάρκες στην περιοχή – η ανακάλυψη αυτή έγινε μετά τις κατηγορίες της Ουκρανίας ότι η Ρωσία είχε τοποθετήσει εκρηκτικά στην οροφή των αντιδραστήρων της Ζαπορίζια. Τον Ιούνιο η καταστροφή του φράγματος της Καχόβκα προκάλεσε ανησυχίες σχετικά με την πηγή ψύξης του εργοστασίου

.

Αν η Ρωσία προσπαθούσε να προκαλέσει τη μέγιστη δυνατή ζημιά, για παράδειγμα ανατινάζοντας έναν από τους αντιδραστήρες κατηγορώντας την Ουκρανία για την έκρηξη, οι ενέργειές της θα συγκλόνιζαν τον κόσμο, αλλά ο αντίκτυπος από την ραδιενέργεια θα περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό στην περιοχή, δήλωσε ο Πολ Νόρμαν, καθηγητής πυρηνικής ενέργειας στο βρετανικό πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.

Οι περισσότεροι πυρηνικοί επιστήμονες επιμένουν ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα καταστροφής στη Ζαπορίζια συγκρίσιμη με την έκρηξη και την πυρκαγιά του 1986 στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ στη Βόρεια Ουκρανία.

«Οι ειδικοί μας έχουν εξετάσει προσεκτικά τα χειρότερα σενάρια, συμπεριλαμβανομένων του βομβαρδισμού και της σκόπιμης δολιοφθοράς των αντιδραστήρων και των δοχείων αποθήκευσης αναλωμένων καυσίμων», ανέφερε η Αμερικανική Πυρηνική Εταιρεία. «Δεν μπορούν να προβλέψουν μια κατάσταση που θα οδηγούσε σε αρνητικές συνέπειες για την υγεία που σχετίζονται με την ακτινοβολία», προσθέτει στην ανακοίνωση της.

Γιατί οι ειδικοί υποβαθμίζουν τους κινδύνους μιας καταστροφής

Ένας λόγος είναι η στιβαρή κατασκευή των έξι αντιδραστήρων VVER-1000 με νερό υπό πίεση της Ζαπορίζια, που τέθηκαν σε λειτουργία μεταξύ 1985 και 1995. Κάθε ένας βρίσκεται μέσα σε ένα φρούριο από οπλισμένο σκυρόδεμα πάχους άνω του ενός μέτρου και το ίδιο το δοχείο του αντιδραστήρα έχει ένα χαλύβδινο τοίχωμα πάχους 30 εκατοστών, δήλωσε ο Nόρμαν.

Ο Μαρκ Φόρμαν, αναπληρωτής καθηγητής πυρηνικής χημείας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Chalmers της Σουηδίας, αντιπαρέβαλε τον σχεδιασμό τους με τους αντιδραστήρες της σοβιετικής εποχής στο Τσερνομπίλ, όπου «η έκρηξη διέλυσε τον αντιδραστήρα, άνοιξε μια τρύπα στην οροφή και μετέτρεψε πολλά καύσιμα σε μικρά θραύσματα».

«Αν κάποιος πυροδοτήσει μια βόμβα στην οροφή της Ζαπορίζια, τότε μπορεί να προκληθεί ζημιά στην κατασκευή που είναι τοποθετημένοι οι αντιδραστήρες, αλλά ακόμη και έτσι θα υπάρχει σημαντική προστασία», πρόσθεσε.

«Είναι σαν να έχεις ένα τανκ μέσα σε ένα φρούριο», τόνισε ο Νόρμαν.«Υπάρχουν πολλά επίπεδα προστασίας. Θα χρειαστούν πολλά για να τα διασπάσεις», πρόσθεσε.

Κλειστοί αντιδραστήρες

Ένας δεύτερος λόγος για την αισιοδοξία των ειδικών είναι ότι η Ζαπορίζια δεν παράγει ηλεκτρική ενέργεια για περισσότερο από 10 μήνες και οι αντιδραστήρες της έχουν κλείσει.

Αντίθετα, το Τσερνομπίλ και το εργοστάσιο της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία, λειτουργούσαν σε πλήρη ισχύ λίγο πριν από αυτές τις καταστροφές.

Πέντε αντιδραστήρες έχουν κλείσει εντελώς και ένας έκτος υπολειτουργεί, παράγοντας λίγη θερμότητα και ατμό για βασικούς σκοπούς εντός του συγκροτήματος, λειτουργώντας σε πολύ μικρότερη από την πλήρη ισχύ.

Οι κλειστοί αντιδραστήρες παράγουν μόνο ελάχιστες ποσότητες ιωδίου-131, την πιο επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία ραδιενεργό ουσία. Ήταν η κύρια πηγή της εκτεταμένης μόλυνσης από το Τσέρνομπιλ.

Το ιώδιο-131 έχει σύντομο χρόνο ζωής – χρειάζεται μόλις οκτώ ημέρες για να διασπαστεί το 50% του ισοτόπου. Μέχρι τώρα «έχει εξαφανιστεί όλο, λόγω του χρόνου που έχει περάσει από τότε που οι αντιδραστήρες λειτούργησαν», δήλωσε ο Μαρκ Βένμαν, ειδικός στα πυρηνικά υλικά στο Imperial College του Λονδίνου.

Αν και το καισάριο-137, ένα ραδιενεργό ισότοπο με πολύ μεγαλύτερο χρόνο ημιζωής, 30 χρόνια, ήταν επίσης ένας σημαντικός μολυσματικός παράγοντας στο Τσερνομπίλ, επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι χιλιάδες καρκίνοι του θυρεοειδούς προκλήθηκαν από το ιώδιο-131.

Θα μπορούσε να υπάρξει τήξη ραδιενεργών καυσίμων;

Ακόμη και οι κλειστοί αντιδραστήρες χρειάζονται κάποια ψύξη για να αποφευχθεί η υπερθέρμανση του καυσίμου – κάτι που απαιτεί τόσο μια πηγή νερού όσο και ηλεκτρική ενέργεια για τις αντλίες. Οι ανησυχίες ότι η καταστροφή του φράγματος Kakhovka και η επακόλουθη αποστράγγιση του ταμιευτήρα θα μπορούσε να στερήσει από τη Ζαπορίζια το απαραίτητο νερό ψύξης έχουν σε μεγάλο βαθμό απορριφθεί.

Οι απαιτήσεις ψύξης είναι σχετικά μέτριες και η μονάδα αυτή διαθέτει μια πληθώρα επιλογών ψύξης, δήλωσε ο Eugene Shwageraus, καθηγητής μηχανικής συστημάτων πυρηνικής ενέργειας στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. «Αν και το νερό στον ταμιευτήρα υποχώρησε, υπάρχει μια λίμνη στο χώρο του εργοστασίου που έχει μήκος περίπου 2-3 χιλιόμετρα. Υπάρχουν επίσης πηγάδια, ώστε να μπορεί να αντληθεί νερό από το υπέδαφος, και το εργοστάσιο είναι επίσης συνδεδεμένο με την κοντινή δημοτική παροχή νερού».

Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, μια τεχνική βλάβη διέκοψε την κύρια εξωτερική γραμμή τροφοδοσίας του εργοστασίου για οκτώ ώρες, αν και μια εφεδρική γραμμή συνέχισε να λειτουργεί. Οι γεννήτριες ντίζελ είναι επίσης διαθέσιμες για την παροχή εφεδρικής ενέργειας.

Γιατί υπάρχει ανησυχία για τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος

Παλαιότερα πυρηνικά ατυχήματα, όπως το Windscale στο Ηνωμένο Βασίλειο και το Three Mile Island στις ΗΠΑ, καθώς και το Τσερνομπίλ και η Φουκουσίμα, τροφοδοτούν σενάρια τρόμου για τον πλανήτη.

Ο Shwageraus υποστήριξε ότι και οι δύο πλευρές(Ουκρανία και Ρωσία) «προσπαθούν να επιτύχουν τους στόχους τους υπερβάλλοντας για τους κινδύνους, αλλά νομίζω ότι οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν ποιοι είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι».

Ωστόσο, η φήμη της βιομηχανίας πυρηνικής ενέργειας θα μπορούσε να ενισχυθεί εάν η Ζαπορίζια επιβιώσει αλώβητη από τη σύγκρουση.

«Εάν αποδειχθεί ότι μπορείτε να τοποθετήσετε πυρηνικό εργοστάσιο μέσα σε εμπόλεμη ζώνη χωρίς συνέπειες, κάτι τέτοιο θα ευνοούσε τη φήμη της πυρηνικής ενέργειας», ισχυρίζεται ο Νόρμαν. «Θα ήταν κρίμα αν πάρα πολλοί άνθρωποι αποθαρρύνονταν από την πυρηνική ενέργεια, επειδή είναι μια τόσο καλή πηγή ενέργειας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα», πρόσθεσε χαρακτηριστικά.