Αγορά Τέχνης: Γιατί μειώθηκε η αξία της – Ο ρόλος πληθωρισμού και πολέμων

Μετά από δύο χρόνια ανάκαμψης από την πανδημία, η παγκόσμια αγορά τέχνης συρρικνώθηκε πέρυσι κατά 4%, από 67,8 δισεκατομμύρια δολάρια σε 65 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την όγδοη ετήσια Έκθεση Παγκόσμιας Αγοράς Τέχνης, που δημοσιεύτηκε από την UBS/Art Basel. Η έρευνα εξετάζει 1.600 γκαλερί και ανεξάρτητους εμπόρους τέχνης και περισσότερους από 500 οίκους δημοπρασιών, για το 2023 και διερευνά ευρύτερα ερωτήματα σχετικά με τον κλάδο.

Η παγκόσμια αγορά έχει πλέον επιστρέψει κοντά στο επίπεδο των 64,4 δισ. δολαρίων του 2019. Ένας βασικός λόγος για αυτή τη συρρίκνωση είναι η μείωση πωλήσεων πιο ακριβών έργων, άνω των 10 εκατομμυρίων δολαρίων. Η έκθεση αποδίδει το φαινόμενο σε «ένα πλαίσιο αυξανόμενων επιτοκίων, πεισματικά υψηλού πληθωρισμού, πολέμων και πολιτικής αστάθειας που μεταφράστηκαν σε πιο επιλεκτικές και προσεκτικές αγορές στο υψηλότερο επίπεδο της αγοράς. Αυτές οι υψηλές πωλήσεις αποδείχθηκαν «κομβικές» για την ανάπτυξη μετά την πανδημία, σύμφωνα με το Bloomberg.

Κλεμμένη τέχνη: Ο δύσκολος αγώνας για την ανάκτηση ενός Μαρκ Σαγκάλ

Συνολικά, οι πωλήσεις σε δημοπρασίες μειώθηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό από τις πωλήσεις εμπόρων, κατά 7% έναντι 3%. Οι μεγαλύτεροι ιδιώτες έμποροι, με ετήσιο τζίρο άνω των 10 εκατομμυρίων δολαρίων, ανέφεραν μέση μείωση πωλήσεων κατά 7%.

Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά, αν και το μερίδιό τους μειώθηκε στο 42% από 45% πέρυσι. Η αγορά τέχνης των ΗΠΑ συρρικνώθηκε κατά 10% σε ετήσια βάση, από 30,1 δισεκατομμύρια δολάρια σε 27,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Νέα Υόρκη είναι το κορυφαίο εμπορικό κέντρο στον κόσμο για έργα υψηλής αξίας, και άρα ιδιαίτερα ευαίσθητη σε αλλαγές σε αυτήν την κατηγορία τιμών.

Το Λονδίνο πέφτει

Το Λονδίνο, που αποτελεί τη δεύτερη σημαντικότερη πόλη για πωλήσεις έργων υψηλής αξίας, επίσης σημείωσε αισθητή πτώση. Και, μάλιστα, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, τα πάει χειρότερα από ό,τι πριν την πανδημία.

Η αγορά εκεί μειώθηκε πέρυσι κατά 8% στα 10,9 δισ. δολάρια, κάτω από τα επίπεδα του 2019 και 15% χαμηλότερα από το 2013. Ειδικά στην κατηγορία υψηλής αξίας, το εμπόριο στην Βρετανία μειώθηκε κατά 42% σε αξία και 35% σε όγκο, διολισθαίνοντας από τη δεύτερη στην τρίτη θέση παγκοσμίως, πίσω από την Κίνα. Η κακή απόδοση αποδίδεται και στο Brexit.

Η Γαλλία, η τέταρτη μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο, σημείωσε επίσης πτώση 7% από έτος σε έτος, με πτώση 10% στις πωλήσεις δημοπρασιών και πτώση 3% στις πωλήσεις εμπόρων.

Αυτό που σταμάτησε την περαιτέρω πτώση της παγκόσμιας αγοράς ήταν οι δαπάνες το πρώτο εξάμηνο του 2023 στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ. Οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 9% σε ετήσια βάση, στα 12,2 δισ. δολάρια . Ωστόσο, η φούσκα στην κινεζική αγορά ακινήτων και άλλα οικονομικά προβλήματα επηρέασαν το δεύτερο εξάμηνο του έτους και πιθανότατα θα διαρκέσουν μέχρι το 2024. «Η κρίση ακινήτων στην ηπειρωτική Κίνα είναι πραγματική—υπάρχει ένα πιο δύσκολο περιβάλλον αγοράς», ανέφερε στον ιστότοπο the artnewspaper ο διευθύνων σύμβουλος της Art Basel’s, Νόα Χόροβιτς.

Άλλοι κόμβοι της ασιατικής αγοράς τέχνης, όπως η Ιαπωνία, η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα, παρουσίασαν επίσης πτώση από έτος σε έτος.

Κοιτάζοντας το μέλλον και το παρελθόν

Η παγκόσμια αγορά τέχνης βιώνει τακτικά σκαμπανεβάσματα και όπως δείχνει η έρευνα των τελευταίων 15 ετών, σημαντικές πτώσεις έλαβαν χώρα το 2020, το 2019, το 2016, το 2015 και το 2012. Αυτό που κάνει τη φετινή χρονιά να ξεχωρίζει, όμως, είναι η πτώση πωλήσεων των ακριβών κομματιών.

Η έκθεση της UBS/Art Basel προβάλει ως βασική αιτία την αυξημένη επιφυλακτικότητα των πλουσίων ατόμων που ως συνήθως έχουν πρόσβαση στηνυψηλή Τέχνη. Σύμφωνα με την έκθεση, «οι ανησυχίες για τη δημιουργία πλούτου και τη σταθερότητά του» έχουν «αποσπάσει την προσοχή» των συλλεκτών υψηλής προσωπικής αξίας. Η συνεχιζόμενη αύξηση των συλλεκτών που χρησιμοποιούν δάνεια για τη χρηματοδότηση αγορών έργων τέχνης σημαίνει επίσης ότι οικονομικοί παράγοντες, όπως τα επιτόκια, επηρεάζουν τις δαπάνες περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν.

Ωστόσο, οι προβλέψεις δεν είναι τόσο ζοφερές – τουλάχιστον όχι όλες. Ο παγκόσμιος όγκος συναλλαγών αυξήθηκε το 2023: οι γκαλερί με τζίρο κάτω των 500.000 δολαρίων ανέφεραν τη μεγαλύτερη αύξηση πωλήσεων, με 11%. Αν και αυτό υποδηλώνει καλά νέα για τις γκαλερί μεσαίας βαθμίδας που κινδυνεύουν όλο και περισσότερο να απορροφηθούν από μεγαλύτερες επιχειρήσεις, υπάρχουν επικίνδυνες συνέπειες της αύξησης του κόστους που αντιμετωπίζουν οι έμποροι σε όλα τα επίπεδα του κλάδου.

Τα κανάλια διαδικτυακών πωλήσεων, αν και έχουν μειωθεί από την κορύφωσή τους το 2021, εξακολουθούν να είναι σχεδόν διπλάσια από ό,τι ήταν το 2019, υποδηλώνοντας ότι είναι εδώ για να μείνουν.

Ενώ το 36% των εμπόρων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν θετικό για τις πωλήσεις για το 2024, σε σύγκριση με 45% το προηγούμενο έτος, υπάρχουν επίσης «αναμενόμενες μειώσεις των επιτοκίων και εξασθένηση του πληθωρισμού».

Το σίγουρο είναι ότι το 2023 έδειξε ότι οι τομείς της τέχνης και ειδών πολυτελείας «δεν είναι άτρωτοι σε ανατρεπτικές οικονομικές, κοινωνικές ή πολιτικές αλλαγές».