Ελαιόλαδο: Πότε κινδυνεύει να χαρακτηριστεί ως μη βρώσιμο

H εκμηχάνιση της καλλιέργειας των ελαιόδεντρων με τη χρήση κινητήρων εσωτερικής καύσης στα οχήματα και εργαλεία καθώς και η χρήση λιπαντικών πετρελαϊκής προέλευσης έχουν φέρει ουσίες (επιμολυντές) σε επαφή με τους καρπούς της ελιάς.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόκειται να θεσπίσει εξαιρετικά χαμηλά όρια για την περιεκτικότητα τους στο ελαιόλαδο, ενώ κάποιες χώρες τα έχουν ήδη θεσμοθετήσει.

Ελιά: Οδηγίες από τη συγκομιδή έως την αποθήκευση ελαιολάδου

Ο κίνδυνος να χαρακτηριστούν τα παραγόμενα ελαιόλαδα ως μη βρώσιμα αφορά όλες τις κατηγορίες (μειονεκτικά, παρθένα, έξτρα παρθένα, και κατ’ επέκταση και τα πυρηνέλαια).

Με βάση τα παραπάνω,  φορείς ελαιολάδου (ΣΕΒΙΤΕΛ, ΕΔΟΕ, Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας 4 Ε), σε ενημερωτικό έντυπο, προτείνουν καλλιεργητικές πρακτικές για την αποφυγή της επιμόλυνσης του ελαιολάδου από υδρογονάνθρακες ορυκτέλαιων (mosh και moah).

Πώς θα αποφύγουμε την επιμόλυνση κατά την καλλιέργεια

Ο περιορισμός της χρήσης φυτοφαρμάκων (σε βιολογικές και συμβατικές καλλιέργειες) και η μη χρήση σκευασμάτων με παραφίνες σαν μέσο διασποράς των ενεργών συστατικών και τήρηση των οδηγιών που αναγράφονται στην ετικέτα για την εφαρμογή τους και του χρόνου αναμονής μεταξύ των εφαρμογών ή πριν το μάζεμα του καρπού, αποτελούν καλές πρακτικές κατά την καλλιέργεια των ελαιόδεντρων.

Στο μάζεμα οι καλές πρακτικές περιλαμβάνουν:

• Για τα μηχανικά/ ηλεκτρικά μέσα να χρησιμοποιούνται λιπαντικά με βάση φυτικά έλαια η συνθετικά λιπαντικά χαρακτηριζόμενα σαν ΜΟΑΗ free.
• Να αποφεύγεται η εναπόθεση των κινητήρων εσωτερικής καύσης (μοτεράκια) και των εργαλείων πάνω στα δίχτυα ελαιοσυλλογής- να τοποθετούνται στις περιοχές όπου ήδη έχουν μαζευτεί οι ελαιόκαρποί ή σε χωριστό μέρος από τα δίχτυα.

Κλάδεμα κατά την συγκομιδή

Στο κλάδεμα κατά τη συγκομιδή γίνεται χρήση λιπαντικών με βάση τα ορυκτέλαια για την λίπανση αλυσίδων στα αλυσιοπρίονα.

Οι καλές πρακτικές περιλαμβάνουν:

• Να αποφεύγεται το κλάδεμα των ελαιόδεντρων ταυτόχρονα με την συγκομιδή (Ένας από τους κύριους παράγοντες επιμόλυνσης είναι αυτή η πρακτική!!)
• Για τα αλυσοπρίονα να χρησιμοποιούνται λιπαντικά με βάση τα φυτικά έλαια ή συνθετικά λιπαντικά χαρακτηριζόμενα σαν ΜΟΑΗ free και να αποφεύγεται η χρήση λιπαντικών με βάση τα ορυκτέλαια.
• Να μην αποθηκεύονται τα αλυσοπρίονα μαζί με πανιά και σακιά ελαιόκαρπου, να μην μεταφέρονται μαζί με τα σακιά στις πλατφόρμες των τρακτέρ και των ημι-φορτηγών.

Περιέκτες αποθήκευσης μετά τη συγκομιδή

Μετά τη συγκομιδή απαιτείται η χρήση σακιών από γιούτα, η ύπαρξη ορυκτελαίων στις ίνες των σακιών από γιούτα είναι αποδεδειγμένη, και μειώνεται με την μεταφορά τους στον καρπό. Όσο περισσότερο σε επαφή τόσο περισσότερο μεταφέρονται.

Οι καλές πρακτικές περιλαμβάνουν:

• Να τηρούνται οι χρόνοι παράδοσης και επεξεργασίας των ελαιόκαρπων από την στιγμή της συγκομιδής μέχρι την σύνθλιψή τους (Ιδανικά μέσα σε 24 ώρες, ποτέ πάνω από 48 ώρες)
• Να αποφεύγεται η χρήση σακιών από Γιούτα, αν όχι να χρησιμοποιούνται σακιά από Γιούτα σύμφωνα με το πρότυπο ISO STANDARD 98/01 (αναθεώρηση 2005)
• Να αποθηκεύονται τα σακιά και τα τελάρα από PE μακριά από δοχεία που περιέχουν λιπαντικά έλαια ή και καύσιμα ακόμα και κατά το διάστημα που δεν χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά.

Μεταφορά και ελαιοποίηση

Κατά τη μεταφορά ελαιοκάρπων υπάρχει ο κίνδυνος για επιμόλυνση από καυσαέρια – μέσα μεταφοράς μολυσμένα με ορυκτέλαια).

Καλές πρακτικές:

• Οι κινητήρες των οχημάτων να είναι σε λειτουργία μόνο όταν είναι απαραίτητο
• Να αποφεύγεται μεταφορά με πλατφόρμα πίσω από τρακτέρ. Οι κινητήρες καίνε λάδια και τα καυσαέρια εμποτίζουν με ορυκτέλαια τον καρπό.
• Να μην μεταφέρονται λιπαντικά έλαια και καύσιμα μαζί με σακιά και τελάρα που περιέχουν τους ελαιόκαρπους. Να μην μεταφέρονται τα αλυσοπρίονα και οι ραβδίστηκες δίπλα η πάνω στα σακιά με τον καρπό.
• Σε περίπτωση τυχαίας μόλυνσης των μεταφορικών μέσων με υπολείμματα λιπαντικών ελαίων ή καυσίμων, για την αποφυγή της επιμόλυνσης των δικτύων συγκομιδής, να πλένονται προσεκτικά με απορρυπαντικό και να στεγνώνει το όχημα πριν την χρήση.

Επιμόλυνση στην αναμονή και σύνθλιψη ελαιοκάρπων

Κατά το στάδιο της μάλαξης, ελιές που έχουν επιμολυνθεί προηγουμένως, λόγω της διαδικασίας διαχωρισμού του λαδιού από τον πυρήνα, μεταφέρουν στο λάδι σε μεγαλύτερη αναλογία τα υπολείμματα υδρογονανθράκων ορυκτελαίων και έτσι επιμολύνεται τελικά το λάδι.

Καλές πρακτικές:

• Ο χρόνος από την συγκομιδή έως την σύνθλιψη των ελαιόκαρπών να μην ξεπερνάει τις 24 ιδανικά ώρες και πάντως όχι πάνω από 48. Όσο παραμένουν οι καρποί «ροφούν» από τα καυσαέρια των οχημάτων/μηχανήματων υπολείμματα ορυκτελαίων.
• Να περιοριστεί η χρήση λιπαντικών στο ελάχιστο και όσα χρησιμοποιούνται να είναι τροφίμων η και φυτικής προέλευσης η χαρακτηρισμένα MOAH free.
• Οι λιπασμένοι κινητήρες να τοποθετούνται σε χώρους που δεν μπορούν αν προκαλέσουν μόλυνση της εγκατάστασης και του ελαιόκαρπου
• Να τηρούνται οι θερμοκρασίες μάλαξης που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία για την έκθλιψη εν ψυχρώ και να εφαρμόζονται οι ενδεδειγμένοι χρόνοι μάλαξης
• Ο πεπιεσμένος αέρας να φιλτράρεται με φίλτρα ώστε να επιτευχθεί η καθαρότητα του αέρα ίση με την κατηγορία 1.3.1 του ISO 8573-1(απαλλαγμένος ορυκτελαίων)
• Να διατηρούνται απενεργοποιημένοι οι κινητήρες κατά τις εργασίες μεταφοράς του ελαιόλαδου από το βυτιοφόρο σε δεξαμενή .
• Οι μέχρι τώρα μελέτες έχουν δείξει ότι μετά την αποθήκευση στην Δεξαμενή, δεν παρατηρείται ουσιαστική περεταίρω αύξηση των υδρογονανθράκων ορυκτελαίων κατά την μεταποίηση και συσκευασία.

Κατά κύριο λόγο η επιμόλυνση γίνεται στο χωράφι και δευτερευόντως κατά την μεταφορά και ελαιοποίηση.

Περιοχές που έχουν ακολουθήσει τις καλές πρακτικές παράγουν ελαιόλαδα απαλλαγμένα επιβαρυμένης επιμόλυνσης, ενώ η υιοθέτηση των καλών πρακτικών θα διαφυλάξει την αξία και την ανταγωνιστικότητα των ελαιόλαδων του τόπου μας.