Κρεμλίνο: Είναι πλουσιότερο από ποτέ – Σε ποιον το οφείλει

Μπαίνοντας στον τρίτο χρόνο του πολέμου στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει βρεθεί με ένα άνευ προηγουμένου ποσό μετρητών στα κρατικά ταμεία της, ενισχυμένο από το ρεκόρ πωλήσεων αργού πετρελαίου στην Ινδία ύψους 37 δισ. δολαρίων πέρυσι, σύμφωνα με νέα ανάλυση, η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μέρος του αργού διυλίστηκε από Ινδία και στη συνέχεια εξήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες σε μορφή προϊόντων πετρελαίου αξίας άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων.

Αυτή η ροή πληρωμών, τελικά προς όφελος της Μόσχας, προέρχεται από την Ινδία που αύξησε τις αγορές ρωσικού αργού πάνω από 13 φορές σε σχέση με τις προπολεμικές ποσότητες, όπως αναφρέρει και η ανάλυση του Κέντρου Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA), που μοιράστηκε αποκλειστικά με το CNN.

Πούτιν: «Ζήτημα ζωής και θανάτου για τη Ρωσία, ο πόλεμος στην Ουκρανία»

Αυτό σημαίνει ότι ο στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ, το Νέο Δελχί, αναλαμβάνει να αντικαταστήσει τις αγορές αργού από τους δυτικούς αγοραστές, οι οποίες μειώθηκαν λόγω των κυρώσεων για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αναφέρει η ανάλυση.

Ενώ οι πωλήσεις ρωσικού αργού στην Ινδία δεν υπόκεινται σε κυρώσεις και είναι απολύτως νόμιμες, μια εξέταση των ναυτιλιακών δρομολογίων από ειδικούς υποδηλώνει ότι αυτός ο τεράστιος όγκος αποστολών μπορεί να περιλαμβάνει τον λεγόμενο «σκιώδη στόλο» δεξαμενόπλοιων αργού, που δημιουργήθηκε ειδικά από τη Μόσχα για να προσπαθήσει να συγκαλύψει με ποιους και πώς συναλλάσσεται, ώστε να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του Κρεμλίνου.

Τι συμβαίνει στο Γύθειο

Το CNN έγινε μάρτυρας ενός πιθανού μέρους του πολύπλοκου εμπορίου στα ανοιχτά του λιμανιού του Γυθείου νωρίτερα αυτό το μήνα. Δύο πετρελαιοφόρα – το ένα τεράστιο, το άλλο μικρότερο – παρατάχθηκαν το ένα δίπλα στο άλλο για μια μεταφορά από πλοίο σε πλοίο, η οποία περιλαμβάνει τη μεταφορά αργού πετρελαίου μεταξύ πλοίων, μερικές φορές με στόχο τη συγκάλυψη της προέλευσης και του τελικού προορισμού του.

Τα δύο δεξαμενόπλοια έχουν τη δική τους ιστορία. Και τα δύο ξεκίνησαν από τη Ρωσία εβδομάδες νωρίτερα. Το ένα ανήκει σε εταιρεία με έδρα την Ινδία που κατηγορείται για συμμετοχή σε παραβιάσεις κυρώσεων και το άλλο ανήκε στο παρελθόν σε άτομο που υπόκειται σε ξεχωριστές κυρώσεις των ΗΠΑ, σύμφωνα με την εταιρεία παρακολούθησης της ναυτιλίας Pole Star Global.

«Οι μεταφορές γίνονται μερικές φορές νόμιμα, αλλά χρησιμοποιούνται επίσης ως παράνομη τακτική για την παράκαμψη των κυρώσεων», δήλωσε ο David Tannenbaum της Pole Star Global. «Κάνουν ό,τι μπορούν για να μπερδέψουν τις αρχές ως προς το από πού προέρχεται αυτό το πετρέλαιο και ποιος το αγοράζει στο τέλος της ημέρας».

Δεκάδες παρόμοιες μεταφορές πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα στον Λακωνικό Κόλπο της Ελλάδας, ένα βολικό σημείο διαδρομής προς τη Διώρυγα του Σουέζ και τις ασιατικές αγορές, σύμφωνα με το CNN.

Ένας σκιώδης στόλος εν δράσει

Νωρίτερα τον Φεβρουάριο, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ εξέδωσε νέο πακέτο κυρώσεων κατά πλοίων και εταιρειών που θεωρούνται ύποπτες ότι βοήθησαν στη μεταφορά ρωσικού αργού κατά παράβαση των αμερικανικών κυρώσεων, σε μια προσπάθεια να εμποδίσει τη λειτουργία του σκιώδους στόλου της Ρωσίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ηγήθηκαν ενός συνασπισμού χωρών στα τέλη του 2022 που συμφώνησαν σε ένα «ανώτατο όριο τιμών», αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να μην αγοράζουν ρωσικό αργό πάνω από 60 δολάρια το βαρέλι. Αυτά τα έθνη απαγόρευσαν επίσης στις ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρείες τους -βασικούς παίκτες στην παγκόσμια ναυτιλία- να διευκολύνουν το εμπόριο ρωσικού αργού πάνω από αυτή την τιμή.

«Το ανώτατο όριο τιμών ήταν το πραγματικό έναυσμα για τη δημιουργία του σκιώδους στόλου», εξήγησε ο Viktor Katona, επικεφαλής ανάλυσης αργού πετρελαίου στην εταιρεία εμπορικών ερευνών Kpler. «Όσο μακρύτερες είναι οι εφοδιαστικές αλυσίδες, όσο πιο δύσκολο είναι να διαχωριστούν οι μεταφορές από πλοίο σε πλοίο, τόσο πιο δύσκολο θα ήταν… να προσδιοριστεί το πραγματικό κόστος ενός ρωσικού βαρελιού».

Ένα μέρος του εμπορίου πετρελαίου μεταξύ Ρωσίας και Ινδίας είναι ανοιχτό και άμεσο. Η Windward, μια ναυτιλιακή εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης, ανέλυσε τις παγκόσμιες ναυτιλιακές κινήσεις για το CNN και εντόπισε 588 απευθείας ταξίδια πετρελαιοφόρων από τη Ρωσία στην Ινδία πέρυσι.

Ωστόσο, κάποια κίνηση μεταξύ των δύο χωρών είναι πιο περίπλοκη, όπως μαρτυρά το CNN στα ανοιχτά των ελληνικών ακτών. Η Pole Star Global εξέτασε την ίδια διαδρομή και βρήκε πάνω από 200 ταξίδια πέρυσι από πλοία από τη Ρωσία που πραγματοποίησαν μεταφορά στον Λακωνικό Κόλπο σε άλλο πλοίο, το οποίο στη συνέχεια μετέβη στην Ινδία.

Συνήθης πρακτική

Ο Tannenbaum από την Pole Star Global ανέφερε ότι η εταιρεία «υποψιάζεται» ότι το κύριο κίνητρο για αυτές τις μεταφορές ήταν η αποφυγή κυρώσεων, καθώς «σχεδόν όλα αυτά τα πλοία» είχαν σύνδεση με τις ΗΠΑ ή την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα υπόκεινταν στο ανώτατο όριο τιμής. «Αυτός ο κόλπος είναι κλειστός. Είναι εκτός διαδρομής. Και έτσι μπορούν να κάνουν αυτή τη δραστηριότητα ψευδο-ανώνυμα».

Ο Ami Daniel, διευθύνων σύμβουλος της Windward, προέβη σε μια παρόμοια εκτίμηση: «Αυτό αποτελεί μέρος μιας ρωσικής μεθοδικής, συστημικής προσπάθειας να γίνουν τα πάντα πολύ πιο περίπλοκα». Περιέγραψε το κίνητρο για τη Ρωσία και τους εμπόρους πετρελαίου να παρακάμψουν τις κυρώσεις ως «τεραστίων διαστάσεων», λέγοντας: «Χρειαζόταν πραγματικά ένας λόγος για να μεταφέρετε 60 και πλέον εκατομμύρια βαρέλια στη μέση του ωκεανού και να τα εξάγετε στην Ινδία, επειδή είναι πολύ πιο εύκολο να μην το κάνετε αυτό – να πλεύσετε απευθείας».

Ο σκιώδης στόλος έδωσε τη δυνατότητα στη Ρωσία να δημιουργήσει μια παράλληλη ναυτιλιακή δομή που μπορεί να αντιμετωπίσει τις μεταβαλλόμενες τακτικές και το επίκεντρο των δυτικών κυρώσεων, με εκατοντάδες δεξαμενόπλοια αδιαφανούς ιδιοκτησίας, που χρησιμοποιούν περίπλοκες διαδρομές. Η Windward εκτιμά ότι αυτός ο στόλος αυξήθηκε πέρυσι σε 1.800 πλοία.

Το αποτύπωμα

Ο καθαρός αντίκτυπος των αγορών αργού από την Ινδία ήταν να αποδυναμώσει την πίεση που νιώθει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν από τις πετρελαϊκές κυρώσεις. Τα ομοσπονδιακά έσοδα της Ρωσίας εκτινάχθηκαν σε ρεκόρ 320 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023 και πρόκειται  να αυξηθούν περαιτέρω. Περίπου το ένα τρίτο  των χρημάτων δαπανήθηκε για τον πόλεμο στην Ουκρανία πέρυσι, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, και ένα μεγαλύτερο ποσοστό αναμένεται να χρηματοδοτήσει τη σύγκρουση το 2024.

Τα κεφάλαια που έχει στη διάθεσή του το Κρεμλίνο φέρνουν τη Μόσχα σε καλύτερη θέση ώστε να διατηρήσει έναν μακροχρόνιο πόλεμο από το Κίεβο, το οποίο αγωνίζεται να διατηρήσει την απελπιστικά αναγκαία ροή μετρητών από τη Δύση.

Σύμφωνα με ανάλυση δημόσιων στοιχείων του ρωσικού υπουργείου Οικονομικών από τον οικονομολόγο του RAND Howard Shatz, τα ρωσικά ομοσπονδιακά έσοδα και οι δαπάνες βρίσκονταν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2023. Ωστόσο, η Μόσχα εξακολουθεί να μην ισοσκελίζει τα βιβλία, είπε, μια ένδειξη του τεράστιου κόστους του πολέμου, αλλά και του πλήγματος στα έσοδα από το πετρέλαιο λόγω των κυρώσεων.

«Παρά το άλμα στα έσοδα, το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού ήταν το τρίτο υψηλότερο… μεγαλύτερο μόνο το 2022 και το 2020», είπε. «Ο φόρος στην εγχώρια παραγωγή και στις εισαγωγές είναι υψηλός και αποτελεσματικός, πράγμα που σημαίνει ότι φορολογούν τον ίδιο τους τον πληθυσμό για να πληρώσουν για αυτόν τον πόλεμο», είπε.

Η θέση της Ινδίας

Η Ινδία έχει δικαιολογήσει τις αγορές της από τη Ρωσία ως μέσο διατήρησης των παγκόσμιων τιμών σε χαμηλότερα επίπεδα, καθώς δεν ανταγωνίζεται με τις δυτικές χώρες για το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής. Ο υπουργός Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της Ινδίας Hardeep Singh Puri δήλωσε στο CNBC την περασμένη εβδομάδα: «Εάν αρχίσουμε να αγοράζουμε περισσότερο από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής, η τιμή του πετρελαίου δεν θα είναι στα 75 ή 76 δολάρια. Θα είναι στα 150 δολάρια».

Ο πολύπλοκος ρόλος της Ινδίας στο παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου αντικατοπτρίζεται επίσης στην τύχη των προϊόντων πετρελαίου στα οποία μετατρέπεται το ρωσικό αργό. Μέρος του αργού διυλίζεται σε προϊόντα πετρελαίου σε διυλιστήρια στη δυτική ακτή της Ινδίας και στη συνέχεια εξάγεται στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες που έχουν υπογράψει κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο. Τα προϊόντα που εξευγενίζονται εκτός Ρωσίας δεν καλύπτονται από κυρώσεις, μια παράλειψη που οι επικριτές αποκαλούν «παραθυράκι του διυλιστηρίου».

Η ανάλυση της CREA υπολόγισε ότι οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος αγοραστής διυλισμένων προϊόντων από την Ινδία από ρωσικό αργό πέρυσι, αξίας 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις αρχές Δεκεμβρίου 2022, όταν εισήχθη το ανώτατο όριο τιμών, και το τέλος του 2023. Οι εκτιμήσεις του οργανισμού βασίζονται σχετικά με τα δημόσια διαθέσιμα δεδομένα ναυτιλίας και ενέργειας.

Η αξία αυτών των εξαγωγών προϊόντων πετρελαίου αυξάνεται σημαντικά όταν συμπεριληφθούν οι σύμμαχοι των ΗΠΑ που επιβάλλουν επίσης κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Η CREA υπολόγισε ότι τα προϊόντα πετρελαίου αξίας 9,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων που παράγονται από ρωσικό αργό εισήχθησαν από αυτά τα έθνη το 2023, αύξηση 44% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Ο πλούτος

Η Μόσχα έχει βρει τρόπους να πλουτίσει και από αυτή τη διαδικασία διύλισης και εξαγωγής. Ένα από τα ινδικά διυλιστήρια και λιμάνια που δέχονται ρωσικό αργό βρίσκεται στο Vadinar και διοικείται από την εταιρεία Nayara Energy, η οποία ανήκει κατά 49,1% στον ρωσικό κρατικό πετρελαϊκό κολοσσό Rosneft. Η CREA εκτίμησε ότι οι ΗΠΑ εισήγαγαν προϊόντα πετρελαίου αξίας 63 εκατομμυρίων δολαρίων που διυλίστηκαν στο Vadinar το 2023 και ότι περίπου το ήμισυ του αργού που χρησιμοποιήθηκε στο εργοστάσιο ήταν ρωσικό. Όλα αυτά είναι απολύτως αδιαμφισβήτητα, σύμφωνα με το CNN.

Η έκθεση της οργάνωσης πρόσθεσε ότι οι εξαγωγές από το Vadinar «οδηγούν σε σημαντικά φορολογικά έσοδα για το Κρεμλίνο με τη μορφή της φορολόγησης του εξαγόμενου ρωσικού αργού πετρελαίου», αλλά και μέσω των κερδών που αποκομίζει η Rosneft από τη διύλιση και τη μεταπώληση στους δυτικούς αντιπάλους της Μόσχας.

Παρόλα αυτά, οι αναλυτές λένε ότι τα κέρδη που μπορούν να προκύψουν ακόμη και από την παραμικρή παράκαμψη των κυρώσεων κατά της Ρωσίας είναι τεράστια, λόγω των σημαντικών ποσών που εμπλέκονται στην εμπορία του φορτίου ενός και μόνο πετρελαιοφόρου. «Πραγματικά μιλάμε για κάτι το οποίο είναι εκπληκτικά προσοδοφόρο», διευκρίνισε ο Ντάνιελ της Windward. «Ο πειρασμός είναι τεράστιος για τους εμπόρους. Θα μπορούσαν απλώς να βγάλουν 10 έως 40 εκατομμύρια δολάρια μέσα σε τέσσερις ή πέντε μήνες. Δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει κάποια άλλη ευκαιρία στον κόσμο για να το κάνουν αυτό».